سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): بیستم دی ماه ۱۳۱۶ خورشیدی در دارایی، یکی از روستاهای خرم‌آباد پسری به دنیا آمد که سال‌ها بعد به عنوان یکی از محققان و مردم‌شناسان، قوم‌پژوهان، مترجمان و مؤلف ان برجسته ایران شناخته شد. پدرش اکبر امان‌الهی بهاروند، نام او را سکندر گذاشت.
سکندر تحصیلات ابتدایی را در مدارس روستای زادگاه و همجوار خود به پایان رساند و سپس به خرم آباد آمد و با اتمام دوره اول تحصیلات متوسطه وارد دانش‌سرای مقدماتی آن شهر شد. پس از پایان دوره دو ساله دانش‌سرا به عنوان آموزگار راهی منطقه کوهدشت و توابع خرم آباد شد. وی بعد از مدتی به خرم آباد منتقل و در روستاهای اطراف آن دیار و بعد از آن به عنوان دبیر زبان انگلیسی در دبیرستان‌های خرم آباد مشغول تدریس شد.
سکندر امان‌الهی بهاروند پس از چند سال خدمت معلمی به کشور آمریکا عزیمت کرد و در سال ۱۳۴۵ به دریافت مدرک فوق دیپلم از دانشگاه بالتیمور، آن کشور نایل آمد. در سال ۱۳۴۷ لیسانس جامعه‌شناسی را از دانشگاه مورگان بالتیمور و در سال ۱۳۵۰ فوق لیسانس انسان‌شناسی را از دانشگاه مریلند کالج پارک، آمریکا اخذ کرد. سپس با ادامه تحصیلات در سال ۱۳۵۳ موفق به اخذ درجه دکترای انسان‌شناسی از دانشگاه رایس هوستون در آن کشور شد.
دکتر امان‌الهی‌بهاروند از سال ۱۳۵۳ پس از پایان تحصیلات عالیه به ایران بازگشت و در دانشگاه شیراز کار تدریس و فعالیت‌های علمی و فرهنگی را آغاز کرد. او در دوران خدمات دانشگاهی ضمن تدریس به تألیفات متعددی درباره اقوام لر و در ارتباط با جغرافیای انسانی پیوستگی و گستره زیستی آنان به دور از محدودیت‌ها و گروه‌بندی‌های رایج دست زد و با ترجمه چند یادداشت و سفرنامه که توسط مستشرقان و سیاحان درباره لرستان نوشته شده، بسیاری از زوایای پنهان جامعه‌شناختی و تاریخی اقوام لر را روشن ساخت.
فعالیت‌های درخشان پژوهشی وی در زمینه جامعه‌شناسی ایلات و عشایر و انسان‌شناسی فرهنگی او را به عنوان یکی از مردم‌شناسان برجسته در دانشگاه‌ها و مراکز علمی کشور معرفی کرد.
آثار چاپ شده‌اش از ۳۰ عنوان فراتر می‌رود و اغلب کتاب‌هایش را به دو زبان انگلیسی و فارسی نوشته است.
امان‌الهی آثار قابل تأملی در زمینه‌های گوناگون و اغلب مرتبط با تاریخ، فرهنگ و هنر اقوام ایران‌زمین، به‌ویژه لرها دارد؛ «جغرافیای لرستان پشتکوه و پیشکوه»، «دوره پیش از تاریخ در جنوب غربی ایران- لرستان»، «منابع و مآخذ درباره ایلات و عشایر ایران و جهان» و «کوچ‌نشینی در ایران»، «قوم لر: پژوهشی درباره پیوستگی قومی و پراکندگی جغرافیایی لرها» از آثار قابلِ ارجاع درباره تاریخ و جغرافیای تاریخ عشایر و اقوام ایرانی است.
وی سفرنامه سِر هنری راولینسون را با عنوانِ «گذر از ذهاب به خوزستان» ترجمه کرده و کتابِ «دو سفرنامه درباره لرستان به انضمام رساله لرستان و لرها» را با همکاری و کار مشترک همسرش لیلی بختیار را در کارنامه دارد.
از این مردم‌پژوه برجسته سه اثر پژوهشی در زمینه هنر و موسیقی ایران و لرستان شامل «پژوهشی درباره نوازندگان سنتی لرستان»، «موسیقی در فرهنگ لرستان» و «خنیاگری و موسیقی در ایران؛ از هخامنشیان تا عصر پهلوی» چاپ شده است.
امان‌الهی، ترجمه سفرنامه سسیل جان ادموندز را پس از ۳ دهه، سرانجام با همکاری لیلی بختیار و با عنوانِ «یادداشت‌هایی درباره لرستان» تصحیح و به چاپ رساند.
وی یک کار مشترک نیز با همکاری علی‌رضا فرزین، عکاسِ مردم‌شناس لرستانی، با عنوانِ؛ «عشایر لُر بختیاری و لرستان»، که روایتی مردم‌شناسانه و مصور از زندگی عشایر لر بختیاری و لرستان است، به رشته تحریر درآورده است. امان‌الهی بهاروند در بخشی از این کتاب از نقش ساکنان زاگرس میانی در تمدن ایرانی یاد می‌کند و می‌نویسد: «مردمان زاگرس میانی نخستین کسانی بودند که تمدن درخشانی را در ایران پدید آورده‌اند. بقایای آثار شهرها، روستاها، جاده‌ها، پل‌ها، دژها، سدها، بندها و محوطه‌های پرشمار باستانی، نشانگر نبوغ و وجود تمدن پیشرفته‌ای در این سامان است. پدیدآورندگان چنین تمدنی در زاگرس میانی، اجداد لرهای کنونی یعنی ساکنان باستانی این منطقه بوده‌اند.»
وی یادآور می‌شود: «ساکنان این منطقه از معدود جوامعی بوده‌اند که در دوره پیش از تاریخ وارد مرحله تولید غذا یعنی پیدایش زندگی کشاورزی – دامداری شده‌اند. شواهد تاریخی این واقعیت را آشکار ساخته است که ساکنان زاگرس میانی از عیلامیان بوده‌اند که نخستین تمدن در فلات ایران را پدید آورده‌اند.»
از دیگر آثار منتشر شده امان‌الهی بهاروند عبارت‌اند از:
دامداران کوچ‌نشین در گذار، بهاروندهای لرستان
اندیشه‌های انسان‌شناسی
خنیاگری و خنیاگران در جوامع روستایی و عشایری ایران
سازش فرهنگی مردم کوهستان و تحولات آن
دوره پیش از تاریخ در جنوب غربی ایران «لرستان»
منابع و مأخذ درباره ایلات و عشایر ایران و جهان
کوچ‌نشینی در ایران، پژوهشی درباره ایلات و عشایر
نظام اجتماعی، ایل بهاروند و تغییر و تحول آن «ایلات عشایر»
دو سفرنامه درباره لرستان نوشته سیسیل جان ادموند و بارون دوید همراه با رساله لرستان و لرها نوشته ولادیمیر مینورسکی
نقد خاطرات حسین‌قلی‌خان نظام‌السلطنه مافی، ایلات و عشایر
مسائل و مشکلات کوچ‌نشینان از دیدگاه انسان‌شناسی
نظر شما