سرویس دین و اندیشه خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - حجت الاسلام عباس نیکزاد مدرس دروس خارج فقه و اصول و اسفار ملاصدرا و عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی (دانشیار) دانشگاه علوم پزشکی بابل: یکی از شگفتیهای شخصیت حضرت محمد، پیامبر اکرم حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) و نیز آموزههای دینی او فراتر بودن شخصیت او و آموزههای او از محدوده زمان و مکان خویش بود.
در اینجا به چند نمونه اشاره میشود:
۱- توحید خالص او و آموزههای دینی او
در سرزمینی که تمام ارکان زندگی مردم آن دیار شرک آلود بود و بت پرستی و شرک، اعتقاد و فرهنگ رایج زمانه بود، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) یک موحد و خداشناس و خداپرست تمام عیار بود. در پیشینه زندگی او حتی یک بار سجده برای بت و ابراز ادای احترام برای آن وجود ندارد. بلکه او خصم آشتی ناپذیر بت و بت پرستی بود.
قبل از پیامبری، خدا را عبادت میکرد. عبادتهای طولانی او در طول سال و به ویژه در ایام خاص در غار حرا مشهور است. بعد از پیامبری، آیین الهی او، آیین توحیدی خالص و ناب و نافی هرگونه شرک اعتقادی و عملی بود. توحید در ذات و صفات و افعال، توحید در خالقیت و ربوبیت و مالکیت و ولایت و تقنین و تشریع و عبادت و پرستش.
۲- اشتهار او به راستگویی و امانت داری و مراعات اخلاق نیکو و پسندیده و پای بندی به حقوق مردم.
پیامبر اکرم (ص) از جهت شخصیتی اهل تواضع و فروتنی و نرمش و مدارا و ساده زیستی و ایثار و عفو و گذشت و صبر و حلم و همه خصال و مکارم نیکوی اخلاقی بود.
پیامبر (ص) علاوه بر مراعات اخلاق، اهل رعایت آداب اجتماعی بود مانند سلام کردن و دست دادن و معاشرت نیکو در مجالس و محافل و رعایت آداب همنشینی و مهمانی و رعایت آداب غذا خوردن و صحبت کردن و رعایت آداب همسفری و...
در آموزههای دینی او، پس از ایمان و اعتقادات و پرستش خداوند، اخلاق حسنه و مکارم اخلاقی و حق الناس رتبه نخست را دارد.
اخلاقیاتی مانند سفارش به عفو و گذشت و کظم غیظ و حلم و بردباری و تواضع و فروتنی و رفق و مدارا و انصاف و عدل و ایثار و انفاق و دادن قرض الحسنه و صدقه و برآوردن حاجات مؤمنین و شاد ساختن دل آنها و تلاش در حل مشکلات مردم و گره گشایی از کار آنها.
سفارشاتی در جهت تشویق به مهرورزی و دوستی و خیرخواهی و دلسوزی و خوش رفتاری و خوش خویی و خوشرویی و پرهیز از خصومت و کینه توزی و ستمگری و بیانصافی و بدخواهی و سوءظن و تهمت و غیبت و بد زبانی و تندخویی نسبت به دیگران.
پیامبر اکرم (ص) حتی با دشمنان خویش و حتی در جنگها آداب اخلاقی را رعایت می فرمود و به سپاهیان خویش رعایت آنها را جدا توصیه میکرد.
۳- رعایت تمیزی و نظافت و آراستگی
پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) از جهت ظاهری یعنی از جهت بدن و پوشش، به صورت جدی اهل مراعات نظافت و پاکیزگی و آراستگی بود.
پیامبر اکرم (ص) به اصلاح سر و صورت و لباس و پوشش خویش و پرهیز از ژولیدگی اهتمام داشت.
به شانه زدن و آرایش موی سر و صورت خویش و عطر زدن و خوشبو کردن بدن و لباس خویش و مسواک زدن و ناخن گرفتن و زدودن موهای زائد در بدن خویش و شستشوی لباس و بدن خویش اهتمام داشت.
در حقیقت مراعات اخلاقیات و آداب و مناسبات رفتاری و اجتماعی پیش گفته در آن زمان و در آن محیط، فراتر از اقتضائات زمان و مکان بود.
۴- دعوت به علم و دانش و کسب معرفت
پیامبر اکرم (ص) با اینکه خود امی بود و در میان امیین زندگی میکرد و در آن منطقه تعداد باسوادان اندک بودند و علم و دانش و معرفت به عنوان یک ارزش مهم تلقی نمیشد اما در آموزههای خویش با تاکید فراوان، مسلمانان را به کسب علم و معرفت و افزایش دانش و اطلاعات تشویق و ترغیب فرمود.
تاکیداتی که در اسلام در این زمینه آمده است فوق حد تصور است که مجال توضیح بیشتر نیست.
۵- دعوت به عقل و منطق
در سرزمینی که خرافات مانند بتپرستی و باورهای ضد عقل مانند ننگ دانستن دختر و … رایج بود، پیامبر اکرم اولاً آموزههایی آورد که کاملاً همسوی با عقل و منطق بود، آموزههایی که اثری از خرافات و جهالت در آنها مشاهده نمیشود ثانیاً همگان را به بکارگیری عقل و منطق و استدلال و برهان و پرهیز از هر چیزی که رهزن عقل و لغزشگاه اندیشه میباشد دعوت فرمود.
ثالثاً به اموری که باعث تقویت و پرورش عقل میشود مانند کسب اطلاعات بیشتر و تفکر و تدبر و تعقل و تزکیه نفس و خلوت کردن و رعایت سکوت، دستور داد و به اموری که باعث تضعیف عقل میشود مانند گرایش به خرافات و استعمال مسکرات و لهویات و پرگویی و آلودگی به هواهای نفسانی نهی فرمود.
۵- تاکید بر ایمان به حیات پس از مرگ
مشرکین مکه به زندگی آخروی و حیات پس از مرگ اعتقادی نداشتند. قرآن کریم در آیات فراوان شبهات آنها را بر انکار معاد و حیات اخروی ذکر میکند و با دلیل و منطق پاسخ میدهد. در چنین دیاری و در چنین زمانهای، اسلام به صورت موکد و جدی بر ایمان به حیات اخروی توصیه میکند.
تاکیدات قرآن کریم بر این اصل اعتقادی و بیان اهمیت آن و نیز تفاصیل و جزئیات آن فوق العاده و بینظیر است.
موضوع ایمان به معاد و حیات اخروی در سورههای فراوان قرآن کریم با بهترین و رساترین و نافذترین تعبیرات و ادبیات آمده است.
در موارد متعدد در قرآن کریم ایمان به یوم آخر در کنار ایمان به الله به عنوان دو رکن اصلی اعتقادی مسلمانان ذکر شده است.
۶- ایمان به جهان غیب و ماوراءالطبیعه
در آیات فراوان قرآن کریم ایمان به غیب و ماورای طبیعت به عنوان یکی از اعتقادات پایهای مسلمانان تصریح شده است.
علاوه بر اینکه ایمان به خداوند و معاد از مصادیق اصلی ایمان به جهان غیب است، ایمان به فرشتگان به عنوان مدبرات امور و ایمان به عرش و کرسی و خزائن غیب از مصادیق دیگر جهان غیب در قرآن کریم است.
از این گذشته ایمان به امدادهای غیبی و نقش آفرینی علل و عوامل فرامادی و طبیعی و نیز ایمان به لذات و آلام روحانی و فراتر از لذات و آلام مادی و حسی مورد تاکید قرآن کریم است.
۷- سیاست و مدیریت اجتماعی
پیامبر اکرم (ص) حقیقتاً یک سیاستمدار هوشمند و مدیر توانمند بوده است.
رفتار پیامبر اکرم (ص) و موضعگیریها و احکام و دستورات او قبل از هجرت و بعد از هجرت گواه صدق این مدعاست.
تدریجی بودن اعلام رسالت و برگزاری جلسات سری و خصوصی در اوایل بعثت و رعایت استتار و تقیه، و نیز ایستادگی و قاطعیت و شفافیت در موضعگیریها و نیز صبر و تحمل و پشتکار بالا و مثال زدنی او و یاران او و نیز دستور به هجرت جمعی از مسلمانان به حبشه و مدینه برای حفظ ایمان و مصونیت از اذیت و آزار مشرکین، و نیز بیعت گرفتن از جمعی از اهل مدینه در منطقه ای از منا برای دفاع و حمایت از او و آیین او و نیز هجرت به سوی آن دیار پس از آن بیعت و تعهد، ونیز آماده کردن جمع کثیری از مردم مدینه برای استقبال از او در هجرت به مدینه، ونیز بیعت گرفتن از مردم مدینه و تشکیل حکومت و دولت و ساختن مسجد به عنوان پایگاه تبلیغی و حکومتی خویش و نیز ایجاد الفت میان اوس و خزرج و برقراری عقد اخوت میان مهاجرین و انصار و نیز فرماندهی و مدیریت و برنامهریزی بسیار شایسته و هوشمند در بسیاری از جنگها و اعزام سپاهیان به مناطق مختلف برای خنثی کردن توطئه های دشمنان و شکست آنها و غلبه توحید بر شرک و اسلام بر کفر و… مصادیقی روشن از سیاست و مدیریت هوشمند پیامبر اکرم (ص) میباشد.
نظر شما