به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در بوشهر، عبدالکریم مشایخی شامگاه یکشنبه در آیین رونمایی از دومین کتاب امید زاهد، پژوهشگر حوزه تاریخ با اشاره به عصر رنسانس و تحولات فرهنگی اروپا گفت: وقتی عصر رنسانس در اروپا شروع می‌شود، شاهد تحولاتی هستیم که منجر به احیا شدن فرهنگ و تمدن یونانی در اروپا شد. آن‌ها این تحولات را مرهون ارتباط تجاری ایتالیا است که از طریق میلان ارتباطات تجاری خود را با ایران و کشورهای اروپایی توسعه داد.
وی یادآور شد: این تحولاتی که در عرصه فرهنگی و در حوزه‌های شاعری، نویسندگی، هنر و… در آنجا اتفاق افتاد در پس شکوفایی اقتصادی بود که در اروپا محقق شده‌بود. درست مانند اتفاقی در بوشهر در دوره قاجاری افتاد. در گزارشی که میزرا حکیم‌باشی در دوره ناصری در سال ۱۲۹۹ یعنی ۱۴ سال قبل از ترور ناصرالدین‌شاه نوشته است، در بخشی به بندر بوشهر اشاره و تاکید کرده که با یک‌سری ملاحظاتی می‌توان بندر بوشهر را هم‌ردیف بمبئی دانست.
رئیس بنیاد ایران‌شناسی شعبه استان بوشهر افزود: همچنین وی در بخشی از این گزارش به تجار بوشهری و تاثیر وجودی آن‌ها در اقتصاد ایران پرداخته است و وجود آن‌ها تا بدانجا تاثیرگذار در اقتصاد ایران دانسته که به وضع قوانین پرداخته‌اند.
مشایخی با تاکید بر اینکه بوشهر دروازه تجارت ایران بوده است، ادامه داد: متمول‌ترین بندر ایران بوده است و در اقتصاد ایران نقش موثری ایفا می‌کرده است. بوشهر بندری بوده که در آن دوره نمایندگان سیاسی ۱۰ کشور با اندکی اختلاف زمانی اعم از نمایندگان کشورهای هلند، انگلیس، فرانسه و… در آن حضور داشتند. این نشان از جایگاه والای این بندر در حوزه بین‌الملل داشته است.
وی تاکید کرد: در مقاله دو صفحه‌ای آقای ایرانی در خصوص تجار بوشهری، اشاره شده که بوشهر جایگاه رفیع خود را در جهان مدیون این تجار است که ارتباطات تجاری کم‌نظیری با کشورهای دیگر داشتند و همه آثار ارزشمند فرهنگی را که امروز در این شهر می‌بینیم، مدیون همین تجار هستیم.
مشایخی سپس به کتاب امید زاهد اشاره و تصریح کرد: او در کتاب «تاریخ فرهنگی بندر بوشهر در عصر قاجار» با اشاره به چاپ و چاپخانه، انتشار روزنامه، مدارس، کتابفروشی‌ها، انجمن‌ها و… تلاش کرده تا شکوفایی فرهنگی این بندر را بازیادآوری و نقش تجار را در این زمینه گوشزد کند. هر چند در این زمینه سیدقاسم یاحسینی، مورخ جنوبی بسیار کار کرده و پیشتاز است. به‌هر حال این اثر زاهد می‌خواهد بگوید که ما یک دوره شکوفایی تجاری و اقتصادی را پشت سر گذاشتیم که به دنبال آن بندر بوشهر از نظر فرهنگی و تمدنی شکوفا شد.
مشایخی با اشاره به اینکه چندسال پیش در تبریز که در همایش سخن می‌گفتم، تاکید کرد: آنجا اشاره کردم که بوشهر به‌نوعی شهر اولین‌هاست و در تمام ایران تنها شهری که می‌تواند در این زمینه از ما جلو باشد، تبریز است!
بوشهر از نظر فرهنگی و تمدنی در ایران یک غول بوده است
استاد بازنشسته تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی بوشهر نیز که استاد راهنمای امید زاهد در دانشگاه بوده و در نوشتن دو اثری که برگرفته از پایان‌نامه ارشد او بوده، نقش داشته است، در بخش بعدی این آیین گفت: کتاب زاهد، کتاب ارزشمندی است اما تکرار مکرراتی است که پیش از این به‌صورت جسته و گریخته در آثار مورخانی چون عبدالکریم مشایخی و سیدقاسم یاحسینی آمده‌اند اما او تلاش کرده تا اطلاعات را در این حوزه به نسبت آنچه پیش از این در آثار تاریخی آمده، جامع‌تر بنویسد.
عباس عاشوری‌نژاد با اشاره به اینکه «تاریخ فرهنگی بندر بوشهر در عصر قاجار» و «تاریخ تمدنی بندر بوشهر در عصر قاجار» هر دو متذکر این نکته هستند که بوشهر در دوره قاجار تاریخ درخشانی داشته است، افزود: این آثار از این نظر می‌توانند برای من مخاطب تازگی و فایده داشته باشند که آیا در دوره کنونی هم به‌مانند دوره قاجار فرهنگ بوشهر حال و وضعیت خوبی دارد؟! قطعاً پاسخ مثبت نیست.
وی تاکید کرد: تاریخ نشان می‌دهد که بوشهر از نظر فرهنگی و تمدنی در ایران یک غول بوده است تا جایی که هر نویسنده‌ای که در باب فرهنگ و تمدن ایران نوشته، بی‌شک در بخشی از کار خود از بوشهر گفته است. مگر این شهر در جنوب ایران چه داشته که این‌گونه در متون تاریخی به آن توجه می‌شده است؟!
عاشوری‌نژاد یادآور شد: امید زاهد در این اثر به ما کمک می‌کند تا با تجار بوشهری و ارتباط آن‌ها با اهل نظر و سیاست آشنا شویم و اینکه این هارمونی چگونه شکل گرفته است! یکی از نکاتی که از این کتاب متوجه شدم این بود که در آن دوره «پول» مورد بحث تجار نبوده و آدم‌هایی که در مناصب فرهنگی بودند، آدم‌های بودند که هوش و ذکاوت این کار را داشتند و از جنس فرهنگ بودند. شما در کتاب‌های مورخان جنوبی در وصف مدرسه سعادت می‌خوانید که از آبدارچی تا معلمان این مدرسه همه با عشق به فرهنگ نگاه می‌کردند که نتیجه این عشق هم ظهور آدم‌های حکیم بود. در این مدرسه هر آدمی راه پیدا نمی‌کرد، مگر اینکه اهل فرهنگ و ادب باشد.
این نویسنده جنوبی بیان کرد: اگر امروز امید زاهد که کارمند بنیاد ایران‌شناسی بوشهر است، چنین کتاب را می‌آفریند به‌دلیل این است که آدم‌های استخوان‌داری چون مشایخی در این بنیاد حضور دارد و او هم میل پیدا می‌کند که بخواند تا بداند.
این استاد دانشگاه تاکید کرد: در جامعه‌ای که به منابع انسانی توجه نمی‌شود، نه تاجرش، تاجر می‌شود و نه مسئولانش درست انتخاب می‌شوند، بی‌شک اگر در نهادهای فرهنگی آدم‌های مناسبی قرار می‌گرفتند، امروز وضعیت فرهنگی این استان بهتر بود.
دوره قاجار، تاریخ توسعه مدنی بوشهر است
نویسنده کتاب «تاریخ فرهنگی بندر بوشهر در عصر قاجار» هم در بخش دیگری از این مراسم گفت: بنا به قول آقای خیراندیش، مورخ و تاریخ‌نگار جنوبی، دوره قاجار، تاریخ توسعه مدنی بوشهر است که به‌دلیل اتفاقات مهمی که در این شهر افتاد، بوشهر در سطح بین‌المللی قرار گرفت. بنابراین من تلاش کردم در این کتابم که شاید کتاب جدیدی به‌نظر نرسد اما مباحث تازه‌ای چون تشریفات در بوشهر، خبر و خبرنگاری و روزنامه‌های این بندر را در دوره قاجار مورد کندوکاو قرار بدهم. من برای نوشتن این کتاب همه نسخه‌های روزنامه مظفری و برخی از جراید را خواندم. با مطالعه روزنامه مظفری متوجه شدم که بسیاری از مقالات خارجی در آن منتشر شده که در میان آن‌ها مقاله‌ای به نام «زنان آن‌ها و زنان ما» بود که برایم تازگی داشت. همچنین متوجه شدم که این روزنامه در ۵۰ کشور نمایندگی داشته و خبرنگار سیار داشته که تا روسیه رفته و گزارش تهیه کرده است.
امید زاهد سپس به توسعه این بندر در دوران قاجار اشاره کرد و افزود: بندر بوشهر در میان سال‌های ۱۱۶۳- ۱۳۳۸ ه. ق / ۱۷۵۰ - ۱۹۲۰ م دروازه تجاری مناطق جنوبی ایران به ویژه در خلیج فارس و کرانه‌های شمالی آن به شمار می‌رفت. در میانه قرن هیجدهم (۱۷۵۰. م) بندر بوشهر از بندرعباس پیشی گرفت و این امتیاز را تا سال ۱۹۲۰ م در اختیار داشت؛ به طوری که در آثار ایرانیان دوره قاجار بندر ابوشهر به «باب الابواب خلیج فارس»، «دروازه تجارت ایران» مشهور بود و حتی در نقشه‌های دوره قاجار نام «خلیج فارس یا بندر دریای ابوشهر» ذکر می‌شد. موقعیت شهر بندری بوشهر در آثار اروپاییان و سفرنامه‌نویسان به شهر «دریاها»، «شهر خوب شاه» توصیف شده یا برخی بندر بوشهر را در زمستان به ویمبلدون (انگلیس) تشبیه کردند.
وی در بخش پایانی گفته‌های خود از حمایت علی هوشمند، مدیر نشر شروع به‌دلیل انتشار این اثر قطور تقدیر کرد و گفت: اینکه در این شرایط اقتصادی فردی این‌چنین پای فرهنگ و تاریخ بوشهر بماند و با هزینه شخصی کاری را منتشر کند، بی‌شک دغدغه‌مندی و فرهنگ‌دوستی او را به رخ می‌کشد.
به گزارش ایبنا؛ رونمایی از کتاب «تاریخ فرهنگی بندر بوشهر در عصر قاجار» نوشته امید زاهد با حضور جمعی از اهالی فرهنگ و تاریخ استان و دانشور مدیرکل جدید اداره آموزش و پرورش استان بوشهر پایان‌بخش این آیین بود. این آیین در مدرسه تاریخی سعادت که بسیاری از چهره‌های تاثیرگذار فرهنگ و علم این خطه را در بطن خود پرورش داد، برگزار شد.
نظر شما