سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - جمال مدیرشانه‌چی، نویسنده و محقق: خطه خراسان، این سرزمین پربار فرهنگ و ادب فارسی، همواره جایگاه پرورش چهره‌های درخشانی بوده که فروغ علم و هنرشان، پهنه ایران را تابان کرده است. از فردوسی نامدار تا عطار نیشابوری و اسدی توسی و خواجه نظام‌الملک توسی و… این خاک، افراد ارزشمندی را در آغوش خود پرورده که اسم‌شان با هویت ایرانی عجین شده است.

این گنجینه محدود به گذشته نیست. در عصر حاضر نیز خراسان رضوی، شاعران، نویسندگان و متفکرانی را به جامعه معرفی کرده که هر کدام به نوبه خود، سهم بسزایی در شکوفایی فرهنگ و ادب این سرزمین داشته‌اند. نامدارانی چون محمدرضا شفیعی کدکنی، ملک‌الشعرای بهار، اخوان ثالث، بدیع‌الزمان فروزانفر و بسیاری دیگر که با اندیشه و آثار فاخر خود، نه تنها زبان فارسی را حفظ کرده‌اند، بلکه تصویری جامع از دغدغه‌ها، آرزوها و مسائل روزگار خود را نیز ارائه داده‌اند. مجموعه مقالات «معرفی بزرگان معاصر ادبی خراسان» قصد دارد هر سه‌شنبه، به معرفی یکی از این مفاخر ادبی معاصر بپردازد و فرصتی نو برای آشنایی با آثار و اندیشه‌هایشان فراهم کند.

یوسف انتظاری هروی خطاط، خوشنویس، نقاش، تذهیب‌کار برجسته معاصر به سال ۱۳۱۷ شمسی در کوچه سرشور شهر مقدس مشهد چشم به جهان گشود. پدر , d، محمد طاهر انتظاری هروی، از نوابغ خوشنویسی روزگار خود بود. انتظاری از پنج‌سالگی در محضر پدر، نوشتن خطوط نستعلیق و ثلث را آغاز کرد.

تحصیل خود را در مدرسه ابدال‌خان، واقع در میدان گنبد سبز، تا سطح دهم طلبگی ادامه داد و دروس عربی را فرا گرفت. سپس در دوازده‌سالگی وارد حرفه قلاویزی و گلدوزی شد و نزد استادانی همچون حاج علی هروی و حاج محمود گلدوزیان، فنون این هنر را آموخت.

شاگردی استادان بزرگ خوشنویسی

پس از وفات پدر، استاد انتظاری راهی خدمت سربازی شد و پس از بازگشت، به آموزش خط نستعلیق روی آورد و از محضر جلال‌الدین اعتضادی، بهره‌های فراوان برد. همچنین در دوران بنیان‌گذاری انجمن خوشنویسان مشهد، از محضر سید حسین میرخانی، یکی از چهره‌های ماندگار خوشنویسی معاصر ایران، تلمذ کرد. تلاش و پشتکار او سرانجام در سال ۱۳۵۱ به دریافت مدرک ممتاز خوشنویسی، بالاترین درجه هنری این رشته، از دستان استاد میرخانی انجامید. از دیگر استادان و هنرمندان برجسته هم‌دوره او می‌توان به مصطفی مهدیزاده، علی‌اکبر اسماعیلی قوچانی، رضا مافی و توکلی اشاره کرد.

آثار شاخص در خوشنویسی

انتظاری طی چند دهه فعالیت هنری، آثار ارزشمندی در خطوط نستعلیق، نسخ، ثلث و کتیبه‌نویسی خلق کرده است. از شاخص‌ترین آثار او می‌توان به خوشنویسی سوره توحید به سبک نستعلیق بر روی یک دانه برنج اشاره کرد که اکنون در موزه آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.
وی همچنین بازنویسی کتیبه‌های آسیب‌دیده حرم مطهر رضوی را برعهده داشته است، از جمله کتیبه ۵۰ متری خط ثلث در سردر ایوان طلای صحن انقلاب که در اصل به خط محمدرضا امامی، خوشنویس عهد شاه‌عباس صفوی، نگاشته شده بود. چهار کتیبه سردرهای ورودی کتابخانه آستان قدس به خط ثلث و کتیبه سر در خروجی آن به خط نستعلیق، از دیگر آثار ماندگار او است.

حضور چشمگیر در حرم مطهر رضوی

بخش قابل توجهی از آثار استاد انتظاری در صحن جمهوری اسلامی حرم امام رضا (ع) نصب شده است. از مهم‌ترین آنها، نگارش ۵۴ کتیبه دایره‌ای‌شکل از آیاتی که با «ربّنا» آغاز می‌شوند، در دورتادور حیاط صحن جمهوری است؛ «ربّنا» در مرکز و ادامه آیه به‌صورت حلقه‌وار پیرامون آن نقش بسته است.

همچنین شمسه داخل ایوان طلای صحن جمهوری، کتیبه‌های دور گلدسته‌ها، کتیبه‌های کفشداری شماره ۱۸، کتیبه دور محراب مسجد هامبورگ در آلمان و کتیبه سقف سفارت ایران در لاهور پاکستان از دیگر آثار اوست.

آثار منحصر به‌فرد در خوشنویسی، تذهیب و قلاب‌دوزی

انتظاری افزون بر خوشنویسی، در هنرهای قلاب‌دوزی، گلدوزی و تذهیب نیز مهارتی کم‌نظیر دارد و بسیاری از تابلوهای نفیس او به‌صورت کامل از خط تا تذهیب و پرداز توسط خود استاد خلق شده است.

از آثار شاخص او در حوزه قلاب‌دوزی می‌توان به پرتره امام خمینی (ره) در فاصله سال‌های ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۰ اشاره کرد. همچنین پرچم ۱۷ متری سفارش هیئت مکتب‌الحسین آذربایجانی‌های مقیم تهران که اسامی ۷۲ تن از شهدای کربلا در حاشیه و آیات قرآن در متن آن به‌شیوه‌ای خاص دوخته شده، از نمونه‌های برجسته کار اوست.

تابلوهای متعدد گلدوزی و قلاب‌دوزی به سفارش کلکسیونرها و طراحی حواشی، صفحه بدرقه و مقدمه قرآن سفارش دانشگاه الزهرا مشهد، از دیگر آثار برجسته او هستند.

قرآن ۹۰۰ صفحه‌ای؛ شاهکار یک عمر هنر

یکی از مهم‌ترین آثار انتظاری، قرآن ۹۰۰ صفحه‌ای به دو خط ثلث و نسخ است که در فواصل صفحات آن، ترکیب‌بندی‌های زیبا و خلاقانه‌ای از آیات قرآن گنجانده شده است؛ اثری کم‌نظیر که نشان‌دهنده مهارت، ظرافت و نگاه عمیق استاد به هنر متعهد اسلامی است.

تجلیل از یک عمر تلاش هنری

یوسف انتظاری هنرمندی ذوالفنون است، هنرمندی که از خوشنویسی تا قلاب‌دوزی، از نقاشی تا تذهیب، هر عرصه‌ای را با مهارت و عشق آمیخته است.

در آذرماه ۱۴۰۱، هم‌زمان با گشایش نمایشگاه «کیمیای مهر» و با حضور جمعی از مدیران کتابخانه آستان قدس رضوی، از چند دهه خدمات هنری ارزشمند ایشان با اهدای لوح تقدیر قدردانی شد. انتظاری از نسل طلایی هنرمندان معاصر خراسان است نسلی که هنر را نه حرفه، بلکه رسالت، عشق و علاقه می دانند.