سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - جمال مدیرشانه‌چی، نویسنده و محقق: خطه خراسان، این سرزمین پربار فرهنگ و ادب فارسی، همواره جایگاه پرورش چهره‌های درخشانی بوده که فروغ علم و هنرشان، پهنه ایران را تابان کرده است. از فردوسی نامدار تا عطار نیشابوری و اسدی توسی و خواجه نظام‌الملک توسی و.. این خاک، افراد ارزشمندی را در آغوش خود پرورده که اسم‌شان با هویت ایرانی عجین شده است.

این گنجینه محدود به گذشته نیست. در عصر حاضر نیز خراسان رضوی، شاعران، نویسندگان و متفکرانی را به جامعه معرفی کرده که هر کدام به نوبه خود، سهم بسزایی در شکوفایی فرهنگ و ادب این سرزمین داشته‌اند. نامدارانی چون محمدرضا شفیعی کدکنی، ملک‌الشعرای بهار، اخوان ثالث، بدیع‌الزمان فروزانفر و بسیاری دیگر که با اندیشه و آثار فاخر خود، نه تنها زبان فارسی را حفظ کرده‌اند، بلکه تصویری جامع از دغدغه‌ها، آرزوها و مسائل روزگار خود را نیز ارائه داده‌اند. مجموعه مقالات «معرفی بزرگان معاصر ادبی خراسان» قصد دارد هر سه‌شنبه، به معرفی یکی از این مفاخر ادبی معاصر بپردازد و فرصتی نو برای آشنایی با آثار و اندیشه‌هایشان فراهم کند.

محمد جعفر یاحقی، ادیب، پژوهشگر، نویسنده. استاد ممتاز دانشگاه و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، درسال ۱۳۲۶ در شهر فردوس دیده به جهان گشود.

یاحقی تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را در همان شهر گذراند و در سال ۱۳۴۵ برای ادامه تحصیلات خود عازم مشهد شد وی در سال ۱۳۴۶ و پس از قبولی با رتبه نخست در کنکور رشته زبان و ادبیات فارسی، وارد دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد شد.

او در سال ۱۳۴۷ و به دعوت دکتر احمد علی رجایی بخارایی به بخش فرهنگی و پژوهشی تاسیس شده در آستان قدس رضوی دعوت شد، او نسخه‌های خطی قرآن‌های ترجمه دار را که مرحوم رجایی بخارایی از انبوه نسخه‌های خطی کشف کرده بود را پس از مطالعه، برای تالیف یک فرهنگ قرآنی عربی که ترجمه به فارسی بود آغاز کرد، متاسفانه چندی بعد و به علت فوت دکتر رجایی کار نگارش آن ناتمام ماند ولی با کوشش و ممارست وی سالیان بعد از انقلاب این کار پژوهشی در بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی دنبال شد و سرانجام در سال ۱۳۷۵، فرهنگ برابرهای فارسی واژه‌های قرآن به نام فرهنگنامه قرآنی در پنج مجلد به چاپ رسید.

یاحقی در سال ۱۳۵۰ با رتبه نخست در کنکور فوق لیسانس دانشگاه مشهد پذیرفته شد وی در سال ۱۳۵۴ با درجه عالی از پایان‌نامه کارشناسی خود دفاع کرد. اندکی بعد وی به پیشنهاد دکتر غلامحسین یوسفی، به عنوان مربی آموزشی در بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد مشغول به تدریس شد او هم‌زمان و با قبولی با رتبه نخست دوره دکترای زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه تهران به تحصیل پرداخت و در سال ۱۳۵۹ با درجه عالی از پایان نامه دکتری خود دفاع کرد.

یاحقی در سال ۱۳۶۷ به رتبه مقام دانشیاری رسید و در سال ۱۳۷۲ به مرتبه استادی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی نائل آمد. وی از سال ۱۳۸۱ تاکنون مدیریت قطب علمی فردوسی‌شناسی و ادبیات فارسی را بر عهده دارد.

در سال ۱۳۶۹ دانشگاه توکیو از وی جهت تدریس زبان و ادبیات فارسی دعوت به عمل آورد یاحقی پس از بازگشت از ژاپن و در سالهای ۱۳۷۲ تا ۱۳۷۵ معاونت پژوهشی دانشکده ادبیات مشهد را بر عهده گرفت و در این مدت مجلات «خراسان شناسی» و «پاژ» را بنا نهاد که بسیار رهگشا بود.

وی در سال ۱۳۷۵ مرکز خراسان شناسی را هم تاسیس کرد که تا سال ۱۳۷۸ نیز این مرکز به فعالیت خود ادامه داد. یاحقی در سال ۱۳۷۸ به مدت سه سال برای تدریس زبان و ادبیات فارسی به موسسه مطالعات آسیایی و آفریقایی دانشگاه لندن، اعزام شد. بخش دیگری از فعالیت‌های سترگ محمدجعفر یاحقی با افتتاح «موسسه فرهنگی و هنری خردسرای فردوسی» در دی ماه ۱۳۸۴ در مشهد کلید خورد این مرکز که در بولوار معلم واقع شده بود علاوه بر برگزاری سمینارها و گردهمایی های مختلف علمی و پژوهشی، تاکنون همکاری‌های فرهنگی فراوانی با دیگر موسسات علمی و پژوهشی من‌جمله موسسه آموزش عالی عطار به انجام رسانده است.

در اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۷ و به پاس شصت سال فعالیت‌های علمی مستمر یاحقی طی مراسمی نصب کاشی ماندگار، بر سر در منزل او نصب شد.

مراسم نکوداشت پروفسور یاحقی در اسفندماه سال ۱۴۰۱ و با حضور جمع بسیاری از اساتید و دانشمندان داخلی و خارجی در تالار اجتماعات دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد و همزمان یک شماره از نشریه ادبی، شب‌های بخارا، نیز به وی اختصاص یافت. یاحقی که عضو پیوسته شورای فرهنگستان زبان و ادب فارسی است، در طول چند دهه فعالیت‌های علمی، پژوهش و آموزشی خود بیش از ۲۰۰ کتاب اعم از تالیف، تصحیح، مقدمه و مقاله از خود چاپ و منتشر کرده است علاوه بر این یاحقی با حضور در سمینارها و کنفرانسهای داخلی و بین المللی، خوش درخشیده.

او با ایراد سخنرانی و یا ارسال مقاله، نام ایران را بر بلندای شعر و ادب فارسی نگه داشته است. از مهم‌ترین سفرهای علمی و پژوهشی وی می‌توان از سفر به آمریکا به دعوت دانشگاه کالیفرنیا برای ارائه سخنرانی در همایش شاهنامه و همایش ملی ایران، سفر به سوئد به دعوت دانشگاه اوپسالا، عزیمت به انگلیس به دعوت دانشگاه لندن برای تدریس، سفر به آکسفورد برای استفاده از کتابخانه بادلیان، عزیمت به هند، چین قزاقستان، دانمارک، مجارستان، ایتالیا، تایلند، ترکمنستان، یونان و.. یاد کرد.

فهرست برخی آثار او شامل «سوگنامه سهراب» (۱۳۶۸)، «فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی» (۱۳۶۹) «بهین نامه باستان» (۱۳۷۶) «فرهنگ نام آوران خراسان» (۱۳۸۲)« تاریخ بیهقی» (۱۳۸۳) «از جیهون تا وخش» (۱۳۷۸)، «یادنامه ابوالفضل بیهقی» (۱۳۸۶) «راهنمای توس و سخنی درباره فردوسی و شاهنامه» (۱۳۷۳) «ارج‌نامه دکتر یوسفی» (۱۳۸۸) «زین دایره مینا» (۱۳۸۸) «سخن آشنا یادنامه فروزانفر» (۱۳۷۳) «جویبار لحظه ها»، «دیبای خسروانی»، «خرد بر سر جان» ۱۳۹۱ «دیبای زربفت» (۱۳۸۹) «جزیره بی آفتاب، «فردوس / تون» و… هستند.