به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در اصفهان، صبح چهارشنبه پنجم آذرماه اصفهان میزبان یکی از مهمترین رویدادهای فرهنگی سالهای اخیر بود؛ آیین رونمایی از «دانشنامه اصفهان»، اثری که سالها انتظار آن در میان جامعه علمی و فرهنگی جریان داشت و اکنون با همکاری جمعی از پژوهشگران، استادان، نهادهای علمی و مدیران شهری به ثمر رسیده است. کتابخانه مرکزی شهرداری اصفهان در این روز، میزبان گردهمایی فرهیختگانی بود که از فرآیند شکلگیری این پروژه عظیم میگفتند و از ضرورت ثبت دانش و هویت شهری برای نسلهای آینده سخن به میان آوردند.
آیین رونمایی با حضور جمع گستردهای از اهل فرهنگ، نویسندگان، پژوهشگران، استادان، مدیران فرهنگی، فعالان شهری، اعضای شورای شهر، مدیران استانی و جمعی از نخبگان علمی آغاز شد. سالن کتابخانه مرکزی شهرداری اصفهان از نخستین ساعات صبح میزبان کسانی بود که برای مشاهده ثمره سالها کار مداوم در حوزه دانشنامهنگاری گرد هم آمده بودند.
«اصفهانیکا» نتیجه ۴۰ سال تجربه دانشنامهنویسی
نخستین سخنران مراسم، سید علیرضا حسینی، مدیر دانشنامه اصفهان بود؛ شخصی که به تعبیر بسیاری، بار سنگین هدایت فکری و اجرایی این پروژه را بر دوش داشت. وی در آغاز سخنان خود اظهار کرد: روز رونمایی، روز تحقق وعدهای است که سالها انتظارش کشیده شده بود.
وی افزود: امروز که وعده رونمایی دانشنامه را داده بودیم فرا رسیده و با افتخار توانستیم این گام مهم را محقق کنیم و خادم اهالی فرهنگ باشیم. وی افزود که نویسندگان و پژوهشگرانی که در تدوین این اثر تلاش کردهاند، امروز ثمره کار خود را پیش روی جامعه فرهنگی میبینند.
مدیر دانشنامه اصفهان با اشاره به ماهیت دانشنامهنگاری در جهان اظهار کرد: آنچه امروز ارائه شده حاصل بیش از چهار دهه تلاش مستمر و پیوسته است و تجربه نشان داده کارهای مستمر در کشور ما نتایج ارزشمند و ماندگار به همراه دارد.
وی گفت: این پروژه چندین بار در گذشته مطرح شد اما به دلایل مختلف به تعویق افتاد و اکنون با حمایتهای شهردار اصفهان و همراهی مجموعههای مختلف به مرحله رونمایی رسیده است.
حسینی درباره فرایند تدوین اظهار کرد: تیم دانشنامه از تجارب معتبر جهانی بهره گرفته و نمونههایی چون دانشنامههای لندن، نیویورک و پاریس مورد مطالعه قرار گرفته است.
وی افزود: تفاهمنامههای گوناگون با حمایت شهرداری، استانداری و اتاق بازرگانی امضا شد و مسیر پروژه شتاب گرفت. یکی از نکات مهم سخنان وی تأکید بر انتشار نسخه اینترنتی این دانشنامه بود تا پژوهشگران و مخاطبان بتوانند به سادگی از اطلاعات آن بهرهمند شوند.
وی همچنین از نقش دکتر عدالتنژاد، معاون علمی پروژه، یاد کرد و اظهار کرد: وی به همراه تیمی از پژوهشگران جوان جهان اسلام در تحقق این پروژه نقشی برجسته داشتهاند.
حسینی با مرور تجربه شهرهای دیگر در تدوین دانشنامه افزود: نمونههایی از شهرهای گرگان، یزد، خراسان جنوبی، گلستان و بوشهر بررسی شد و از تجارب جهانی، هدایت اندیشمندان و مسیرهای علمی برای طراحی ساختار دانشنامه اصفهان بهره گرفته شده است.
وی از شورای شهر، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری و مجموعه تخت فولاد قدردانی کرد و از همه حاضرین خواست با ارائه پیشنهادها به ارتقای مستمر این اثر کمک کنند.
۹۰ درصد مقالات دانشنامه اصفهان تولیدی است
پس از مدیر دانشنامه، سعید عدالتنژاد معاون علمی دانشنامه اصفهان پشت تریبون رفت؛ کسی که در ماههای اخیر بار علمی و تدوینی اثر را هدایت کرده است. وی سخنان خود را با اشاره به تفاهمنامه میان دانشنامه اصفهان و دانشنامه جهان اسلام آغاز کرد و اظهار کرد: پس از امضای تفاهمنامه، بنیاد دایرهالمعارف اسلامی بخش گستردهای از منابع را در اختیار ما قرار داد و صدها ساعت مطالعه در کتابخانه این بنیاد برای پژوهشگران انجام شد.
وی افزود: تاکنون حدود دو هزار مدخل غیرمصوب تدوین شده و برای رونمایی هزار مدخل مصوب انتخاب شده است. وی تصریح کرد که مصوب شدن مدخلها بر اساس اولویتبندی علمی و مشورت با محققان صورت گرفته است.
عدالتنژاد بخش مهمی از سخنان خود را به ساختار علمی دانشنامه اختصاص داد و توضیح داد: مدخلها در سه دسته مقالات آماده، در انتظار سفارش و در فرایند تألیف قرار دارند و پس از تکمیل بلافاصله در سایت منتشر میشوند.
وی اظهار کرد: حدود ۹۰ درصد مقالات کاملاً تولیدی و حاصل پژوهش مستقیم تیم علمی دانشنامه است و بخش تامینی تنها از منابع معتبر بهره گرفته است.
در ادامه وی نمونهای از مقاله چهارباغ عباسی را شرح داد و گفت: تدوین آن بیش از ۵۰۰ ساعت زمان برده است. وی به قابلیت بهرهگیری از هوش مصنوعی برای خواندن و خلاصهسازی مقالات اشاره کرد و افزود که حقوق معنوی مؤلفان بهطور کامل حفظ شده است.
عدالتنژاد توضیح داد: مدخلها در ۱۲ موضوع طبقهبندی شدهاند؛ از مشاهیر علمی و ادبی تا آثار تاریخی، جغرافیای شهری، صنایع، وقایع و عالمان و حکیمان. وی افزود که صفحات فارسی، عربی و انگلیسی دانشنامه هرکدام با رویکردی متفاوت طراحی شده و برخی مقالات تنها برای استفاده داخلی باقی میمانند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود اظهار کرد: دانشنامه در تلاش است تا تاریخ اندیشه و اندیشهورزی شهر را با معیارهای دقیق علمی بیان کند و به افراد زنده، عناوین غیرضروری و موضوعات غیرعلمی نپردازد.
عدالتنژاد تأکید کرد: نیروهای پژوهشی طی ۱۶ ماه گذشته شبانهروزی کار کردهاند و اکنون این مجموعه نیازمند حمایت مالی و معنوی برای توسعه بیشتر است.
دانشنامه اصفهان؛ گنجنامه این شهر است
سومین سخنران مراسم، علی قاسمزاده شهردار اصفهان بود. وی سخنان خود را با اشاره به اهمیت این پروژه فرهنگی آغاز کرد و اظهار کرد: دانشنامه اصفهان شناسنامه این شهر و گنجنامه آن است. این پروژه فهرستی چند هزار مدخل از آدرسها، وقایع و تحولات شهر را در اختیار نسل امروز و فردا قرار میدهد تا فراموش نکنند در کجا متولد شدهاند و محصول چه روند تاریخی هستند.
وی افزود: این آیین با هیچ افتتاحیه دیگری قابل مقایسه نیست و اگرچه آغاز کار با تأخیر همراه بود، اما با تلاش فرهیختگان مسیر درست ادامه یافت. شهردار اصفهان تصریح کرد که استانداردهای علمی در نگارش رعایت شده و ثبت دانش بدون سوگیری انجام گرفته است.
قاسمزاده در بخش دیگری از سخنان خود به مسئله پایداری دانشنامه اشاره کرد و اظهار کرد: این پروژه نباید وابسته به یک نهاد خاص باقی بماند زیرا در برابر نوسانات اداری آسیبپذیر میشود. وی از خیرین، فعالان فرهنگی و علاقهمندان دعوت کرد تا در حمایت مالی از این پروژه مشارکت کنند.
شهردار اصفهان با اشاره به ضرورت بهرهگیری از فناوریهای روز گفت: تیم دانشنامه از بهترین پژوهشگران شهر تشکیل شده و دانشنامه باید با زبان روز و فناوریهای نوین برای نسل امروز قابل استفاده باشد. وی افزود که فرآیند نقد، ویرایش و بررسی علمی مقالات با دقت انجام شده است.
وی بخش مهمی از سخنان خود را به اهمیت «مدیریت دانش» در نظام شهری اختصاص داد و بیان کرد: هر مدیر باید دانش ضمنی و تجربیات خود را ثبت کند تا سرمایه معنوی شهر از دست نرود. شهردار اصفهان اظهار کرد که دانشنامه یکی از مهمترین ابزارهای مدیریت دانش شهری است و میتواند الگوی سایر شهرها قرار گیرد.
دانشنامه اصفهان؛ بانک جامع دانش و تمدن این شهر است
چهارمین سخنران مراسم مهدی جمالینژاد استاندار اصفهان بود؛ مدیری که در سخنان خود رویکردی کاملاً هویتی و تمدنی نسبت به پروژه داشت. وی اظهار کرد: دلم میخواست فرهیختگان و نخبگان اصفهان همواره مجموعهای از دانش و تجربه را زیر یک سقف مشاهده کنند و امروز این آرزو محقق شد.
استاندار اصفهان در ادامه افزود: اصفهان همیشه شهری فراتر از جغرافیا بوده و روایتگر فرهنگ و هنر بینظیر است. دانشنامه اصفهان مجموعهای است که نه تنها تاریخ شهر را بازآفرینی میکند بلکه نقش مهمی در حفظ هویت و انتقال آن به نسل آینده دارد.
وی بیان کرد: دانشنامه یک بانک جامع دانش و تمدن است که قابلیت اتصال اصفهان به شبکه جهانی دانش را فراهم میکند و میتواند ابزار ارزشمندی برای پژوهشگران بینالمللی باشد. وی افزود که این پروژه در ارتقای برندینگ شهری، دیپلماسی فرهنگی و معرفی هویت نوین شهر نقش مؤثری دارد.
استاندار اصفهان در بخشی از سخنان خود به نقش فناوری اشاره کرد و اظهار کرد: دانشنامه اصفهان با بهرهگیری از فناوریهای روز، هوش مصنوعی و ابزارهای دیجیتال به بستری پویا تبدیل شده است که نه تنها گذشته شهر را ثبت میکند بلکه در توسعه آینده نیز مؤثر خواهد بود.
وی افزود: این پروژه زبان مشترکی میان نسلها ایجاد میکند و بستری برای پژوهش در حوزههای تاریخ، فرهنگ، فلسفه و هنر فراهم میآورد. جمالینژاد تأکید کرد: این دانشنامه میتواند نقطه آغاز معرفی اصفهان بهعنوان مقصدی تمدنی در سطح جهانی باشد.
دانشنامه اصفهان ستون مستحکم هویت ایرانی اسلامی است
آخرین سخنران مراسم، غلامعلی حدادعادل مدیرعامل بنیاد دایرهالمعارف اسلامی بود؛ نهادی که تجربه ۴۲ سال دانشنامهنگاری را پشتوانه این پروژه قرار داده است.
وی سخنان خود را با تأکید بر ضرورت صیانت از هویت آغاز کرد و اظهار کرد: همانطور که فردی با از دست دادن حافظه، هویت خود را از دست میدهد، یک جامعه نیز اگر هویت خویش را از دست دهد، دیگر جامعه سابق نیست.
حدادعادل افزود: در عصر جهانی شدن، هویت ملتها بیش از گذشته در معرض تهدید قرار دارد و رسانهها و ابزارهای نوین ارتباطی هویتها را هدف قرار دادهاند. وی تصریح کرد: اصفهان یکی از ستونهای مستحکم هویت ایرانی اسلامی است و باید این استحکام حفظ شود.
وی با اشاره به تاریخ اصفهان اظهار کرد که این شهر حتی پیش از اسلام تاریخ باشکوهی داشته و پس از اسلام در حوزههای علمی، فرهنگی و هنری نقش برجستهای ایفا کرده است.
مدیرعامل بنیاد دایرهالمعارف اسلامی به نقش حوزه علمیه اصفهان اشاره کرد و گفت: این حوزه پیش از حوزه علمیه قم بزرگترین مرکز علمی کشور بوده است.
وی افزود: اصفهان در دورههای مختلف، از صفویه تا عصر مشروطه و انقلاب اسلامی، نقشی محوری در اداره کشور و تربیت نخبگان داشته است. حدادعادل به نقش حکیمان و اندیشمندان اصفهانی اشاره کرد و نامهایی چون ملاصدرا، کمالالدین جناب و جلالالدین همایی را مثال زد.
حدادعادل در ادامه اظهار کرد: با توجه به پیشینه عظیم فرهنگی و علمی اصفهان، تدوین دانشنامه برای این شهر یک ضرورت انکارناپذیر بود. وی بیان کرد که دانشنامه اصفهان نه فقط یک اثر محلی بلکه یک مرجع ملی و بینالمللی برای جهان اسلام خواهد بود.
وی در بخش دیگری از سخنان خود تجربه بنیاد دایرهالمعارف اسلامی را تشریح کرد و گفت: این بنیاد تاکنون ۳۴ جلد دانشنامه منتشر کرده و نزدیک ۱۰ هزار مقاله درباره جهان اسلام تألیف شده است. وی تأکید کرد که دانشنامهها صنایع بالادستی فرهنگ هستند و موجی از تولیدات علمی را به دنبال خود ایجاد میکنند.
به گزارش خبرگزاری کتاب، دانشنامۀ اصفهان گنجینهای است از دانشها و دانستنیها دربارۀ حدود هزار و هفتصد سال تاریخ، فرهنگ، و تمدن اصفهان. اقلیم اصفهان با نمادهای مختلف همواره مکانی برای زیست مردمانی از قومها، دینها، مذهبها و ذائقههای مختلف بوده است. در دانشنامۀ اصفهان که به صورت برخط به نشانی https://isfahanica.org/ در اختیار عموم رایگان قرار گرفته است میتوانید از همۀ جنبههای اصفهان زیبا، قدیم، ماندگار، و دیدنی، و تاریخ تلخ و شیرین آن مطالبی با زبان آکادمیک (دانشگاهی) و مستند بیابید.
در تدوین دانشنامه اصفهان (اصفهانیکا) پژوهشگران برجسته اصفهانی، ایرانی و حتی غیرایرانی از جمله الهام امینی کاشانی، الهه حسینی ملایری، امیرعلی فلاحیان، حسن سیّدعرب، رافائل صدیقپور، سعید عدالتنژاد، سعید کریمی، شهرام صحرائی، عبدالمهدی رجائی، عبدالکریم عطارزاده، علی شجاعی اصفهانی، محمد نوری، محمد گوهریان، محمدحسین ریاحی، محمدصادق اکرامی، محمود فروزبخش، مسعود تاره، مهدی صحراگرد، نسرین اصلانی، نصرالله پورجوادی، پروین قدسیزاد، گلریز نفیسی، یاسمن غنی، یدالله قربعلی مشارکت داشتهاند.
نظر شما