سرویس تاریخ و سیاست خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتاب «زعیم حوزه نجف، آیت‌الله‌العظمی سیدابوالقاسم خوئی» تالیف دکتر صفاء‌الدین تبرائیان در دو جلد از سوی مرکز اسناد انقلاب اسلامی به بازار کتاب آمد.

حضرت آیت‌الله العظمی سیدابوالقاسم خوئی یکی از علمای کم‌نظیر و از فقهای استثنایی روحانیت شیعه به شمار می‌آید که به روزگارش شاهد تهاجم انگلیس به عراق، جنبش علما و انقلاب ۱۹۲۰، پادشاهی خاندان فیصل، کودتای عبدالکریم قاسم و عبدالسلام عارف، روی کارآمدن عبدالرحمن عارف، کودتای بعثیان، پیروزی انقلاب اسلامی، جنگ عفلقیان با ایران اسلامی، انتفاضه شعبانیه و کشتار گسترده شیعیان مظلوم توسط حاکمیت صدام جنایتکار بود.

ایشان به تعبیر مقام معظم رهبری «عالم جلیل‌القدر» و «فقیه عظیم‌الشان» و «بقیه سلف صالح»، «فقیهی بزرگ» و «اصولی‌ای عمیق» و «مفسری نوآور» و «رجالی‌ای صاحب مکتب» و «متکلمی زبردست» بود که مدت هفتاد سال پیوسته به تدریس و پرورش صدها مجتهد و عالم فاضل پرداخت و با حکمت و شجاعت تا واپسین لحظه حیاتش از حوزه کهنسال نجف اشرف حفاظت کرد. تلامذه این سلطان فقاهت در جای جای عالم اسلامی که پویندگان مدرسه اصولی و فقهی اویند، همچنان صراط علمی‌اش را پی می‌گیرند.

در رخداد هولناک انتفاضه شعبانیه و یورش صدامیان به حوزه و قتل عام گسترده مردم، تن به بازداشت و تحمل اهانت و صبر در شهادت عزیزانش داد، لیک حاضر به تسلیم در مقابل جنایتکاران بعثی نشد و دیری نپایید مظلومانه جان به دادار جهان‌آفرین تسلیم کرد و غریبانه در حرم امیرمومنان، علی بن ابی‌طالب (ع) سر بر تراب نهاد.

مولف در ابتدای کتاب در شرحی مختصر آورده است: آنچه در مجلدین (یکم و دوم) پیش روی خوانندگان فرهیخته پیشکش شده است، مجموعه هشت گفتار است که در آن زندگی و زمانه حضرت خوئی (ره) معرفی و مورد بازشناسی قرار گرفته و ثمره یک دهه تکاپوی متناوب پژوهشی مولف ارجمند است. مجموعه «زعیم حوزه نجف، آیت‌الله‌العظمی سیدابوالقاسم خوئی» شامل چهار مجلد است. در مجلدین سوم و چهارم به موضوع‌های مهمی مانند: رفعت علمی و آثار نوشتاری و مکتوبات؛ اجازات به تلامذه و وکلای شرعی؛ سلوک و منش و اهمیت شعائر دینی؛ ارتباط صمیمانه سیدخوئی با شهید صدر اول؛ مرجعیت اعلی و ریاست علمی حوزه؛ اندیشه سیاسی؛ مواضع پیشوای حوزه در خصوص: کمونیست‌ها، انجمن حجتیه، دکتر علی شریعتی، آیت‌الله سیدمحمد شیرازی؛ اخراج ایرانیان و طلاب غیر عراقی از عتبات؛ سفرهای سیدخوئی؛ مصائب در دوره حاکمیت بعثیان؛ اهمیت حفظ حوزه؛ اختلافات شهید صدر دوم با سید خوئی، موسسه‌های ایشان در کشورهای مختلف؛ واکاوی مکتب معظم‌له؛ موشکافی قتل سید عبدالحمید خوئی و… پرداخته خواهد شد.

بدیهی است اسناد نوشتاری و مدارک تصویری فزون‌تری در مجلدین سوم و چهارم به همراه گفت‌وگو با برخی شاگردان برجسته مرجع راحل، که امروز هر یک از آنان در زمره اساطین حوزتین نجف و قم به شمار می‌آیند، تقدیم خواهد شد.

در شرح مولود نیمه رجب می‌خوانیم: سیدابوالقاسم، فرزند سید علی اکبر، خوئی شامگاه ۱۵ رجب ۱۳۱۷/ ۲۷ آبان ۱۲۷۸ در شهر خوی دیده به جهان گشود. پدرش سید علی‌اکبر، فرزند سیدهاشم، در ۲۸ صفر ۱۲۸۵/ ۸ خرداد ۱۲۴۹ در خوی به دنیا آمد. سید علی‌اکبر خوئی در ۲۲ سالگی برای ادامه تحصیل راهی عتبات شد و از محضر آیات: محمدفاضل شربیانی، محمدحسن مامقانی بهره برد. ایشان دو سال پیش از تولد ابوالقاسم به زادگاهش بازگشت و به تمشیت امور دینی همشهریانش پرداخت.

آیت‌الله سید علی‌اکبر خوئی با اوج‌گیری نزاع موافقان و مخالفان مشروطیت، پس از شهادت شیخ فضل‌الله نوری، در ۹ مرداد ۱۲۸۸/ ۱۳ رجب ۱۳۲۷، خوی را به مقصد نجف ترک کرد. سید ابوالقاسم همراه با برادر بزرگش، سیدعبدالله و سایر اعضای خانواده در ۱۲۹۱ ش به دیار علوی مهاجرت کرد. دو سالی از هجرت سید نوجوان ۱۳ ساله به عراق نگذشته بود که جنگ جهانی اول رخ داد و دیری نپایید انگلیسی‌ها به عراق یورش بردند و جنبش جهاد علما بر ضد متجاوزان آغاز شد.

نویسنده آیت‌الله‌العظمی سیدابوالقاسم خوئی را پرورده سه مکتب اصولی می‌داند و می‌نویسد: یکی از توفیقات بزرگ سید خوئی جمع سه مدرسه اصولی معاصر: مدرسه کمپانی اصفهانی، مدرسه آقاضیاء عراقی و مدرسه میرزای نائینی در امتداد مدارس اصولی شیخ انصاری و آخوند خراسانی است و حاصل جمع این سه مدرسه بزرگ، نامبردار به مدرسه «سید خوئی» شد. با ارتحال سید ابوالقاسم، حوزه‌های علمیه شاهد تولد و مطرح شدن مدرسه دیگری نشدند. از این رو می‌توان گفت که مکتب اصولی امامیه با شیخ مفید آغاز و با سید خوئی به کمال رسید.

جلد نخست کتاب «زعیم حوزه نجف، آیت‌الله‌العظمی سیدابوالقاسم خوئی» با ۵۵۷ صفحه و بهای یک میلیون تومان و جلد دوم با ۶۳۱ صفحه و بهای یک میلیون و صد هزار تومان تالیف دکتر صفاء‌الدین تبرائیان از سوی مرکز اسناد انقلاب اسلامی به بازار کتاب آمد.