سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) – نیلوفر شهسواریان: کودکان و نوجوانان کتابخوان، سالهاست که با نام و قلم او آشنا هستند. تا کنون آثار نویسندگان مطرحی را به فارسی ترجمه کرده که از آن جملهاند مجموعه کتابهای «جودی دمدمی» از مگان مک دونالد و آثار رولد دال. محبوبه نجفخانی علاوه بر یک مترجم پرکار، بهعنوان یکی از اعضای شورای کتاب کودک و تسهیلگر کتاب برای کودکان و نوجوانان شناخته میشود. کتابهای «بابا پنگوئن» نوشته لیندزی کمپ از انتشارات پارک و «من از کتاب خوندن خوشم / بدم میآید!» نوشته ماریاخو ایلوستراخو از انتشارات کتابخورها از جدیدترین کتابهاییاند که نجفخانی برای کودکان ترجمه کرده. به همین مناسبت با او به گفتوگو نشستیم.
«بابا پنگوئن» چه ویژگیهایی دارد که آن را برای ترجمه انتخاب کردید و چه تفاوتی با آثار دیگر لیندزی کمپ دارد؟
مهمترین ویژگی این کتاب تصویری، اهمیت دادن به نقش پدر در خانواده و ارجگذاری به رابطه پدر و فرزندی است. امروزه روانشناسان و جامعهشناسان بر نقش و اهمیت حضور بیشتر پدر کنار فرزندان (بهخصوص فرزندان دختر) بسیار تاکید دارند. خوشبختانه پدران نسل امروزی به اهمیت نقش و حضورشان کنار فرزندان پی بردهاند و با وجود مشغله فراوان با فرزندانشان وقت میگذرانند و همین باعث میشود که روز به روز روابط عاطفیشان محکمتر شود. از این رو، وقتی کودک به سن بلوغ میرسد به پشتوانهی حمایت پدر و مادر میتواند این دوران پرتلاطم را به راحتی پشت سر بگذارد.
در این کتاب این بار پدر داستان برخلاف همیشه که به تقاضای پسرش دربارهی اَبَرقهرمانها قصه میگفت، با انتخاب داستانی لطیف و واقعی از زندگی پنگوئنهای امپراطور و نقش پررنگ پدر در نگهداری از تخم جوجهاش بهطور غیرمستقیم عشق و محبتش را به فرزندش ابراز میکند و نشان میدهد که بسیاری از پدرها با مسئولیت سنگینی که در خانواده بر عهده میگیرند، دست کمی از اَبَرقهرمانها ندارند. کودکان در قالب داستانی خوشساخت به اهمیت قصهگویی و کتابخوانی هنگام خواب و رابطهی مهرآمیز پدر و فرزندی پی میبرند و در مورد پنگوئنهای امپراطور مطالب واقعی یاد میگیرند.
به نظرتان چه مفاهیمی در «من از کتاب خواندن بدم / خوشم میآید!» منتقل میشود؟
کتاب تصویری «من از کتاب خواندن بدم / خوشم میآید!» در ستایش کتاب و کتابخوانی است. این کتاب را ناشر به من پیشنهاد دادند و چون دیدم شاید حرف دل خیلی از بچهها باشد، برای ترجمه پذیرفتم. تصویرگریهای کتاب بسیار زیبا و هنرمندانه است. داستان درباره دختر کوچکی است که مثل بعضی از همکلاسیهایش از کتاب خواندن خوشش نمیآید و وقتی معلم از بچهها میخواهد که در تعطیلات تابستان کتاب بخوانند، فریادش به هوا میرود! دخترک به پیشنهاد مادر کتابی را از کتابخانه به امانت میگیرد که مادر وقتی کوچک بوده آن را خوانده و خوشش آمده بود. دخترک با بیمیلی میپذیرد اما وقتی مشغول خواندن کتاب میشود، رفتهرفته چنان درگیر ماجراهای داستان میشود که خودش را در فضای داستان میبیند و دیگر نمیتواند کتاب را زمین بگذارد. دخترک به قدری غرق داستان میشود که خود را یکی از قهرمانهای داستان میبیند و همین باعث میشود تا دلش بخواهد کتاب دیگری بخواند. این اتفاق نشان میدهد که اگر کتابی جذاب و خواندنی متناسب با روحیه کودک در اختیارش بگذاریم میتوانیم به مرور او را به کتابخوانی علاقهمند کنیم.
برای ترجمه اثر چه ویژگیهایی را مد نظر قرار میدهید تا مخاطب امروزی با داستان بیشتر ارتباط برقرار کند؟
هر مترجمی با توجه به آموختهها و دانش و تجربهاش کتابی را برای ترجمه انتخاب میکند. معمولاً کتابهای زیادی میخوانم تا یکی برای ترجمه انتخاب کنم. در کتابهای تصویری، علاوه بر داشتن داستانی جذاب و پرکشش، با درونمایهای قوی و غنی، تصویرگری کتاب هم باید زیبا و هنرمندانه باشد. علاوه بر اینها، همیشه کتابی را برای ترجمه انتخاب میکنم که نویسنده، کودک و نیازها و روحیهاش را خوب بشناسد و در زیرساخت اثر حرفی برای گفتن داشته باشد.
آیا آثار جدید هم در دست چاپ دارید؟
بله. حدود بیست جلد کتاب تصویری و یک مجموعه چهار جلدی رمان کودک در مرحله چاپ دارم که با توجه به شرایط اسفبار اقتصادی نمیدانم ناشرها کِی این کتابها را چاپ میکنند.
فکر میکنید با وجود هوش مصنوعی، باز هم ترجمه کتاب برای کودکان مثل گذشته رونق خودش را داشته باشد؟
با اینکه هوش مصنوعی در ترجمه دستورالعملها و کتابها و مقالههای علمی بهتر از انسان ترجمه میکند، اما در حوزه ترجمه ادبی هنوز نمیتواند بسیاری از اصطلاحات و ضربالمثلها و نمادها و صناعات ادبی را به خوبی انسان ترجمه کند. البته در آینده هوش مصنوعی پیشرفتهتر خواهد شد و جای مترجم انسانی را خواهد گرفت، اما فعلاً هنوز کامل نیست.
فکر میکنید چرا آثار ترجمه اینقدر بین کودکان محبوبتر از آثار نویسندگان ایرانی است؟
همیشه گفتهام که ما مترجمها به یک جنگ نابرابر دست زدهایم. ما بهترین آثار جهان را از زبانهای مختلف جهان انتخاب و ترجمه میکنیم، پس طبیعی است که نویسندگان ما نمیتوانند با این آثار رقابت کنند. البته ناگفته نماند که بسیاری از نویسندگان مشهور خارجی کتاب زیاد میخوانند، افسانهها و اسطورههای ملل را میشناسند، مدام با کودکان و نوجوانان در مدارس در ارتباط هستند و نیازها و سلیقه آنها را خوب میشناسند. میدانیم که کودکان و نوجوانان سراسر دنیا با توجه به گوناگونی کشور و جامعهشان، نیازهای عاطفی و روحی مشترکی دارند. از این رو، کتابهایی که با توجه به نیازها و روحیات کودکان نوشته میشوند و داستان جذاب و پرکششی دارند به راحتی میتوانند مورد استقبال اکثر کودکان جهان قرار بگیرند.
نظر شما