به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در شیراز، طناز لایق در جلسه «ترجمه با میانجیگری زبان انگلیسی: خدمت یا خیانت؟» نخست به تعریف نقش مهم و اساسی مترجمان در پدید آوردن امکان تجربه منسجم و متحد از ادبیات با ایجاد پُلهای زبانی در جهانی با زبانهای متکثر پرداخت.
وی عنوان کرد: حدود شش هزار زبان زنده در دنیا وجود دارد که اگر بهفرض، هزار مورداز آنها نوشتنی و ترجمهپذیر باشند، برای آدمی ناممکن است که بتواند به تمامی آنها تسلط داشته باشد و تنها با میانجیگری زبانهای واسطه (بهویژه زبان جهانی انگلیسی) و همچنین حضور مترجمهاست که میتوان به سپهر ادبی زبانهای بیگانه دست یافت. هر چند که در درازنای تاریخ، کار مترجمان نوعی وانمود نابکارانه (بهتعبیر موریس بلانشو) تلقی میشده و مترجم را خیانتکار به متن مبدا و مقصد میدانستهاند. اما والتر بنیامین در نوشته ارزشمند خود «رسالت مترجم» ، کار مترجمها را تلاش برای رسیدن به زبان ناب و غایی و یکپارچه (Reine Sprache) میداند که گویی تکههای شکسته زبانهای گوناگون را برای دستیابی به اصلی منجسم، بههم پیوند میدهند.
به گفته لایق، هرگز نمیتوان نقش حیاتی مترجمها را در پیشرفتهای علمی، فرهنگی، تاریخی و ادبی سرزمینهای گوناگون (مانند دوران رنسانس اروپا) نادیده گرفت. بسیاری از نویسندگان بزرگ و نامآشنا همچون سروانتس، مارکز، فاکنر، جویس، فوئنتس، کافکا و … با خواندن آثار ترجمهشده همتایان خود، به غنا و آگاهی بیشتر در آفرینش ادبی رسیدهاند.
وی در ادامه به تاثیرات فرهنگی و اجتماعی ترجمه در تاریخ ایران اشاره کرد و راهاندازی «دارالترجمه ناصری» را در دوران ناصرالدینشاه قاجار، نخستین گام رسمی و سازمانیافته در ترجمه و آغاز ترجمه ادبی در ایران نام برد. فراتر از تمامی نقدهای منفی که میتوان به آثار تولید شده در آن دوره وارد ساخت، نمیتوانیم نقش سازنده ترجمه را در پیکره ادبیات و فرهنگ و اجتماع ایران انکار کنیم. البته ناگفته نماند که حتی در بازه زمانی ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۲ خورشیدی که آن را «دوره انفجار ترجمه در ایران» مینامند، کمابیش تمامی آثار ترجمهشده با سوگیریهای سیاسی مشخص و بیشتر از ادبیات روسزبان بوده و با میانجیگری زبان فرانسه انجام شده است.
در پایان، لایق با آوردن مثالهایی از ترجمه فارسی آثار غیرانگلیسی (از زبان روسی و آلمانی) به این نکته اشاره کرد که ترجمه مستقیم از یک زبان، لزوماً بهمعنای بیخطا بودن آن و حضور زبان میانجی (انگلیسی یا فرانسوی) بهمنزله خیانت در متن اصلی نویسنده نیست. و اینکه خوشبختانه، امروزه با افزایش امکانات، دانش، ارتباطات و حضور مترجمان پُرتلاش و مسلط به زبانهای غیرانگلیسی، شاهد خوانش نوینی از آثار گرانقدر ادبیات جهان هستیم.
نظر شما