سرویس دین و اندیشه خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): بیشترین ناهمخوانیِ حرفه‌ای در حیطۀ سلامت روان، نشان‌دهندۀ این حقیقت است که در عمل، تمام متخصصان بالینی در حرفۀ خود با بیمارانی که تمایل به خودکشی دارند، مواجه می‌شوند؛ اما اغلب آنها فاقد آموزش لازم در مورد مداخلات خاص برای خودکشی هستند یا اینکه فقط آموزش اندکی دریافت کرده‌اند. با اینکه متخصصان سلامت روان ساعت‌های زیادی را به آموزش و یادگیری در حیطه‌هایی مثل تشخیص روان‌شناختی، تکنیک‌های روان‌درمانی مبتنی بر شواهد و روانشناسی چند فرهنگی می‌گذرانند، تکان‌دهنده است که اغلب متخصصان بالینی، آمادگی خیلی کمی برای مدیریت جدی‌ترین رفتارهای بیماران یعنی اقدام به خودکشی کسب می‌کنند. در کتاب «درمان شناختی-رفتاری برای پیشگیری از اقدام به خودکشی؛ راهنمای درمان کوتاه‌مدت در مراکز بالینی» نوشتۀ کریک برایان که توسط انتشارات ارجمند منتشر شده، توصیف‌های ساده و سرراست از این تکنیک‌ها همراه با تبیین منطق هر تکنیک و حمایت‌های پژوهشی از آن فراهم شده است. در همین زمینه با سعید پورعبدل، سرپرست مترجمان این کتاب گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه خواهید خواند.
ابتدا ضمن یک معرفی کلی از کتاب و موضوع اصلی آن بفرمایید هدف اصلی نویسنده برای تألیف چه بوده است و مترجمان برای ترجمه کتاب؟ در این حوزه چرا به سراغ این کتاب آمده‌اند؟
همان‌گونه که متخصصان سلامت روان اعم از روانشناسان و مشاوران و روان‌پزشکان تا مددکاران اجتماعی می‌دانند، خودکشی یک پدیده بغرنج و پیچیده است که به راحتی نمی‌توان آن را پیش‌بینی کرد و در مورد علل و عوامل آن با قاطعیت صحبت کرد؛ لذا هم تشخیص آن و هم پیشگیریِ آن، دشوارتر از مشکلات و اختلالات روانی دیگر است. اگر ساده‌تر بخواهیم صحبت کنیم می‌توان گفت خودکشی پدیده‌ای قابل پیشگیری است اما قابلیت پیش‌بینی در مورد آن سخت است، هرچند برای پیشگیری نیز مسیر دشواری وجود دارد.
این موضوع را نیز باید عرض کنم که بین افکار خودکشی و اقدام به خودکشی و حتی قصد خودکشی تفاوت وجود دارد و چون مجال پرداختن به این اصطلاحات در این مصاحبه وجود ندارد از توضیح آن خودداری می‌کنم. با این حال، اگر بخواهم در مورد اینکه چرا این کتاب را برای ترجمه انتخاب کردیم، باید عرض کنم زمانی که دانشجوی دکتری روانشناسی بالینی در دانشگاه شاهد بودم در حین تحصیلات، روان‌شناس آنکال دانشگاه نیز بودم و با موارد متعددی از افرادی را که اقدام به خودکشی می‌کردند، مصاحبه می‌کردم و در جهت پیشگیری از اقدام مجددشان مداخلاتی را انجام می‌دادم و این برای من سؤال شده بود که چه چیزی باعث می‌شود فردی که رتبه برتر است و تحصیلات خوبی دارد ناگهان اقدام به خودکشی می‌کند و چه مداخلاتی را می‌توان برای پیشگیری و اقدام‌های آتی انجام داد.
برای پاسخ به سؤال اول کُتُب و مقالات مختلفی را خواندم و تا حدودی پاسخ آن را یافتم اما برای پاسخ به پرسش دوم هنوز پاسخ لازم و کافی را به دست نیاورده بودم. آیا مداخلاتی را که برای پیشگیری از خودکشی در دانشگاه انجام می‌دهیم و مؤثر است در سایر محیط‌ها هم همان اثربخشی را دارد؟ آیا همان مداخله را می‌توان در بخش اورژانس بیمارستان انجام داد و نتیجه مثبت گرفت؟ آیا می‌توان در مراکز سرپایی و یا مراکز نظامی انجام داد و مؤثر واقع شد؟
لذا هنوز در جستجوی کُتُب مختلف در این زمینه بودم که در یک نشست علمی با یکی از اساتید مطرح کشور جناب آقای ناصر صبحی قراملکی، دانشیار روانشناسی دانشگاه علامه، در این باره گفت‌وگویی داشتیم و ایشان پیشنهاد کتابی را دادند که پیش رو دارید. این کتاب پاسخ سؤال دوم را به خوبی برآورده می‌کرد. در واقع این دیدار جرقه اصلی ترجمه کتاب حاضر شد. به محض دریافت این کتاب از سوی آقای صبحی قراملکی با همکاران بزرگوارم برای آغاز ترجمة این کتاب صحبتی انجام دادم و در نهایت با همکاری استاد ارجمندم غلامحسین قائدی و دوست عزیزم وحید ملک‌پور ترجمه این کتاب را آغاز کردیم.
در واقع، هدف از ترجمة این کتاب این بود که اثری را به جامعه روانشناسی و مشاوره ارائه دهیم که متخصصان حیطه سلامت روان بتوانند در مراکز مختلف برای مراجعینی که اقدام به خودکشی کرده‌اند یا احتمالاً با چنین مراجعانی روبرو خواهند شد، استفاده کنند. چون همان‌گونه که جابس و همکاران (۲۰۱۲) مطرح می‌کنند، اگر چه بعضی از مداخلات، اختصاصاً برای اقدام به خودکشی تدوین شده‌اند ولی در زمینۀ رویکردهای مبتنی بر شواهد برای پیشگیری از خودکشی، کاستی‌هایی وجود دارد و مداخلات موجود نیز به صورت محدودی به کار برده شده‌اند؛ بنابراین، علی‌رغم افزایش دانش ما در زمینۀ عوامل خطر و همبسته‌های اقدام به خودکشی، ابزارها و روش‌های چندانی برای کاهش مرگ به علت خودکشی با استفاده از روش‌های عملی و مقرون به صرفه در اختیار نداریم. لذا هدف این کتاب فراهم کردن فنون رفتاردرمانی شناختی کوتاه‌مدت برای افراد خودکشی‌گرا در موقعیت‌های مختلف است البته همراه با تبیین منطق هر تکنیک و حمایت‌های پژوهشی از آن.
مخاطبان اصلی کتاب کدام قشر از جامعه هستند؟ آیا کتاب تخصصی است و افراد باید از سطح سواد خاصی برای درک موضوعات کتاب بهره‌مند باشند یا اینکه کتاب می‌تواند برای عموم مردم قابل استفاده باشد؟
این کتاب تخصصی است. مسلماً واژگان و اصطلاحات کتابی که مختص متخصصان باشد برای عامه قابل درک نخواهد بود و روانشناسی هم رشته‌ای نیست که با خواندن یکی دو جلد کتاب درمانگر خودتان باشید؛ لذا مخاطبان اصلی این کتاب روانشناسان، روان‌پزشکان و مشاوران هستند. توصیه می‌کنیم متخصصان سلامت روان این کتاب را در ویترین کتاب‌هایی قرار بدهند که قرار است خوانده شود و این کتاب تا حدودی نیازهای متخصصان در زمینه شناسایی عوامل مهم خطر خودکشی و پیشگیری از اقدام به خودکشی را برآورده خواهد کرد.
قبل از ترجمه، کتاب را در اختیار اساتید مطرح این حوزه قرار دادم و بازخوردهای مثبتی داشتم.
نگاهتان نسبت به عمومی‌سازی دانشی که در این کتاب درج شده است چیست؟
خودکشی پدیده‌ای است که در بافت اجتماع رخ می‌دهد و گریبان‌گیر همه است. در واقع برخی افراد افکار خودکشی دارند ولی اینکه اقدام به خودکشی کنند یا نه مهم است و سؤال بر سر این است که چه چیزی باعث می‌شود که یک فرد اقدام به خودکشی می‌کند اما فرد دیگر نه. پس با این توصیف قطعاً متخصصان سلامت روان چه در دانشگاه، چه در بیمارستان و سایر مراکز باید بتوانند فنون برگرفته از این کتاب را به زمان ساده به دست مردم برساند و چه‌بسا یک دوست، فامیل و والدین و … با همین توضیحات ساده بتوانند افراد در معرض خطر خودکشی را زمانی که می‌خواهد به خودکشی اقدام کند، قانع کنند و جلوی یک فاجعه را بگیرند. چون یکی از باورهای غلط رایج در بین افراد جامعه این است که فردی که خودکشی می‌کند «نمی‌آید و بگوید می‌خواهم خودکشی کنم» و در نتیجه آن فرد را جدی نمی‌گیرند و در نهایت اتفاقی می‌افتد که نباید می‌افتاد. باید بدانیم فردی که به خودکشی فکر می‌کند و می‌خواهد بمیرد همزمان نمی‌خواهد بمیرد. این مفهوم را در روانشناسی «دوسوگرایی» می‌گویند. پس قطعاً معتقدیم دانش تخصصی در زمینة خودکشی، باید عمومی بشود تا شاهد وقایع ناگوار ناشی از خودکشی نباشیم.
کتاب چه روند محتوایی را پیگیری می‌کند؟
کتاب درمان شناختی-رفتاری برای پیشگیری از اقدام به خودکشی: راهنمای درمان کوتاه‌مدت در مراکز بالینی، منبعی به جا و به موقع برای متخصصان بالینی‌ای است که بیماران خودکشی‌گرا را مدیریت می‌کنند. دکتر کریگ برایان (ویراستار کتاب) راهنمای کوتاه‌مدت اما جامعی را فراهم آورده که مؤثرترین روش‌ها را برای مدیریت بیماران خودکشی‌گرا در چالش‌برانگیزترین موقعیت‌ها پوشش می‌دهد. این کتاب دربرگیرندة تلاش‌های متخصصان باتجربه‌ای است که این مداخلات مؤثر را تدوین و در مورد آنها پژوهش کرده‌اند. دکتر برایان فصل به فصل، اصول و تکنیک‌های مؤثری را فراهم می‌کند که متخصص بالینیِ معمولی را برای چالش‌برانگیزترین بیماران آماده خواهد کرد. اگر چه کتاب‌های متعددی در دسترس است که برای مقابله با خودکشی نوشته شده‌اند، با این حال، کتاب‌های کمی هستند که به اندازۀ این کتاب کاربردی باشند. نویسندگانِ فصول این کتاب تلاش کرده‌اند در میان همهمۀ هزاران مداخله و رویکرد درمانی، یک رویکرد مؤثرِ پیشگیری از خودکشی را شناسایی کرده و صدای آن را به گوش متخصصان برسانند. کتاب پس از مروری کوتاه بر مسئلة خودکشی و معرفی درمان کوتاه‌مدت شناختی-رفتاری برای پیشگیری از خودکشی، با بهره‌مندی از متخصصان مجرب سعی کرده است کاربرد آن را برای درمانگران شاغل در مراکز و موقعیت‌های بالینی متفاوت از قبیل محیط‌های سرپایی، بستری، نظامی و مراقبت‌های بهداشتی اولیه (CHP) تشریح کند. لذا از این حیث این کتاب منحصر به فرد است.
اگر نکته پایانی هست بفرمایید.
آنچه در پایان می‌توان ذکر کرد، این است که اگر چه در حیطۀ پیشگیری از خودکشی پیشرفت‌هایی صورت گرفته است، اما هنوز راه زیادی باقی مانده است. متخصصان بالینی در حیطه‌های متعددِ روانشناسی، مشاوره، مددکاری اجتماعی و روان‌پزشکی ضروری است آگاهی بیشتری از نظریه‌های مرتبط با علل خودکشی در افراد و نیز مداخلات مبتنی بر شواهد برای مدیریت مؤثر افرادِ در معرض خطر در مراکز متعدد داشته باشند. به همین دلیل، این کتاب به دانش و اطلاعات موجود در مورد پیشگیری از خودکشی می‌افزاید. در این کتاب، توصیف‌های ساده و سرراست از این تکنیک‌ها همراه با تبیین منطق هر تکنیک و حمایت‌های پژوهشی از آن فراهم شده است. مهم آنکه، اشکال متفاوتی از این مداخلات متناسب با نیازها و الزامات مراکز و جمعیت‌های مختلف تشریح شده است. نتیجۀ این تلاش، تدوین راهنمای کاربردی و آسان برای متخصصان بالینی است که به طور مؤثری چگونگی کاهش اقدام به خودکشی در هر مرکزی را نشان می‌دهد.
ویراستار این کتاب، کریگ برایان است. او دکترای روانشناسی بالینی و دارای گواهی ABPP است که از سوی هیئت روانشناسی حرفه‌ای آمریکا صادر می‌شود است. برایان با رویکرد شناختی-رفتاری کار می‌کند. او اکنون مدیر اجرایی مرکز ملی مطالعات کهنه سربازان است و هم‌چنین به عنوان استادیار گروه روانشناسی دانشگاه یوتا مشغول به کار است. او از جمله افرادی است که در زمینه خودکشی چندین سال است کار می‌کند و کتاب‌های وی از جمله این کتاب می‌تواند به متخصصان سلامت روان کمک‌های شایانی فراهم کند.
نظر شما