سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - خلیل کمربیگی، دانش آموخته ارشد جامعه‌شناسی و مدرس دانشگاه و مولف: مفاخر از مولفه‌های اصلی هویتی هستند و نقشی انکارناپذیر در هویت‌سازی و هویت بخشی دارند. مفاخر می‌توانند احساس تعلق به مکان و تعهد به سرزمین را بپرورانند و احساس وفاداری به منطقه، شهر و کشور را افزایش دهند.

اگر فرآیند مفهوم‌سازی به درستی صورت نگیرد و تعریف مفاهیم به درستی مشخص نشود با نوعی بی‌هنجاری یا اغتشاش مفهومی روبه‌رو می‌شویم. برای پرهیز از مواجه شدن با چنین موقعیتی، بایستی مفاهیم را به سنجه‌های قابل مشاهده و مشخص تبدیل کرد.

با وجود هم‌پوشانی و اشتراک معنایی بین مفاهیمی چون: نخبگان، مفاخر، مشاهیر، برگزیدگان، بزرگان و کنشگران، تفکیک و افتراق معنای بین این مفاهیم از یکدیگر لازم است.

هرکدام از این مفاهیم معنای ثابتی ندارند و باید بتوان برای آنها، معرف‌ها و شاخص‌های قابل مشاهده و سنجش‌پذیر تدوین کرد تا بتوان قلمرو معنای هر مفهوم را مشخص کرد.

در اساس‌نامه، آثار از مفاخر جدا شده این در حالی است که آثار و پدیده‌های سیاسی، اجتماعی و طبیعی جزئی از مفاخر محسوب شده و افراد به این پدیده‌ها افتخار کرده و آنها را مایه فخر جامعه می‌دانند. مفاخر فرهنگی دارای شاخصه‌هایی چون: اثرگذاری در جامعه، برخوردار از شهرت ملی، پدیدآورنده سبک آموزشی و فرهنگی خاص، پیشرو در آفرینش سنت‌های فرهنگی و اجتماعی و آفریننده حرکت‌های اصلاحی یا انتقادی در جامعه مورد نظر هستند.

نباید تنها با تکیه بر تعداد تالیفات یا مکتوبات افراد، آنها را در زمره مفاخر دانست که چه بسیار افرادی هستند که دارای تالیفات و آثار مکتوب زیادی بوده، اما اثرگذاری خاصی بر منطقه، شهر یا کشور خود ندارد.

برای شناسایی اشخاص، آثار، مسائل و امثال آن روش‌های مختلفی در تحقیقات اجتماعی و فرهنگی وجود دارد که مولفان بایستی بر اساس آن به شناسایی و اولویت بندی مفاخر استان اقدام کنند.

برای جمع آوری اطلاعات در این زمینه تکنیک‌های مختلفی چون: بررسی متون مندرج در کتاب‌ها، روزنامه‌ها و مجلات، اسناد اداری، سایت‌ها و خبرگزاری‌ها، مکاتبه با انجمن‌ها، NGOها، موسسات، مراکز فرهنگی، هنری، علمی و دانشگاهی، مصاحبه با خبرگان، مطلعان و صاحبنظران، استفاده از پرسش‌نامه نیمه ساختار یافته و… اجرا می شود.

اگر از این تکنیک‌ها برای شناسایی مفاخر استفاده نشود، نوعی به هم ریختگی مشاهده شده که باعث می‌شود که افرادی که در ردیف مفاخر جای ندارند نام آنها به عنوان مفاخر مطرح شده و از طرف دیگر، افرادی که جزو مفاخر این مرز و بوم هستند در این فهرست جا نگیرند.

داشتن یک فرمت واحد یا چارچوب مشترک برای معرفی صاحب‌نظران ضروری است و اگر قرار است مفاخر استان معرفی شوند بهتر بود که با توجه به شاخص‌ها و نتایج روش دلفی و اخذ نظر نهایی کارگروه انتخابی، فهرست اشخاص تدوین و سپس با تشکیل کمیته‌های تخصصی افراد نهایی مشخص شده و معرفی هر فرهیخته‌ای به یکی از شاگردان یا مطلعان سپرده می‌شد تا افراد به درستی با زندگی، دیدگاه‌ها، دستاوردها، اثرگذاری‌ها، منابع و آثار بدیع و ارزنده آن افراد آشنا می‌شدند.

فهرست گردآوری شده، ترکیبی از نخبگان، مفاخر، مشاهیر، بزرگان و کنشگران حوزه‌های علمی، فرهنگی و هنری و منبعی مهم برای شناسایی کنشگران حوزه‌های مختلف استان است در حال حاضر منابع و مصالح لازم برای معرفی مفاخر استان آماده شده که دستگاه‌های ذیربط می‌توانند با تشکیل کمیته‌های تخصصی تعداد محدودی از اشخاص معرفی شده را مشخص و با تهیه و تدوین زندگی‌نامه و دستاوردهای آنها به عنوان مفاخر به جامعه معرفی کنند.

نبود یک زندگی‌نامه جذاب برای اشخاص معرفی شده، عدم تفکیک نام آوران حوزه‌های مختلف از هم، عدم وجود اسامی برخی از صاحب نظران استان در این فهرست، کم توجهی به معرفی زنان نویسنده و اهلم قلم در قسمت نام‌آوران نویسنده و اهل قلم، ناقص بودن برخی از رزومه‌ها، عدم اصلاح تغییرات ناشی از تقسیمات کشوری در حوزه شهرستان‌های استان، ناهمسانی بین رزومه‌های افراد، از دیگر موارد نقص این اثر است.

به گزارش ایبنا؛ کتاب «دانشنامه آثار و مفاخر فرهنگی و هنری استان ایلام» تألیف «حبیب‌الله محمودیان» و «علی محمدنیاکان» در سه جلد تدوین و چاپ شده است؛ جلد اول آثار فرهنگی و هنری استان، جلد دوم اسامی و توضیحات مفاخر فرهنگی و هنری و جلد سوم شامل مفاخر حوزه و دانشگاه گروه‌های زیرشاخه غیرپزشکی است.

در جلد دوم، ویژگی‌های خاص افراد معرفی شده در حوزه‌های فرهنگی و هنری در دو بخش آمده، بخش اول رزومه نام‌آوران فرهنگی و بخش دوم به زندگی‌نامه نام‌آوران گروه‌های هشت‌گانه هنری شامل هنرهای تجسمی، نمایشی، سینمایی، موسیقی، سنتی، صنایع دستی، معماری و شهرسازی و هنرهای چند رسانه‌ای اختصاص یافته است.

در جلد سوم، ضمن بیان شیوه و روش شناسایی، انتخاب و معرفی مفاخر حوزه و دانشگاه در یک فرایند چارچوب‌دار و بر پایه ملاک و معیار شایستگی و در مجموع بهره‌گیری از تفکر و اندیشه، پشتکار و تجربه، با هدف توسعه و پیشرفت استان، مفاخر حوزه و دانشگاه را معرفی کرده است.

این اثر توسط نشر زاگرو در سال ۱۴۰۲ چاپ و منتشر شده و در هفته کتاب و کتابخوانی به همت موسسه عصر پیام ایلام به مدیریت واحد زهرایی رونمایی و توسط محمدعلی قاسمی و خلیل کمربیگی نقد و بررسی شد.