سرویس تاریخ و سیاست خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): بنیاد ایران‌شناسی، همزمان با هفته پژوهش در سال ۱۴۰۲، «آئین گرامیداشت هفته پژوهش» را با شعار «پژوهش برای ایران» برگزار کرد. این برنامه با سخنرانی دکتر رجبی‌دوانی، رئیس بنیاد ایران‌شناسی و دکتر سیده راضیه یاسینی، معاون پژوهشی همراه بود. تقدیر از پژوهشگران بنیاد ایران‌شناسی و رونمایی از ۷ کتاب جدیدالانتشار بنیاد، بخش‌های دیگر این برنامه بودند.
در این برنامه رجبی دوانی، ضمن تسلیت ایام سوگواری حضرت فاطمه (س)، با اشاره به عمق و گستره فرهنگ و تمدن ایران، به پویایی سیر فرهنگ ایرانی تا دوره صفویه تأکید کرده و بیان کرد: اساس فرهنگ و تمدن ایران در دوره باستان پی‌ریزی شد و این مسیر، با ورود اسلام به ایران، با قوّتی بیش از گذشته، ادامه یافت. نقطه عطف این جریان، در زمان حکومت آل بویه بود، حکومتی ایرانی با مذهب شیعه. حکومت‌های بعد از آل بویه نیز کمابیش، این دستاورد را تقویت کردند اما نقطه اوج آن در دوره صفویه، در حکومت شیعی مذهب، جلوه‌گر شد. به‌تدریج روند فرهنگ و تمدن ایرانی بعد از دوره صفویه دچار افول شد و سرانجام در زمان حکومت پهلوی، ایرانیان دچار انحطاط هویتی شدند. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، تلاش شد که فرهنگ ایرانی– اسلامی در جامعه ایران احیا شود که تا حد زیادی نیز ممکن شد. دستاوردهای تمدنی ایران در ابعاد مختلف نظامی، هسته‌ای، فنی، پزشکی و … نیز در این دوره، افزایش یافت.
«تحول گفتمانی ایران‌پژوهی و ایران‌شناسی»؛ هدف اصلی بنیاد ایران‌شناسی
یاسینی، معاون پژوهشی بنیاد ایران‌شناسی با عرض تسلیت ایام سوگواری بانوی دو عالم حضرت فاطمه زهرا (س) و نیز تبریک موسم گرامیداشت پژوهش به پژوهشگران بنیاد ایران‌شناسی از خدمات فرهنگی مرحوم دکتر حسن حبیبی، بنیان‌گذار بنیاد ایران‌شناسی و همچنین آیت‌الله سید محمد خامنه‌ای، رئیس سابق بنیاد یاد کرد و ضمن قدردانی، به معرفی مهم‌ترین تحولات معاونت پژوهشی در این دوره و همچنین معرفی برنامه پژوهشی میان‌مدت بنیاد پرداخت.
وی بیان کرد: که نقشه راه کنونی معاونت پژوهشی بر اساس اسناد بالادستی، رهنمودها و سیاست‌های کلی برنامه هفتم توسعه ابلاغی رهبر معظم انقلاب؛ بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی؛ الگوی پیشرفت اسلامی- ایرانی؛ سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ ایران و سند تحول دولت سیزدهم تنظیم شده است. دکتر یاسینی افزود: مأموریت اصلی بنیاد در دو حوزه «شناختن ایران» و «شناساندن ایران» در دو سطح عمومی و تخصصی است که در دفتر طرح و برنامه بنیاد ایران‌شناسی برای تحقق آن برنامه‌ریزی شده است. مسئله اصلی این برنامه، شکل‌گیری تمدن نوین اسلامی بر پایه ظرفیت‌های تمدنی و هویتی ایران است.
در مسیر حفظ، تعمیق، تقویت و گسترش هویت ملی (اسلامی-ایرانی) می‌کوشد. تلاش دارد تا با ارتقا و مدیریت مطالعات ایران‌شناسی در سطح ملی و بین‌المللی، در نهایت به تحول گفتمانی ایران‌پژوهی و ایران‌شناسی دامن بزند، چنان‌که در نهایت این حوزه مطالعاتی مبتنی بر هویت ملی و بومی، بازتعریف شود. «شناختن و شناساندن فرهنگ و تمدن ایران‌زمین برای ایجاد تمدن نوین ایران اسلامی»، هسته اصلی برنامه پژوهشی بنیاد ایران‌شناسی است.
یاسینی درباره هدف برنامه پژوهشی میان‌مدت بنیاد بیان داشت: «شناختن و شناساندن فرهنگ و تمدن ایران‌زمین از آغاز تاکنون با تأکید بر ایجاد تمدن نوین ایران اسلامی»، هدف اصلی این برنامه است که تحقق آن از طریق ۲ مأموریت «تعمیق شناخت از هویت ملی و دینی ایرانیان» و «مستندنگاری تاریخی ادوار شکوفایی فرهنگ و تمدن ایران»، پیش‌بینی شده است.
وی افزود: برای تحقق مأموریت اول، ۶ راهبرد پیش‌بینی شده که عبارتند از: «بازشناسی هویت ایرانی از دیرباز تاکنون: ایران باستان، ایران دوره اسلامی»؛ «بازشناسی و بازتعریف مفهوم هویت ملی ایرانیان معاصر»؛ «برساخت تشخص ایرانی در متون و برنامه‌های آموزشی رسمی و غیررسمی از طریق کسب شناخت دقیق از مفاهیم ایران و ایرانی»؛ «نظریه‌پردازی در باب هویت ایرانی با تاکید بر دیدگاه های امام خمینی و رهبر معظم انقلاب»؛ «بازاندیشی در مسئله هویت ایران و ایرانی» و «بازشناسی و بازتعریف مفهوم «ایران‌شناسی». همچنین برای تحقق مأموریت اول، ۲ راهبرد پیش‌بینی شده که عبارتند از: «روایتگری دستاوردهای فرهنگی و تمدنی ادوار تاریخی ایران» و «روایتگری دستاوردهای برجسته کشور پس از پیروزی انقلاب اسلامی».
یاسینی افزود: ذیل این راهبردها دامنه‌ای از پژوهش‌ها نیز تعریف شده که در ضمن فراخوانی پژوهشی، به جامعه پژوهشگران علاقه‌مند به ایران و مطالعات مرتبط با تاریخ، فرهن و تمدن ایران عرضه و از مشارکت ایشان در اجرای این برنامه با دریافت پیشنهادهای پژوهشی، استقبال خواهد شد.
تعیین حوزه‌های مطالعاتی جدید در معاونت پژوهشی
یاسینی ضمن اشاره به رویکرد تحولی معاونت پژوهشی در دوره جدید از فعالیت بنیاد بیان داشت: «ایران» و «ایرانی» دو موجودیت دائماً در حال تحول هستند و مطالعه این دو پدیده در حال دگرگونی و تحقیق درخصوص آنها، نیازمند توجه به اقتضائات عصری آنها در دوره‌های گوناگون است بنابر این ضروری است که برنامه پژوهشی بنیاد، ضمن حرکت بر مداری مشخص و هدفمند، در هر دوره نیز تحول‌گرایانه و نوجویانه ترسیم شود. در این دوره از فعالیت پژوهشی، بنیاد کوشیده است از در چنبره الگوهای تکراری قرارگرفتن برای شناخت ایران و ایرانی که غالباً متأثر از نگرش غرب‌گرایانه و شرق‌شناختی است، از انقیاد به تاریخ‌گرایی محض، باستان‌گرایی محض، سفرنامه‌نگاری و نسخه‌شناسی محض و نظایر آنها بپرهیزد، و با نگرشی «فرهنگ‌گرا و همه‌جانبه‌نگر»، ایران و ایرانی را در سیر تاریخی و تمدنی آن در سه بازه زمانی مطالعه نماید: «ایرانِ باستان»؛ «ایرانِ دوره اسلامی» و «ایرانِ پس از پیروزی انقلاب اسلامی».
اعلام اولویت‌های پژوهشی در ۴ گروه تخصصی
معاون پژوهشی بنیاد ایران‌شناسی، با اعلام بازطراحی ۴ حوزه جدید و تشکیل ۴ گروه تخصصی: «تاریخ، فرهنگ و تمدن ایران»، «هنر و ادبیات ایران»؛ «مطالعات جغرافیای ایران» و «مطالعات ایران‌شناختی» بیان داشت که برنامه پژوهشی بنیاد به تعیین اولویت‌های یک‌ساله نیز دست یافته که به‌زودی منتشر شده و تحقیقات بر اساس محورهای آن و ذیل گروه‌های یادشده اجرا خواهد شد.
وی در شرح عملکرد پژوهشی بنیاد بیان داشت: تشکیل «شورای راهبردی معاونت پژوهشی»، بازطراحی «شوراهای پژوهشی و فرهنگی، نشر و تحصیلات تکمیلی»؛ ایجاد زیرساخت‌های لازم برای پژوهش از جمله «تشکیل دبیرخانه اعضای هیئت علمی» و بازتعریف فرایندها و روندهای پژوهشی برای فعالیت نظام‌مند اعضای هیئت علمی و پژوهشگران وابسته، از جمله دستاوردهای فعالیت معاونت پژوهشی در این دوره است. وی افزود: در ضمن ایجاد این تحولات روشی و ساختاری، معاونت پژوهشی از اجرای برنامه و یا تداوم فعالیت‌های در جریان، غفلت نکرده، چنان‌که تدوین طرح‌نامه‌های تفصیلی کلان‌پروژه‌های بنیاد از جمله کلان‌پروژه «تأسیس مدارس ایران‌شناسی»، «ایجاد موزه جامع ادوار فرهنگی و تمدنی ایران» و «برگزاری همایش بین‌المللی خلیج فارس» از آن جمله بود که در شورای پژوهشی و فرهنگی بنیاد، طرح و تصویب شده‌اند. همچنین برنامه بودجه پژوهشی سال ۱۴۰۳ مبتنی بر سیاست‌های کلان بنیاد و ابلاغیه‌های ریاست جمهور نیز تدوین شده که امید است با حمایت لازم به تصویب رسیده و زمینه برای اجرای برنامه پژوهشی بنیاد فراهم شود.
یاسینی همچنین طراحی و برگزاری سلسله‌نشست‌های تخصصی را در زمره فعالیت‌های معاونت پژوهشی در این دوره دانست و اشاره داشت: برگزاری ۹ جلسه از سلسله نشست «بازایران‌شناسی»، با بازاندیشی در منظر پژوهشی به مطالعات ایران‌شناختی؛ برگزاری ۵ جلسه از سلسله نشست «ایران‌شناسی در آن‌سوی مرزها»، با تأمل در چگونگی شناخت دیگر کشورها از ایران؛ برگزاری ۱ جلسه از سلسله نشست «ایران و ایرانی؛ از حکایت تا روایت»، به‌منظور تبیین عالمانه تحاریف و قلب واقعیات مسلم تاریخی، فرهنگی و تمدنی ایران در نظام سلطه و هژمونی فرهنگی غالب در جهان؛ برگزاری ۶ جلسه از سلسله‌نشست «ایران و ایرانی در آیینۀ پژوهش‌های دانشگاهی» با هدف اجرای طرح حمایت از رساله‌های دانشگاهی برتر در حوزه مطالعات ایران‌شناسی؛ عناوین برخی از فعالیت‌های پژوهشی بنیاد ایران‌شناسی در این دوره است. وی افزود: این نشست‌های تخصصی بخشی از برنامه‌هایی پژوهشی است که دستاورد آنها پس از ویرایش علمی و تکمیل مباحث، به کتاب تبدیل خواهد شد. علاوه بر این، برگزاری ۱۹ تک‌نشست، ۱۴ کارگاه آموزشی، ۳ نمایشگاه، ۶ بزرگداشت و نکوداشت و ۵ رویداد فرهنگی، از دیگر فعالیت‌های پژوهشی بنیاد است که در دوره جدید فعالیت بنیاد به ثمر رسیده است.
نظر شما