سرویس بینالملل خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - الهه شمس: نسخه منحصربهفرد فولیوی یکم شکسپیر که زمانی از کتابخانه کوزین در دانشگاه دیرم به سرقت رفته بود، اکنون پس از بیش از ده سال برای نخستینبار در مرکز نمایشگاه تازهای با عنوان «شکسپیر بازیافته» (Shakespeare Recovered) در معرض دید عموم قرار گرفته است. این رویداد، روایت کاملی از سرقت، بازیابی و حفاظت پیچیده یکی از مهمترین کتابهای تاریخ ادبیات جهان را بازگو میکند.
از سرقت تا بازیافت فرهنگی
فولیوی دیرم، یکی از ۲۳۵ نسخه باقیمانده از نخستین گردآوری نمایشنامههای شکسپیر (چاپ ۱۶۲۳)، در سال ۱۹۹۸ از کتابخانه کوزین به سرقت رفت و ده سال بعد در کتابخانه فولجر شکسپیر در واشینگتن دی.سی. شناسایی شد. این کتاب در شرایط وخیمی پیدا شد؛ جلد و چند صفحه آن مفقود شده بود. در سال ۲۰۱۰ اثر به دیرم بازگردانده شد، اما مراحل بررسی و حفاظت علمی آن تازه آغاز شده بود.
فناوری در خدمت ادبیات
نمایشگاه «شکسپیر بازیافته» برای نخستینبار شیوههای پیشرفته حفاظت و بازسازی این نسخه را به نمایش میگذارد. بازدیدکنندگان میتوانند ببینند چگونه ابزارهای علمی نوین – از طیفسنجی رنگها (Spectroscopy) تا تصویربرداری فروسرخ (Infrared Imaging) – لایههای پنهان تاریخ را آشکار کردهاند: از نقاشیهای تصادفی قرنها پیش تا یادداشتهایی در حاشیه متن اصلی.
از آنجا که جلد کتاب در سرقت آسیب دیده، ساختار واقعی عطف آن اکنون آشکار است؛ موضوعی که به پژوهشگران اجازه میدهد نحوه صحافی کتابها در قرن هفدهم را بررسی کنند و شواهدی از تولید کتاب در آن دوران بیابند.
تصمیم دشوار درباره جلدی جدید
یکی از جالبترین بخشهای نمایشگاه، بازی تعاملیای است که بازدیدکنندگان را در جایگاه مرمتگران قرار میدهد تا درباره این پرسش تصمیم بگیرند که آیا کتاب باید دوباره با جلدی تازه صحافی شود یا نه. این بخش بازتابی از دو دیدگاه متقابل است: حفظ اصالت تاریخی در برابر احیای فیزیکی برای محافظت آینده.
میراث بیبدیل فولیوی نخست
به گفته استوارت هانت، مدیر کتابخانه و مجموعههای دانشگاهی، آسیبدیدگی فولیوی دیرم فرصتی علمی پدید آورده تا این نسخه منحصربهفرد از زاویهای تازه مطالعه شود: «صدمات وارده، در عین تأسفبار بودن، به ما اجازه داد تا ساختار و جزئیاتی را ببینیم که در نسخههای سالم پنهان میمانند. همین ویژگی است که فولیوی دیرم را در میان دیگر نسخهها بیهمتا کرده.»
فولیوی نخست دربردارنده ۳۶ نمایشنامه از جمله مکبث (Macbeth) و توفان (The Tempest) است؛ هجده اثر از این مجموعه پیشتر هرگز چاپ نشده بودند. بدون انتشار این کتاب در سال ۱۶۲۳، بخشی از عظیمترین میراث ادبی بشر شاید برای همیشه از میان میرفت.
این نسخه تاریخی نخستینبار توسط اسقف جان کوزین (John Cosin) در دهه ۱۶۲۰ خریداری و در سال ۱۶۶۹ به کتابخانه دیرم افزوده شد.
نمایشگاه و برنامههای دانشگاه
نمایشگاه «شکسپیر بازیافته» از تاریخ ۴ آوریل تا ۲ نوامبر ۲۰۲۵ در کتابخانه پَلس گرین (Palace Green Library) دایر بود و این رویداد بخشی از برنامههای دانشگاه دیرم برای گسترش مطالعات ادبی و معرفی دوباره میراث چاپی انگلستان بود. دپارتمان مطالعات انگلیسی این دانشگاه در ردهبندی QS 2025 در جایگاه ۳۳ جهانی قرار دارد، و مؤسسه مطالعات قرون میانه و اوایل مدرن نیز یکی از مراکز پیشرو در پژوهشهای تاریخی و ادبی محسوب میشود.
منبع: دانشگاه دیرمApril 2025
نظر شما