سرویس استانهای خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - مرجانه حسین زاده: پنجم مهرماه، یادآور روز جهانی گردشگری و فرصتی است تا نگاهی دوباره به این صنعت پویا و پرظرفیت بیندازیم و چالشها و فرصتهای پیش روی آن را در سطوح مختلف بررسی کنیم. گردشگری، به عنوان یکی از مهمترین ارکان توسعه پایدار، نقشی کلیدی در ایجاد اشتغال، رونق اقتصادی، تبادل فرهنگی و ارتقای سطح زندگی جوامع محلی ایفا میکند. در این میان، استان خراسانرضوی به عنوان یکی از قطبهای اصلی گردشگری ایران، با دارا بودن مشاهیر و مفاخر فراوان و جاذبههای متنوع و منحصر به فرد، همواره مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی بوده است.
این استان، با تکیه بر ظرفیتهای گردشگری زیارتی، تاریخی و فرهنگی جایگاه ویژهای در نقشه گردشگری کشور دارد. وجود بارگاه ملکوتی حضرت امام رضا (ع) به عنوان نگین درخشان گردشگری زیارتی، سالانه پذیرای میلیونها زائر و گردشگر از سراسر جهان است. این حضور گسترده، علاوه بر برکات معنوی، فرصتهای بیشماری را برای توسعه کسب و کارها و رونق اقتصادی استان فراهم میکند.
در کنار گردشگری زیارتی، خراسان رضوی با پیشینهای غنی و تاریخی کهن، گنجینهای از آثار باستانی و فرهنگی ارزشمند را در خود جای داده است. آرامگاه فردوسی بزرگ و دوستدارانِ بیشمار او که سالانه از اقصینقاط جهان به توس سفر میکنند، خیام، عطار و دیگر مشاهیر نامدار این خطه، همچون ستارگانی در آسمان فرهنگ و ادب ایران میدرخشند و میتوانند به تنهایی جاذب گردشگران علاقهمند به تاریخ و فرهنگ باشند. از سویی خواف و جاذبههای منحصر به فرد و تاریخی آن، گناباد و کلات و ردپای شاهنامه در آنها، موسیقی مقامی تربتجام، کوههای سر به فلک کشیده هزارمسجد، شهر باستانی شادیاخ و توس و… دیگر ظرفیتهای تاریخی و میراث ملموس و ناملموس فرهنگی استان هستند که همگی بستری غنی برای توسعه گردشگری فراهم آوردهاند. این تنوع و گستردگی جاذبهها، میتواند خراسان رضوی را به مقصدی ایدهآل برای گردشگرانی تبدیل کند که به دنبال کشف تاریخ، فرهنگ و هنر ایران هستند.
در واقع، هر یک از مشاهیر این خطه زرخیز و هنرپرور، با اندیشهها و آثار خود، داستانی برای گفتن دارند و میتوانند انگیزهای قوی برای سفر به این استان باشند.
با این حال برای دستیابی به توسعه پایدار در صنعت گردشگری خراسان رضوی، لازم است که چالشهای موجود را به درستی شناسایی و راهکارهای مناسبی برای غلبه بر آنها اتخاذ کرد. مشکلات اقتصادی، محدودیتهای مربوط به زیرساختهای گردشگری، کمبود امکانات رفاهی، معرفی ناکافی جاذبههای گردشگری، عدم تنوع در محصولات گردشگری و عدم توجه به نیازهای گردشگران، از جمله موانعی هستند که میتوانند بر رونق این صنعت تاثیر منفی بگذارند.
برای برونرفت از این چالشها، ضروری است که متولیان امر، با برنامهریزی دقیق و هدفمند، سیاستهای حمایتی مناسب و استفاده از فناوریهای نوین، زمینه را برای توسعه همهجانبه گردشگری در استان فراهم کنند. سرمایهگذاری در زیرساختهای گردشگری، ارتقای کیفیت خدمات، معرفی جاذبههای گردشگری با استفاده از ابزارهای نوین، توسعه محصولات گردشگری متنوع و توجه به حفظ محیطزیست و فرهنگ بومی، از جمله اقداماتی هستند که میتوانند به توسعه پایدار گردشگری در خراسانرضوی کمک کنند.
در نهایت، با توجه به پتانسیلهای بالای گردشگری در خراسانرضوی و عزم جدی فعالان این حوزه، میتوان انتظار داشت که این استان در آیندهای نزدیک، به یکی از مقاصد گردشگری مهم در منطقه و جهان تبدیل شود و نقش بسزایی در توسعه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی کشور ایفا کند وقتی در خصوص این موضوع با احمد دیناری، نویسنده، استاد دانشگاه و رئیس اسبق اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مشهد به گفت و گو نشستیم او گردشگری در استان خراسان رضوی را در چند شاخه ممتاز دانست و بیان کرد: گردشگری زیارتی، تاریخی و فرهنگی و گردشگری سلامت در این استان جایگاه ویژهای دارند و از نگاه من «گردشگری خوراک» را هم میتوان به این اسامی اضافه کرد.
ظرفیت بالای جاذبههای تاریخی و فرهنگی استان
او جاذبه های تاریخی و فرهنگی این خطه را از ظرفیتهای مهم خراسانرضوی دانست و گفت: به طور مثال آرامگاههای فردوسی و خیام میتوانند به تنهایی جاذب گردشگران داخلی و خارجی بسیاری باشند. بسیاری از کشورهای توریستی به واسطه بهرهمندی از وجود یکی از مشاهیر ادبی، فرهنگی یا هنریشان گردشگران زیادی را به سوی خود میکشانند، لذا تکتک مشاهیر خراسانرضوی ظرفیت بالایی برای توسعه گردشگری این استان دارند.
او که تاکنون ۶ عنوان کتاب را در حوزه گردشگری رهسپار بازار کتاب کرده، گفت: اگر مقاصد گردشگری را بدون مشاهیر تصور کنیم یعنی عملاً نقصانی در سیستم گردشگری ایجاد شده. به خاطر دارم که در دهه ۸۰ گروهی از اساتید دانشگاه مراکش به مشهد آمدند و ما میزبانشان بودیم، پس از اینکه حرم مطهری رضوی را نشانشان دادیم از ما خواستند حتماً به نیشابور برویم تا آرامگاه خیام را ببینند، این نشاندهنده این است که این افراد از قبل آرامگاه خیام را برای بازدید نشان کرده بودند چراکه خیام یک فیلسوف، ریاضیدان و منجم سرشناسِ جهانی است.
احمد دیناری افزود: اغلب گردشگرانی که به مشهد می آیند بازدید از آرامگاه فردوسی و خیام را در برنامهشان دارند، لذا پیشنهاد من این است که یک پکیج (بسته) برای استفاده از تمام این ظرفیتها داشته باشیم یعنی پکیجی که هم شامل گردشگری زیارت باشد، هم گردشگری تاریخی و فرهنگی و هم گردشگری سلامت و خوراک تا شاهد تحول بیشتری در گردشگری باشیم.
این استاد دانشگاه با اشاره به ظرفیت متعدد گردشگری تاریخی و فرهنگی در استان گفت: چون جاذبههای تاریخی و فرهنگی در اقصینقاط استان پراکنده هستند پرداختن به آنها به توزیع بهتر گردشگران و گردش مالی و اقتصادی ناشی از و ورود گردشگران در سطح استان کمک میکند.
تاثیر شرایط اقتصادی و سیاسی در گردشگری
سرپرست اسبق ادارهکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی بیان کرد: خراسانرضوی از نظر ظرفیتها در حوزه جاذبهها و تاسیسات گردشگری وضعیت خوبی دارد اما مانند تمام استانهای دیگر و همینطور دنیا، گردشگری در این استان هم تحتتاثیر شرایط اقتصادی، سیاسی امنیتی و.. است که این موارد نیز خارج از کنترل صاحبان کسب و کار، مدیران مجموعههای گردشگری و دولتها است.
دیناری ابراز کرد: این استان هم شاهدِ عوارض ناشی از بروز عناصر واقع در محیط کلانِ بازاریابیِ گردشگری نظیر کرونا، جنگ ۱۲ روزه.. و بوده و مستثنی نیست. از سویی همانقدر که گردشگری، صنعتی ترسو است و تحتتاثیر این عوامل، همانقدر هم با برگشتن شرایط به حالت عادی، بلافاصله احیا میشود.
عدم پرداختن به گردشگری خوراک و سلامت
این نویسنده نقاط قوت گردشگری استان را از ظرفیتهای متنوع خراسانرضوی دانست و تاکید کرد: نقطه ضعف گردشگری این استان هم این است که در عمل کمتر به موضوعات مکمل نظیر گردشگری خوراک و سلامت پرداخته شده و یا کمتر برنامه برای توسعه گردشگری تاریخی و فرهنگی تهیه و اجرا شده است.
سهم اندک خراسان رضوی از اعتبارات دولتی
وی افزود: از سویی کمبود اعتبارات عمرانی در حوزه توسعه زیرساختهای گردشگری یا کمبود تسهیلات برای تکمیل پروژههای تاثیرگذار را داریم که سهم استان خراسانرضوی با این حجم از تاسیسات گردشگری با دیگر استانها که ظرفیتها و وسعتشان کمتر است، هیچ تفاوتی ندارد، لذا سهم این استان باید ویژه دیده شود.
لزوم بهرهگیری از تکنولوژی روز در جاذبههای گردشگری
نویسنده کتاب «گردشگری شهری» بیان کرد: ما کمبودی در زمینه معرفی جاذبهها در حوزه کتاب و بروشور و.. نداریم، اما مقاصد گردشگری پیشرفته دنیا امروزه خودشان را با تکنولوژیهای جدید نظیر هوشمصنوعی، واقعیت افزوده و..معرفی میکنند.
فقدان جای خالی پرتال جامع گردشگری خراسان رضوی
دیناری گفت: در ایران از این تکنولوژیها استفاده میشود اما کافی نیستند، چراکه باید دستگاههای مرتبط به با حوزه گردشگری هم از این تکنولوژیها بهره ببرند، همینطور توسط بخشخصوصی که کارش گردشگری است نیز باید مورد استفاده قرار بگیرد. لذا شرایط در این حوزه خوب است اما کافی نیست و با بهرهمندی از ابزارهای هوشمند جدید و بازاریابی الکترونیکی میتوان کارهای بهتری انجام داد، مثلاً جای پرتال جامع گردشگری برای استان به سه زبان انگلیسی فارسی و عربی خالیست.
آینده گردشگری در استان خوب است
وی آینده گردشگری استان را خوب دانست و بیان کرد: اما چنانچه اشاره شد، گردشگری در تمام استانهای کشور وابسته به سیاستهای دولتها در حوزه توسعه گردشگری و شرایط اقتصادی و بینالمللی است و دادهها نشان میدهد استان مسیر رو به رشدی را طی میکند.
دیناری بیان کرد: پیشنهاد میشود به جای اینکه متولیان روی تعداد و کمیت گردشگران در استان تمرکز کنند، روی کیفیت حضور گردشگران و استفاده بهینه از زنجیره ارزش گردشگری در سطح استان تمرکز کنند. اینگونه به رشد بهتری دست خواهیم یافت. ضمن اینکه نقش فناوریهای نوین را هم نمیتوان انکار کرد، هم بخش دولتی و هم بخشخصوصی باید همراستان فناوریهای نوین حرکت کنند و از ظرفیتهای این حوزه بهره ببرند.
غفلت از پتانسیل روستاها و عشایر
این مولف حوزه گردشگری «گردشگری خوراک» را یکی از ظرفیتهای مغفولمانده در استان خراسانرضوی دانست و تاکید کرد: باید بیشتر به این موضوع پرداخت، با توجه به ظرفیتهای مشهد و دیگر شهرستانها در این حوزه، میتوان کارهای زیادی در این خصوص انجام داد، همینطور مباحث مربوط به روستاها و کسبوکارها و اشتغالی که در حوزه روستا و عشایر انجام میشود، ما در این حوزه خلاهایی داریم.
وی با اشاره به تالیفات حوزه گردشگری گفت: نوشتن خوب است اما متاسفانه با نقشآفرینی هوشمصنوعی شاهد بروز برخی نویسندگان فیک هستیم، یعنی افرادی که ظرفیت و استعداد ذاتی نویسندگی ندارند و صرفاً از هوشمصنوعی استفاده کرده و اقدام به تولید و انتشار کتاب ها و یادداشتهای تخصصی میکنند که محصول فکر، تخصص و تجربه آنها نیست و این اصلاً خوب نیست.
احمد دیناری بیان کرد: من معتقدم هوشمصنوعی ظرفیت خوبی برای کسب اطلاعات دارد، اما نویسنده خوب کسی است که استعداد و میل ذاتی به نویسندگی دارد. نباید برای صفر تا صد یک کتاب یا یادداشت از هوشمصنوعی استفاده کرد.
نظر شما