سرویس بین‌الملل خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - الهه شمس: کتاب «موزه‌ی متمردان: آلبرت بارنز و رؤیای آمریکایی او» تازه‌ترین اثر بلیک گوپنیک، منتقد و زندگی‌نامه‌نویس سرشناس است که به تحلیل ژرف زندگی آلبرت کوومبز بارنز، مجموعه‌دار بزرگ هنر مدرن آمریکا، می‌پردازد. گوپنیک در این روایت، فراتر از بازگویی زندگی‌نامه ساده، به لایه‌های پنهان شخصیت بارنز و بستری اجتماعی که او در آن شکل گرفت، نفوذ می‌کند. فصل‌های ابتدایی کتاب با تمرکز بر کودکی سخت بارنز در فیلادلفیا—در جامعه‌ای که هنوز در تبعات جنگ داخلی گرفتار بود—به خواننده نشان می‌دهد که تجربه‌های نخستین زندگی تا چه اندازه در نگرش اجتماعی او نقش ایفا کردند.

این کتاب که توسط انتشارات Ecco، در تاریخ نشر ۱۸ مارس ۲۰۲۵ منتشر شده است فراتر از یک زندگی‌نامه فردی است و اثری تحلیلی درباره نسبت هنر، عدالت اجتماعی و امکان دگرگون‌سازی ساختارهای فرهنگی از دل اراده‌های متمایز است. گوپنیک با استناد به اسناد، نامه‌ها و آثار باقی‌مانده از بارنز، به دقت روند مسیر رشد او را از پسری ستم‌دیده تا روشنفکری خودساخته بازسازی می‌کند. دستاوردهای علمی بارنز، ازجمله ابداع داروی ضدعفونی‌کننده Argyrol، نقطه عطفی در زندگی او و تامین مالی رویاهای فرهنگی‌اش بود. این بخش از کتاب به خوبی نقش دانش و پشتکار را در صعود اجتماعی بارنز تبیین می‌کند و مخاطب را متوجه این نکته می‌سازد که موفقیت او برآمده از مجموعه‌ای پیچیده از فرصت‌ها و گرایش‌های فردی بوده است.

دغدغه‌های اجتماعی و روش‌شناسی اصلاح‌طلبانه بارنز

در بخش‌های میانی کتاب، گوپنیک به تأثیرات اجتماعی و منش مترقی بارنز، بویژه در محیط کاری و حوزه هنر، توجه ویژه دارد. او به‌خوبی نشان می‌دهد که بارنز نه‌تنها یک مجموعه‌دار صرف نبود، بلکه در زمانه‌ای‌که تبعیض نژادی ساختاریافته بر بازار کار آمریکا سایه افکنده بود، رویکردی معنادار به استخدام و ارتقای اجتماعی سیاه‌پوستان اتخاذ کرد. استخدام کارگران سیاه‌پوست با دستمزدی بیش از متوسط، دادن امکانات خانه‌دار شدن و حتی واگذاری مسئولیت‌های مدیریتی، از جمله اقداماتی است که در کتاب با نقل‌قول‌هایی مستند به خود بارنز و همکارانش، مورد بررسی قرار گرفته است.

این فصل از کتاب، با نگاهی تحلیلی، نشان می‌دهد که چگونه بارنز برخلاف جریان غالب جامعه آمریکا ایستادگی می‌کند و الگویی متفاوت از رابطه کارفرما-کارگر و مشارکت اجتماعی ارائه می‌دهد. گوپنیک حتی با اشاره به جیم گری، نخستین سرپرست سیاه‌پوست کارخانه بارنز، بر این نکته تاکید می‌کند که رویکرد عدالت‌محور بارنز نه‌فقط پوسته‌ای نمادین بلکه مبتنی بر باور حقیقی به توانمندی‌های انسانی و قابلیت رشد اجتماعی است. تمایز «موزه‌ِی متمردان» در همین نگاه چند لایه‌ای به وجوه شخصیتی و اجتماعی شخصیت اصلی نهفته است؛ چرا که گوپنیک هم نقاط قوت و هم تناقضات بارنز را بی‌پرده ثبت می‌کند.

هنر به مثابه ابزار تحول اجتماعی

یکی از برجسته‌ترین فصل‌های «موزه‌ی متمردان» به تلاش بارنز برای دموکراتیزه‌کردن هنر اختصاص دارد. گوپنیک با بررسی ساختار و اهداف بنیاد بارنز که در سال ۱۹۲۵ تاسیس شد، به تفصیل نشان می‌دهد که چگونه بارنز با گردآوری مجموعه‌ای ارزشمند از آثار مدرن—شامل ۱۸۱ تابلوی رنوار، ۶۹ اثر سزان، ۵۹ کار از ماتیس و ۴۶ قطعه از پیکاسو—درصدد بود هنر را از سیطره طبقات بالا و ساختارهای سنتی موزه‌ای رها سازد.

در این بخش، کتاب بدیع‌ترین جنبه‌های آرمان‌گرایی بارنز را با تحلیل اسناد، اصول آموزشی بنیاد و روایت‌های افرادی که از این مجموعه بهره برده‌اند، برجسته می‌سازد. بارنز اصرار داشت که کارگر معدن شانس ورود بیشتری به بنیاد داشته باشد تا مالک معدن؛ تصمیمی که ساختار مرسوم توزیع دسترسی به فرهنگ را به چالش کشید. کتاب نشان می‌دهد که این نگرش فقط در تئوری باقی نماند، بلکه منجر به دگرگونی واقعی در فضای آموزش هنری و تعاریف طبقاتی از آن شد. گوپنیک، با ارجاع به آثار نوشته‌شده بارنز—از جمله «هنر در نقاشی» —به خطرات و فرصت‌های الگوهای آموزشی او نیز اشاره دارد و این پرسش را پیش می‌کشد که آیا «دموکراتیزه‌کردن هنر» همیشه ممکن است به تعالی تجربه زیبایی‌شناختی منجر شود یا خود با آسیب‌هایی ممکن است مواجه باشد.

چهره‌ای میان تضاد، میراثی برای آینده

در فصل‌های پایانی، گوپنیک سراغ تناقض‌ها و پیچیدگی‌های شخصیتی بارنز رفته و تأثیر این تضادها را بر جایگاه او در جامعه هنری و تاریخ آمریکا به دقت بررسی می‌کند. فصل‌های انتهایی کتاب نه تنها به روایت دشمنی‌ها و انتقادها از بارنز—به سبب خلق و خوی تند و روش‌های مدیریتی گاه مستبدانه‌اش—اختصاص دارد، بلکه نمونه‌هایی از بخشندگی‌ها و مهربانی‌های او در زندگی خصوصی و حرفه‌ای نیز روشن می‌شود. گوپنیک با تحلیل عالمانه این ویژگی‌های ظاهراً متعارض، دست به داوری ارزش‌محور نمی‌زند بلکه بارنز را در بستری تاریخی، با اقتضائات و دشواری‌های زمانه خود، مورد سنجش قرار می‌دهد.

در پایان، «موزه‌ی متمردان» یک سند مسئله‌محور و روش‌مند درباره امکان تحول اجتماعی از مسیر فرهنگ و هنر خلق می‌کند؛ کتابی که با ترکیب روایت زندگی شخصی، تحلیل تحولات اجتماعی و واکاوی ساختارهای هنری، به مخاطب خود این امکان را می‌دهد که با نگاهی انتقادی و چندوجهی، میراث و اثرگذاری یک مصلح جنجال‌برانگیز آمریکایی را دوباره ارزیابی کند.

منبع: نیویورکر، واشنگتن پست و آمازون