به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، به‌مناسبت برگزاری چهل‌ودومین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، «کتابشناسی توصیفی آثار منتخب جشنواره‌های کتاب ایران» و به اجمال معرفی می‌شود.
در مقدمه نخستین کتابشناسی که مربوط به سال ۱۴۰۱ است، می‌خوانیم:
«کتابشناسی توصیفی آثار منتخب جشنواره‌های کتاب ایران» به فصل‌های زیر اختصاص دارد:
کتاب، در کنار شعر، داستان، نقاشی و دیگر آثار ادبی و هنری نمایانگر تفکر و اندیشه و رویکرد آدمی است. به همین دلیل ارزش کتاب به میزان ارزش و قدر محتوا و جانی است که از آن برمی‌آید و فضیلت و رأی و نظر خالق آن را به نمایش می‌گذارد. اما در این میان کتاب، به‌معنای واقعی آن، افزون بر اینکه ماندگارترین اثری است که از جان آدمی برمی‌آید، انسان را با پیشینیان و اندیشه و تفکر و ادبیات آنان آشنا می‌سازد و زمینه را برای شکوفایی، توسعه و رشد بیشتر فراهم می‌آورد. همین امر موجب شده است که در سال‌های اخیر رویدادهای کتاب‌محور اعم از جشنواره‌ها، نمایشگاه‌ها و نشست‌های معرفی، رونمایی و نقد و بررسی کتاب افزون‌تر شود و کتاب‌های در ترازوی ارزیابی‌ها، داوری‌ها و نقادی‌های قرار گیرد و این امر را می‌توان یکی از نشانه‌های رشد فرهنگی برشمرد. بر همین اساس مخاطبان و خوانندگان در انتخاب کتاب‌های بهتر و ارزشمندتر راحت‌تر می‌توانند تصمیم بگیرند.
مقایسه و تحلیل وضعیت کمی و کیفی جشنواره‌ها و جوایز کتاب در سال‌های گوناگون را باید یک ضرورت در سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی‌های فرهنگی دانست؛ بدون داشتن تصوری دقیق، واضح و قابل‌اعتماد از شرایط فرهنگ کشور (شرایط نشر و کتاب) نمی‌توان هدف‌گذاری، راهبرد، سیاست و برنامه‌ریزی کارآمدی در این حوزه انتظار داشت. از همین رو مؤسسة خانه کتاب و ادبیات ایران بیش از پیش کوشیده است تا به پشتوانة رصد، تهیه و تحلیل آمارهای حوزة نشر، علاوه‌بر تهیه یا تقویت بانک‌های آماری و اطلاعاتی در حوزة نشر و کتاب، گزارش‌های کمی و کیفی و به‌طور مشخص، تحلیلی از شرایط نشر و کتاب در کشور تهیه کرده و در دسترس مدیران فرهنگی و پژوهشگران و دیگر اقشار جامعه قرار دهد. تهیه کتابشناسی توصیفی آثار منتخب جشنواره‌های کتاب ایران در سال ۱۴۰۱، از جمله اقدام‌هایی است که از سال ۱۳۹۴ و با هدف یادشده آغاز شده است.
براساس بررسی‌های صورت‌گرفته و اطلاعات و آمارهای موجود در طول سال ۱۴۰۱، ۳۸ جایزه / جشنوارة کتاب در سطح کشور برگزار شده است که در مقایسه با سال ۱۴۰۰، چهارده جایزه کمتر برگزار شده که کاهش جشنواره‌ها بیشتر مربوط به دو بخش ادبی و استانی است. در سال ۱۴۰۰ در بخش ادبی ۱۴ جشنواره برگزار شد، درحالی‌که در سال ۱۴۰۱ فقط ۹ جشنواره برگزار گردیده است. همین‌طور در سال ۱۴۰۰ در بخش استانی ۱۸ جایزه برگزار شد، درحالی‌که در سال ۱۴۰۱ فقط ۱۱ برگزار گردیده است.
چنانکه نمودارهای زیر نشان می‌دهد، هم تعداد جشنواره‌ها و جوایز و هم کتاب‌های منتخب تا سال ۱۴۰۰ روند رو به رشدی داشته است، اما در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ شاهد کاهش تعداد آنها هستیم و این تعداد به سال ۱۳۹۹ نزدیک است. در حقیقت سال ۱۴۰۰ را باید به‌دلایل مختلفی از سال‌های دیگر تفکیک کرد.
نمودار زیر میزان رشد تعداد جشنواره‌ها و جوایز حوزۀ کتاب را در بازۀ زمانی ۱۳۹۴ تا ۱۴۰۱ نشان می‌دهد.
سال ۱۴۰۱ درمجموع ۶۰۹ عنوان کتاب به‌عنوان اثر برگزیده، شایسته تقدیر یا با هر رتبه دیگری انتخاب شده‌اند که نسبت به سال گذشته شاهد کاهش ۱۸۱ عنوان کتاب منتخب هستیم که همان‌گونه اشاره شد، یکی از دلایل آن کاهش جایزه‌ها و جشنواره‌های دو بخش ادبی و استانی است.
نمودار زیر رشد تعداد کتاب‌های منتخب را در جشنواره‌ها و جوایز در بازۀ زمانی ۱۳۹۴ تا ۱۴۰۱ نشان می‌دهد.
بررسی آماری تعداد کتاب‌های منتخب سال ۱۴۰۱ براساس موضوعات رده‌بندی دیویی نشان می‌دهد که موضوع ادبیات با ۱۳۶ عنوان بیشترین کتاب‌ها را به خود اختصاص داده است. پس از آن نیز موضوع تاریخ (۹۳ عنوان) و علوم کاربردی (۷۲ عنوان) قرار دارند. موضوع زبان نیز با ۸ عنوان کمترین کتاب‌ها را به خود اختصاص داده است. پیش از آن نیز کلیات (۹ عنوان) و فلسفه و روان‌شناسی (۱۹ عنوان) قرار دارند.
نمودار زیر رشد فراوانی تعداد کتاب‌های منتخب را به‌تفکیک موضوع نشان می‌دهد.
جوایز و جشنواره‌های کتاب در سال ۱۴۰۰، چنانکه در این کتاب سامان یافته است، به‌طور کلی در پنج بخش برگزار شده است: ۱. جوایز سالانه و سراسری (۸ عنوان)؛ ۲. جوایز ادبی (۹ عنوان)، ۳. جوایز موضوعی و تخصصی (۸ عنوان)، ۴. جوایز کودک و نوجوان (۲ عنوان)؛ و ۵. جوایز کتاب سال استانی (۱۱ عنوان). نحوۀ ترتیب جوایز و جشنواره‌ها در هریک از این بخش‌ها، برپایۀ قدمت و بیشترین تعداد دورۀ برگزارشده از هر جایزه بوده است. به‌طوری که در هر بخش از کتاب هر جایزه‌ای که بیشترین دوره از آن برگزار شده، در آغاز آمده است. بر همین سیاق هر جایزه‌ای نیز که کمترین دوره از آن برگزار شده، در پایان آمده است.
نمودار زیر فراوانی جشنواره‌ها و جوایز را در بخش‌های مختلف نشان می‌دهد.
براساس آمار موجود بیشترین عنوان جشنواره و جایزه کتاب برگزارشده در سال ۱۴۰۱، با ۱۱ عنوان در بخش‌های استانی و کمترین جشنواره نیز با ۲ عنوان در بخش کودک و نوجوان بوده است.
این کتاب شامل معرفی جوایز و جشنواره‌های برگزار شده در سال ۱۴۰۱ و چکیده و معرفی کوتاهی از ۶۰۹ کتابی است که رتبۀ برگزیده، شایستۀ تقدیر یا هر عنوان دیگری را در این جوایز و جشنواره‌ها کسب کرده‌اند. پایان‌بخش کتاب نیز نمایه‌های «موضوعی آثار منتخب»، «آثار منتخب»، «پدیدآورندگان آثار منتخب» و «ناشران آثار منتخب» و نیز اطلاعات ارتباط با ناشران است.
«کتابشناسی توصیفی آثار منتخب جشنواره‌های کتاب ایران» به فصل‌های زیر اختصاص دارد:
فصل یکم: جوایز سالانه
چهلمین جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران
سی‌امین جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران
بیست‌ونهمین جشنوارۀ کتاب سال دانشجویی
بیست‌وهفتمین جایزه کتاب سال دانشگاهی
بیست‌وچهارمین همایش کتاب سال حوزه
سیزدهمین جشنوارۀ بین‌المللی فارابی
سومین جایزۀ انتخاب کتاب برگزیدۀ دانشگاهی
سومین جایزه ملی کتاب سال جوانان
فصل دوم: ادبی
بیستمین جشنواره قلم زرین
هفدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر
هفدهمین جایزه شعر خبرنگاران
پانزدهمین جایزه ادبی جلال آل‌احمد
ششمین جایزه ابوالحسن نجفی
پنجمین جایزه ادبی الوند
اولین و دومین جایزۀ ادبی استاد محمد قهرمان
نخستین جایزه ادبی ساهر
نخستین جایزه ادبی ما
فصل سوم: موضوعی
بیستمین دوره انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس
هفدهمین جشنواره پاسداران اهل قلم
سیزدهمین جشنواره بین‌المللی کتاب سال رضوی
سیزدهمین جشنواره علامه حلی
پنجمین جشنواره دوسالانۀ نشان شیرازه
چهارمین جایزۀ کتاب اشراق زنجان
چهارمین همایش کتاب سال حکومت اسلامی
نخستین جشنواره کتاب درسی دانشگاهی در علوم اسلامی و انسانی
فصل چهارم: کودک و نوجوان
بیستمین جشنواره کتاب رشد
جایزه شورای کتاب کودک
فصل پنجم: استانی
بیست‌وششمین دوسالانه جایزه کتاب سال استانی اصفهان
نهمین جایزه کتاب سال استانی لرستان
ششمین جایزه کتاب سال استانی ایلام
ششمین جایزه کتاب سال استانی سمنان
پنجمین جایزه کتاب سال آذربایجان غربی
پنجمین جایزه کتاب سال استان البرز
چهارمین جایزه کتاب سال استان آذربایجان شرقی
چهارمین جایزه کتاب سال استانی اردبیل
چهارمین جشنواره انتخاب کتاب سال خلیج فارس
چهارمین جایزه کتاب سال استانی یزد
سومین جایزه کتاب سال استانی فارس
نظر شما