به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در شیراز، آیین رونمایی و نقد کتاب نمایشنامه «گفت‌وگو در طبقه منفی یک» شامگاه دوشنبه در سرای سخن و با حضور یوسف آفرینی نویسنده اثر، احمد اکبرپور، احمد سپاسدار، محمد شعله سعدی و ابوتراب خسروی برگزار شد.

در ابتدای نشست، احمد سپاسدار، پیشکسوت تئاتر و پژوهشگر هنرهای نمایشی، با بیان اینکه در نقد تئاتر اهل تعارف نیست، گفت: این نمایشنامه مرا غافلگیر کرد. در سال‌های اخیر تنها دو متن نمایشی چنین تأثیری بر من گذاشته‌اند؛ یکی آتش‌سوزی‌ها با ترجمه دکتر خاکی و دیگری همین اثر.

وی «گفت‌وگو در طبقه منفی یک» را نمایشنامه‌ای ارزشمند دانست و افزود: نویسنده به‌خوبی با ادبیات اسکاندیناوی آشناست و نگاهی کلی به نمایشنامه‌های فرانسوی با رویکرد ابزورد دارد. در این اثر، هم رگه‌هایی از نمایش ابزورد دیده می‌شود و هم قواعد رئالیستی رعایت شده است؛ تلفیقی که در متنی با پنج شخصیت، کاری دشوار به شمار می‌آید.

سپاسدار عنصر خانواده را در این نمایشنامه دچار اضمحلال دانست و تصریح کرد: شخصیت‌ها نوعی مسخ‌شدگی را تجربه می‌کنند؛ هرچند این مسخ با آنچه در «در انتظار گودو» ساموئل بکت می‌بینیم، متفاوت است. او با اشاره به ریتم مناسب و بیان روان متن، یادآور شد که اثر در یکی دو موضع دچار شعارزدگی می‌شود.

مدرنیسم همواره در حال ویران کردن گذشته است

در ادامه، ابوتراب خسروی، داستان‌نویس، با تمرکز بر وجوه روایی اثر گفت: «مدرنیسم همواره در حال ویران کردن گذشته است، اما این متن با توجه به طنز درونی‌اش بیشتر رویکردی پست‌مدرن دارد؛ متنی که از ارزش‌های گذشته برای خلق موقعیتی تازه بهره می‌برد.»
وی فضای نمایشنامه را تیره، کثیف و آکنده از اندوه توصیف کرد و افزود: این متن به‌شدت بر من تأثیر گذاشت و از ظرفیت بالایی برای اجرا برخوردار است.

خسروی با اشاره به مفهوم بومی‌نویسی گفت: جهانی شدن از دل بومی‌نویسی می‌گذرد. ای‌کاش این نمایشنامه در چهارچوبی محلی‌تر شکل می‌گرفت؛ چراکه هویت شخصیت‌ها و اثر تا حد زیادی با نام و فضا ساخته می‌شود.

او اثر را نخبه‌گرا خواند و ابراز امیدواری کرد نویسنده بتواند جامعه را به‌طور واقعی در خدمت اثر خود بگیرد و به یکی از نمایشنامه‌نویسان شاخص نسل جوان تبدیل شود. خسروی تأکید کرد که هر اثر هنری در اوج تأثیرگذاری به تمثیل بدل می‌شود و نمایشنامه «گفت‌وگو در طبقه منفی یک» نیز بازتاب‌دهنده وضعیت یک جامعه در زمانه خود است.

در بخش دیگری از نشست، احمد اکبرپور طنز این نمایشنامه را از جنس «گروتسک» دانست و گفت: طنز در این اثر نه پارودیک است و نه صرفاً مبتنی بر شوخی‌های کلامی؛ بلکه از دل موقعیت و به‌ویژه منطق ابلهانه شکل می‌گیرد.

او افزود: این نمایشنامه نوید تولد یک نمایشنامه‌نویس جدی را می‌دهد.

محمد شعله سعدی نیز با اشاره به اینکه این کتاب دومین اثر منتشرشده نویسنده است، گفت: درباره این نمایشنامه دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد. به‌زعم او، اثر از نظر الگوی نویسندگی به ادیب شهریار نزدیک است؛ جایی که فاجعه رخ داده و مخاطب با پیامدهای آن مواجه می‌شود.

نمایشنامه ظرفیت خوانش تمثیلی بالایی دارد

وی تغییر و تحول درونی شخصیت‌ها را از ویژگی‌های برجسته متن دانست و اظهار کرد: این نمایشنامه ظرفیت خوانش تمثیلی بالایی دارد و با تغییر نام‌ها می‌تواند بومی‌تر شود، هرچند اثری خودبسنده و مستقل است.

شعله سعدی تصریح کرد: می‌توان امضای یک نویسنده ایرانی را پای این متن دید؛ متنی که به نسل ما تعلق دارد.

او در پایان پیشنهاد کرد نمایشنامه پس از اجرا و مواجهه با تماشاگر، بازنویسی و سپس منتشر شود.

در بخش پایانی نشست، یوسف آفرینی، نویسنده اثر، با اشاره به کتاب پیشین خود «نیچه و درام پست‌مدرن» که موفق به دریافت جایزه کتاب سال شده بود، گفت: پرداختن به جزئیات به‌اندازه نپرداختن به آن‌ها اهمیت دارد. من معتقدم باید مدام درباره امور به‌ظاهر ساده، مانند آب‌وهوا، صحبت کرد؛ چراکه این گفت‌وگوها فضای خالی را پر می‌کند. اگر این فضا خالی بماند، به سیاهچاله‌ای تبدیل می‌شود که همه‌چیز را می‌بلعد.

او تأکید کرد این نگاه می‌تواند در هر موقعیتی از محافل دوستانه گرفته تا موقعیت‌های رسمی و بحرانی معنا پیدا کند و به شکل‌گیری گفت‌وگو و اندیشه بینجامد.

یوسف آفرینی (متولد ۵ مهر ۱۳۵۹ در شیراز) پژوهشگر، منتقد و نویسنده در حوزه های تئاتر، سینما و روانشناسی است. وی سابقه تدریس در دانشگاه و موسسات آموزش عالی تهران و شیراز را در کارنامه خود دارد

به گزارش ایبنا؛ کتاب نمایشنامه «گفت‌وگو در طبقه منفی یک» توسط انتشارات افراز آذرماه ۱۴۰۴ در ۹۸ صفحه به بهای ۱۸۰ هزار تومان منتشر شد.