به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): مجموعه «روایت ستارگان» در سه دفتر، به معرفی چهرههای شاخص و اثرگذار در حوزههای علمی، ورزشی و تربیتی ایران میپردازد. دفتر نخست با عنوان «اهالی ثریا» به روایت مستند زندگی صد تن از برجستهترین شخصیتهای علمی و ادبی کشور اختصاص دارد. دفتر دوم این مجموعه، «پهلوانباشی»، به مرور زندگی و افتخارات ۴۰ قهرمان ملی و مدالآور ایرانی میپردازد. دفتر سوم با عنوان «دیروز، فردا» به مناسبت هفته معلم و با تمرکز بر معرفی چهرههای تأثیرگذار در حوزه آموزش و تربیت، از سوی مؤسسه فرهنگی منادی تربیت منتشر شده و قرار است در نمایشگاه بینالمللی کتاب رونمایی شود.
محسن شاهرضایی، نویسنده و پژوهشگر این اثر، در گفتوگو با خبرنگار ایبنا به بیان جزئیاتی درباره روند نگارش و اهداف این مجموعه پرداخته است.
***
مجموعه ای نوشتید تحت عنوان «روایت ستارگان»؛توضیح دهید این مجموعه با چه هدفی شکل گرفت و در هر جلد به چه موضوعاتی پرداخته اید؟
مجموعه کتاب «روایت ستارگان» با هدف ثبت و معرفی چهرههای تاثیرگذار علمی، فرهنگی، ورزشی و تربیتی کشور شکل گرفته است. جلد نخست این مجموعه با عنوان «اهالی ثریا» در سال گذشته رونمایی شد. در این دفتر، صد روایت مستند به صورت داستانگونه از صد چهره علمی، ادبی و فرهنگی معاصر کشور گردآوری شده است. این اثر تلاش کرده بهانهای برای معرفی این شخصیتها فراهم آورد. پس از انتشار جلد اول و بهدنبال بازخورد مثبت مخاطبان، بهویژه جامعه ورزشی کشور، دفتر دوم این مجموعه با همکاری و پیشنهاد فدراسیون کشتی جمهوری اسلامی ایران تهیه و منتشر شد. این دفتر با عنوان «پهلوان باشی» به مرور زندگی و افتخارات ۴۰ تن از قهرمانان و مدالآوران کشتی معاصر ایران میپردازد؛ از پیشکسوتان و قهرمانان در قید حیات تا بزرگانی که امروز در میان ما نیستند. چندی بعد، دفتر سوم مجموعه با تمرکز بر چهرههای مؤثر در عرصه تعلیم و تربیت معاصر ایران تهیه شد.
در دفتر اول مجموعه با عنوان «اهالی ثریا» که به معرفی چهره های علمی، ادبی و فرهنگی معاصر اختصاص دارد، چه شخصیت هایی مورد توجه قرار گرفته اند؟
از جمله چهرههایی که در جلد نخست معرفی شدهاند میتوان به دانشمندانی چون دکتر محمود حسابی، استاد پرویز شهریاری در حوزه ریاضیات، علامه محمدتقی جعفری، مرحوم جبار باغچهبان در حوزه تعلیم و تربیت و دکتر غلامحسین شکوهی اشاره کرد.
اشاره کردید دفتر سوم مجموعه «روایت ستارگان» به چهرههای مؤثر در حوزه تعلیم و تربیت اختصاص دارد، چه شخصیت هایی در این دفتر معرفی شده اند؟ چه معیارهایی برای انتخاب آنان در نظر داشتید؟
در این دفتر، نگاه ما به مفهوم «معلم» فراتر از تعریف رسمی آن در آموزش و پرورش بوده و افرادی چون مؤلفان، مروّجان فرهنگی، مدیران آموزشی و مؤسسین نهادهای تربیتی و هر فردی که در ترویج دانش و تربیت نسلها یا تألیف آثار تأثیرگذار آموزشی نقش داشته، پرداخته شده است. از جمله نمونههای بارز میتوان به نقش تاریخی امیرکبیر در تأسیس دارالفنون و تاثیر بنیادین آن بر نظام آموزشی کشور، وافرادی همچون حجتالاسلام محسن قرائتی که بهعنوان مربی عمومی و مروج مفاهیم تربیتی شناخته میشود، یا دکتر علی قائمی، از چهرههای برجسته حوزه تعلیم و تربیت که در دورهای بخش قابل توجهی از متون تحلیلی تربیتی کشور را به نگارش درآوردند. همچنین مرحومان آیتالله دکتر بهشتی و شهید باهنر که پیش از انقلاب اسلامی، از مؤلفان اصلی کتب تعلیمات دینی مدارس بودند، در این مجموعه حضور دارند. افزون بر اینها، به چهرههایی پرداخته شده که در پرورش شاگردان برجسته نقشآفرین بودهاند؛ همچون ادیب اول نیشابوری و شاگرد برجستهاش ادیب دوم نیشابوری، که نام آنها در سنت آموزش و تربیت ادبی ایران جایگاه ویژهای دارد. در تهیه این مجموعه تلاش شده است تا چهرههای معاصر از سراسر پهنه جغرافیایی کشور انتخاب و معرفی شوند؛ بهگونهای که تنوع منطقهای و فرهنگی در انتخاب افراد رعایت گردد. البته برخی شخصیتها نظیر استاد پرویز شهریاری، از مفاخر برجسته در حوزه ریاضیات، یا دکتر غلامحسین شکوهی که از ایشان بهعنوان «پدر تعلیم و تربیت ایران» یاد میشود، پیشتر در دفتر نخست با عنوان «اهالی ثریا» معرفی شده بودند؛ از اینرو در دفتر سوم تکرار نشدند. همینطور افرادی چون مرحوم جبار باغچهبان نیز که در جلد اول حضور داشتند، در این دفتر گنجانده نشدهاند. لازم به تأکید است که این چهرهها شخصیتهایی ملی و تأثیرگذار در سطح کشور هستند که فراتر از محدوده جغرافیایی خاصی، نقشآفرینی داشتهاند.
مخاطبان اصلی مجموعه کتابهای «روایت ستارگان» چه کسانی هستند و این آثار با چه هدفی منتشر شدهاند؟
هدف ما این بوده که در قالب روایتهای کوتاه و داستانگونه، با زبان ساده اما تأثیرگذار، چهرههایی از ایران معاصر را معرفی کنیم؛ به نحوی که هم مطالعهاش برای نوجوانان آسان باشد و هم قابل استفاده در فضاهای تبلیغی و فرهنگی مانند مدارس، بنرهای شهری و برنامههای آموزشی. مخاطبان این مجموعه نیز نوجوانانِ سالهای پایانی دبیرستان و دانشجویان سالهای نخست دانشگاه هستند و همچنین معلمان و مربیانی که نقشی در تعلیم و تربیت کشور دارند؛ وهدف ما آشنایی نسل جوان با چهرههای برجسته علمی، فرهنگی، ورزشی و تربیتی کشور است؛ کسانی که با تلاشها و مجاهدتهایشان، مسیر تعلیم و تربیت و پیشرفت فرهنگی کشور را هموار کردهاند. ایده اصلی آن بوده است که این مجموعه در دسترس کتابخانههای مدارس، دانشگاهها و مراکز فرهنگی قرار گیرد تا جوانان امروز بتوانند با الگوهای معاصر و الهامبخش در حوزههای مختلف آشنا شوند.
به نظر شما، کتابهای مجموعه «روایت ستارگان» چه تأثیری میتوانند بر نسل جوان امروز داشته باشند و چه اهمیتی برای آنها دارند؟
تأثیرگذاری این مجموعه تا حد زیادی وابسته به نحوه معرفی و رساندن آن به مخاطبان است. اگر صرفاً نوجوانان با این آثار آشنا شوند، بخشی از مسیر طی شده؛ اما تأثیر عمیقتر زمانی حاصل میشود که معلمان جوان و مربیان متعهد در مدارس نیز با محتوای این کتابها همراه شوند و آن را به نسل جدید معرفی کنند. یکی از اهداف ما این بوده که جوانان امروز بدانند پیشرفتهایی که امروز در عرصه تعلیم و تربیت، علم و فرهنگ داریم، نتیجه تلاش و ایثار نسلی از بزرگان این سرزمین است. برای مثال، وقتی روایت فردی چون حسین گلبیدی که در اصفهان مانند باغچهبان برای کودکان ناشنوا جانفشانی کرد را میخوانیم، درمییابیم چگونه انسانی با عشق، بچههایی را که از مهارت گفتاری محروم بودند، چون فرزندان خود پرورش داده و به آنان امید و آموزش داده است. یا وقتی از استاد شهید مطهری سخن میگوییم، در کنار آثار عمیق فلسفی، او را میبینیم که با تمام جدیت و علاقه، آثاری چون داستان راستان را برای نوجوانان مینویسد تا فضایل اخلاقی و دینی را برای آنان ملموس و جذاب سازد.
در فرآیند تدوین این مجموعه، از چه منابعی برای گردآوری اطلاعات استفاده کردید و شیوه جمعآوری دادهها چگونه بوده است؟
اطلاعات و محتوای این مجموعه از منابع متنوع و معتبر گردآوری شده است. بخشی از این منابع، شامل درگاهها و وبگاههای رسمی مرتبط با نهادهای علمی، فرهنگی و دانشگاهی کشور بود که اطلاعات دقیق و مستندی درباره چهرهها ارائه داده بودند. بخش دیگری از منابع، آثار مکتوبی است که در قالب کتاب یا مقالات، به مناسبت بزرگداشت این شخصیتها منتشر شده بود. همچنین، برخی از این افراد دارای کتابهای تالیفی یا آثاری در معرفی زندگی و فعالیتهای خود بودند که مستقیماً مورد استفاده قرار گرفت. در مواردی که امکانپذیر بود، از گفتوگوها و مصاحبههای میدانی نیز بهره گرفتیم، بهویژه با چهرههایی که در قید حیات بودند یا خانواده و اطرافیان آنها همکاری داشتند. در مجموع، سعی شد ترکیبی از منابع مکتوب، دیجیتال و میدانی برای تکمیل و اعتباربخشی به روایتها بهکار گرفته شود.
آیا در مسیر نگارش این کتاب با چالش یا محدودیتی مواجه شدید که مانع اجرای کامل ایدههایتان شده باشد؟
یکی از چالشهای اصلی، فراوانی و گستردگی چهرههای تأثیرگذار در حوزه تعلیم و تربیت طی ۱۵۰ سال اخیر در ایران بود. انتخاب تنها ۴۰ نفر از میان این حجم وسیع از افراد برجسته، فرآیندی دشوار و حساس بود. ما ناگزیر بودیم براساس شاخصهایی چون قدمت فعالیت، میزان تأثیرگذاری، حوزه عملکرد، و دامنه نفوذ فرهنگی و آموزشی، گزینهها را محدود کنیم. طبیعی است که بسیاری از چهرههای ارزشمند دیگر نیز شایستگی حضور در این مجموعه را داشتند، اما به دلیل محدودیت حجم، اولویت با افرادی بود که در سطح ملی اثرگذارتر شناخته میشدند.
با توجه به موفقیت و استقبال از سه دفتر پیشین، آیا برنامهای برای ادامه مجموعه «روایت ستارگان» در حوزههای دیگر نیز دارید؟ آیا همچنان تمایل دارید این مسیر را ادامه دهید؟
در دفتر نخست این مجموعه به چهرههای علمی، ادبی و فرهنگی و دفتر دوم با تمرکز بر ورزش کشتی به عنوان یکی از نمادهای ریشهدار هویت ایرانی و دفتر سوم نیز به معرفی چهرههای مؤثر در عرصه تعلیم و تربیت معاصر کشور پرداخته شد. با توجه به بازخوردهای مثبت، حمایتهای نهادهای مختلف و سفارشهایی که از سوی برخی دستگاهها و سازمانها مطرح شده، قطعاً ادامه این مسیر در دستور کار ما قرار دارد. تلاش خواهیم کرد در دفترهای آتی، به حوزههای برجسته دیگری از جامعه ایرانی بپردازیم و چهرههای تأثیرگذار آنها را به زبان روایت معرفی کنیم.
نظر شما