به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در مشهد، مهدی فردوسی مشهدی در دومین نشست از دوره آموزشی «مثنویکاوی با کودکان» با تأکید بر مهارتهای دهگانه زندگی، با موضوع مهارت حل مسئله که در ساختمان حوزه هنری خراسانرضوی برگزار شد، پس از تفکیک مفهومی اصطلاحات «سؤال»، «مسئله»، «مشکل»، «معضِل» و «بحران» از یکدیگر، گفت: «حل مسئله» یعنی شناخت عوامل مؤثر در پدید آمدن مسئله و شناسایی راههای حل آن و گزینش موثرترین راهحل و اجرای آن و ارزیابی آن پس از اجرا. بنابراین، حل مسئله فرآیندی است که از کشف مسئله آغاز میشود و به ارزیابی راه حل اجراشده میانجامد و بیشک در این میان، شناسایی عوامل وضع موجود و موانع یا چالشهای وضع مطلوب صورت میپذیرد.
این پژوهشگر ادبیاتدینی کودک و نوجوان اظهار کرد: برای نمونه، دیر رسیدن مکرر دانشآموز به مدرسه، مسئلهای است که پس از اذعان به وجود آن، بر پایه همین فرآیند، باید حل شود. ترس از تاریکی، خجالتی بودن، پرخاشگری، قهر با دوستان، مسخره شدن، طردشدگی، اضطراب آزمون، تأخیر در اجرای تکالیف و بینظمی، مشتی از خروار مسائلی است که شاید برخی از کودکان و نوجوانان به آنها دچار باشند.
سوگیریهای شناختی در فرآیند حل مسئله اختلال ایجاد میکنند
وی در بخش دیگر سخنان خود با توضیحی درباره خطاها و سوگیریهای شناختی، به شماری از آنها اشاره کرد که در فرآیند حل مسئله، اختلال ایجاد میکنند و افزود: هر دو شخصیت قصه منتخب از مثنوی معنوی، به چند تا از این سوگیریها دچار شده و بنابراین، نتوانستهاند مسئلهشان را به شکل بهینه و مؤثری حل کنند. برای نمونه، سوگیری نسبتدهی یا سوگیری انتسابی، مرحله شناسایی عوامل مسئله را مختل میکنند. سوگیری انتسابی به معنای خطا در یافتن عوامل و تبیین علل مسئله است. این سوگیری هنگامی پدید میآید که فرد در اسناد، به خطای شناختی دچار میشود، یعنی اسناد درونی یا اسناد بیرونی.
فردوسی مشهدی با ذکر مثالی بیان کرد: برای نمونه، فرض کنید کودک یا نوجوان در قالب بازی خاصی به رقابت با دیگری میپردازد. باختن او در این بازی و رقابت، مسئلهای است که ممکن است سوگیری انتسابی در مرحله شناسایی عوامل آن، تأثیر بگذارد؛ یعنی برای نمونه، بازنده میگوید «باختم؛ زیرا توپ بازی مشکل داشت» یا «باختم؛ زیرا زمین بازی مساعد نبود».
عوامل بیرونی و درونی
وی ادامه داد: اینها عوامل بیرونی باختن اویند، اما آیا بهواقع اینها عامل اصلی یا عوامل مؤثرتر در باختن او بودهاند؟ اگر او در مرحله شناسایی عوامل، به آماده نبودن خودش یا آشنا نبودنش با قواعد بازی اشاره کند، عوامل باختن و شکست او درونی خواهند بود نه بیرونی.
این مدرس دانشگاه گفت: اسناد درونی یا شخصیتی، نسبت دادن علت مسئله یا مشکل به ویژگیهای درونی فرد، مانند شخصیت، نگرش، توانایی و… اوست و اسناد بیرونی یا موقعیتی، نسبت دادن علت مسئله یا مشکل به عوامل محیطی یا افراد پیرامونی است. البته شاید پدید آمدن مسئله یا مشکل از هر دو دسته عوامل درونی و بیرونی متأثر باشد. به هر روی، شناخت درست و دقیق عوامل، در پیشگیری یا جلوگیری از مسئله مؤثرند.
فردوسی مشهدی در دنباله مباحث ضمن برشمردن چند شگرد برای پیشگیری از پیدایی مسئله یا جلوگیری از تکرار شدن مسئله و پس از تطبیق مباحث نظری یادشده بر قصه برگزیده از مثنوی، به توضیح درباره شگردهای «بازشماری»، «جداسازی»، «بیرونافکنی» و «گفتوگوی بازتابی» در این زمینه پرداخت که تمرین کردن مخاطب کودک و نوجوان بر پایه آنها، موجب پرهیز او از سوگیری انتسابی یا نسبتدهی نادرست میشود.
در پایان جلسه ۲۵ پرسش متناسب با موضوع برای طرح بحث با مخاطب هدف در حلقه کندوکاو به شرکتکنندگان منتقل شد.
به گزارش ایبنا؛ دوره آموزشی «مثنویکاوی با کودکان» به همت باشگاه دانشافزایی و بهرهوری ادبیات دینی کودک و نوجوان (بادبادک) و با همکاری مرکز آفرینشهای هنری حوزه هنری خراسان رضوی، با حضور گروهی از نویسندگان و علاقهمندان ادبیات کودک و نوجوان دوشنبهها در ساختمان این حوزه برگزار میشود.
نظر شما