چاپ انخست كتاب «ژئوتروريسم» نوشته سرهنگ ستاد عبدالله رفيعي، از سوي انتشارات«اميرمحمد» منتشر و روانه بازار نشر شد./
از ويژگيهاي اين كتاب ميتوان به اين موضوع اشاره كرد كه نويسنده براي آشنا كردن مخاطب با زواياي گوناگون اين مبحث، تعاريف گوناگوني از واژههاي موجود در اين حوزه ارايه كرده است، از جمله اين كه رفيعي در اين كتاب به بيان تاريخچهاي از تروريسم ميپردازد كه به نوعي براي مخاطبان آشناست و باعث همراه شدن آنان با مباحث كتاب تا سرحد مباحث فني و حرفهاي ميشود.
او ابتدا اشاره دارد كه ترور و تروريسم پديدهاي بشري است كه همراه و همزاد با فرزندان حضرت آدم(ع) يعني با كشتن هابيل توسط برادرش قابيل، با ابزار سنگي بهخاطر بيعدالتي و حسادت به عنوان منشا خشونت انساني در مسير زندگي انسانها قرار گرفت. چنانچه تنها ترورهاي آشكار و پنهان يك دهه در يك كشور بحراني يا در سطح منطقه خاورميانه يا در سطوح جهاني فهرستبندي و آمارگيري شود، ملاحظه خواهد شد كه اين جريان خطرناك چقدر رشد سريع داشته و هر روز نسبت به ديروز و گذشته دور با ابزار فناوري جديد توسعه يافته و مييابد.
در فرهنگ لغتنامه دهخدا، ترور و تروريسم اينگونه توصيف شدهاند:
ترور؛ ماخوذ از زبان فرانسه و به معني قتل سياسي با اسلحه، در فارسي متداول شده است. تازيان معاصر(اعراب) «ارهاب» را به جاي ترور به كار ميبرند و اين كلمه در فرانسه به معني وحشت و خوف آمده و حكومت ترور، از اصول حكومت انقلابي بوده كه اين فعل و فرهنگ پس از سقوط ژيرواندنها(از 31 مه 1793 تا 1794 ميلادي) در فرانسه شيوع پيدا كرد و اعدامهاي سياسي فراواني اتفاق افتاد.
تروريسم؛ ماخوذ ترور فرانسه، كسي كه طرفدار اصول تشدد، شدت عمل و ايجاد رعب و ترس بوده و اين كلمه در زبان فارسي متداول و به شخصي اطلاق ميشود كه با اسلحه مرتكب قتل سياسي شود.
تروريسم؛ اصل حكومت وحشت و فشار، اصول حكومتي كه در فرانسه از 1793 تا 1794 ميلادي مستقر بود. در زبان فارسي اين كلمه به اصلي اطلاق ميشود كه در آن از قتلهاي سياسي و ترور دفاع ميشود.
در تعريف تروريست نيز آمده است: «تروريست (terrorist) فردي كه بيشتر با اهداف سياسي(كه معمولا سرنگوني و براندازي يك حكومت و رژيم موجود بوده) متوسل به تهديد و خشونت و اخافه ميشود. اين واژه اغلب توسط طرفداران يك رژيم خاص براي اشاره به مخالفان حكومت كه به اعمال خشونتآميز دست زده باشند، بهكار ميرود. همچنين حكومتها ترجيح ميدهند پارتيزانها، انقلابيون و اعضاي نهضتهاي مقاومت تروريست خوانده شوند. اما براي تمايز تروريست از مبارزه راه آزادي سه معيار زير مطرح شدهاند:
روش جنگي و مبارزه با هم تفاوت دارند.
انقلابيون يا مبارزان راه آزادي با حاكميت ظالمانه ميجنگند.
تروريستها با رژيمهاي خودكامه هم پيمان بوده و از يكديگر حمايت ميكنند.
نويسنده سپس سراغ تعريف واژه تروريسم (terrorism) در فرهنگ عاميانه ايراني ميرود و مينويسد: «واژه تروريسم (terrorism) به معناي وحشتگرايي است، ولي تعاريف حاشيهاي از آن با عناوين وحشت، هراس و وحشتآفريني در محاورات و ادبيات كلاسيك وجود دارند. همچنين تروريسم در سياست به اعمال و كارهايي از جمله؛ قهرآميز و خشونتآميز اطلاق شده و براي حذف و سركوبي مخالف يا مخالفان بهكار برده ميشود. تروريست كسي است كه عامل ترور بوده، ولي تروريسم معتقد به آدمكشي، تهديد و ايجاد ترس و وحشت و داراي خاصيت حذف يا بيرون كردن رقيب از صحنه است.»
تروريسم ميتواند روش حكومت يا روش دسته، گروه و حزب را اجرا كند. به عنوان مثال؛ در دوره انقلاب كبير فرانسه، از ماه مه سال 1793 تا ماه ژوئيه سال 1794 ميلادي را دوره «حكومت ترور» ميخواندند، زيرا در اين دوره هزاران نفر با گيوتين گردن زده شدند.
در ايران بهويژه از دوران مشروطيت به بعد، دستههايي از جناحهاي چپ و راست ترور شخصيتهاي سياسي، علمي، فرهنگي، ادبي و هنري را روش كار خود قرار دادند. از جمله پيروان مرام و مسلك حسن صباح از فرقه اسماعيليان بودند كه ترورهاي آنان چنان وحشتي در دل همگان ايجاد كرده بود كه هنوز در زبانهاي اروپايي به نام(اساسين) (Assassin) يعني «قاتل» معروفند(بنا به گويشها و روايت اساسين، احتمالا اين كلمه، دگرگون شده حشاشون است.) خشونت و آميزههاي درگيري فيزيكي در فضاي خاموش با هر ابزاري در هر دورهاي از نظر انديشمندان و حقوقدانان، صالحان، مكاتب مادي و ... محكوم است.
به عقيده نويسنده، تروريسم داراي اقسامي است كه از ميان آنها ميتوان به اين اشكال اشاره كرد:
تروريسم بينالملل (International Terrorism): اعمال ترور و خشونت فردي و جمعي يك عنصر بينالمللي كه شهروندان دولتهاي گوناگون قرباني آن باشند يا به عبارتي اينگونه رفتارها در بيش از يك كشور و سرزمين و با يك هدف رخ دهد و مورد حمايت بينالمللي باشد؛ همانند كشتن غير نظاميان بيگناه، سرنگوني هواپيماهاي غير نظامي و نابودي كاركنان سازمانهاي بينالمللي و مقصود از آن، نيل به نتيجهاي قدرتطلبانه يعني نتيجهاي كه همراه با تغيير يا حفظ ساختارهاي فعال سياسي، اجتماعي و اقتصادي يك دولت يا يك سرزمين مشخص بوده باشد. گاهي در رسانههاي غربي، فعاليت جنبشهاي آزاديبخش و مقاومت مشروع آنها به تروريسم بينالمللي نسبت داده ميشوند يا برخي از كشورهاي سلطهگر نيز تحت عنوان مبارزه با تروريسم بينالملي، كشورهاي مستقل را مورد حمله مسلحانه قرار ميدهند كه در دهه اخير ميتوان اشغال افغانستان و عراق را در خاورميانه به اين بهانه نام برد.
تروريسم هستهاي(Nuclear Terrorism): حمله به تاسيسات و تسليحات هستهاي، خرابكاري در آنها يا سرقت از آنها توسط افرادي مثل ناراضيان سياسي، فعالان و نيروهاي ضد دولتي نظير بمباران مركز هستهاي عراق در سال 1359 هجري خورشيدي توسط دولت غاصب اسرائيل.
تروريسم دولتي: اكنون( سال 2009 ميلادي) كه حدود هفت سال از اشغال عراق توسط آمريكا و ديگر متحدانش ميگذرد، مشكلاتي در منطقه بينالنهرين بهوجود آمده كه شرايط جديدي را در خاورميانه ديكته كرده است. در برابر عملكرد آمريكا در عراق بايستي اين پرسش را مطرح كرد كه اگر كشوري با قدرت نظامي سياسي و ديگر عوامل مرتبط با نوع استعمار و استعمارگري در يك كشور ثالث حكومتي وابسته به خود را جايگزين حكومت سابق كند و در پي آن نيز ثروتهاي ملي آنان را تاراج و چپاول و همچنين با استبداد و اختناق هر نواي مخالفي را خفه كند، ملت آن كشور چه كاري را بايستي انجام دهند؟
اگر به تاريخ پر حوادث 60 ساله اخير جهان توجه شود، ملاحظه ميشود دولتهاي ايالات متحده آمريكا چه اقدامات تروريستياي نسبت به ديگر كشورها انجام دادهاند. اين گاهشمار سند تاريخي ملتهاي دربند كشيده توسط قدرتهاي برتر در دوره معاصر است كه عبارتنداز: اشغال فلسطين (2009ـ1947 ميلادي)، افغانستان(2009ـ1979ميلادي)، عراق(2009ـ1963 ميلادي) و...
ترور و تروريسم، مانند هر پديده ديگري داراي فلسفهاي است. در بيان فلسفه ترور، نويسنده قدري از بيان فلسفي لازم دور ميشود و بيشتر به ارايه تعريف در اين زمينه ميپردازد، همانگونه كه مينويسد: «در فلسفه ترور، ابتدا بايستي تروريسم را اينگونه شناخت كه عمل و يا تهديد به عمل خشونتآميز تاكتيكي، توسط فرد يا افراد گروه يا گروههاي آموزش ديده و داراي پيوندهاي منطقهاي و بينالمللي براي رسيدن به هدف سياسي است.
اما قدرت فلسفه ترور به قدمت تاريخ بشريت بوده و گرفتن جان انسانهاي بيگناه با ابزار گوناگون از اين مدل رفتاري براي رسيدن به آرمانشان ميباشد! در دنياي امروزه تروريسم به شكل مدرن با تجهيزات و فناوري جديد در زندگي انسانها خودنمايي و رجزخواني ميكند، از جمله بزرگترين حملات تروريستي مرموز در دهه اخير را ميتوان حادثه شك بر انگيز يازده سپتامبر سال 2001 ميلادي(20 شهريور 1380 هجري خورشيدي) در قلب و مامن مركز ثقل امنيت آمريكا نام برد، يعني اينكه در گرانيگاه امنيت آمريكا پديده ناامني با فلسفه ترور به صورت قارچ ظهور كرد، و جهان و جهانيان را متوجه بزرگترين حملات تروريستي هدايت شده كرد. البته ترورهاي گوناگون با اشكال مختلف هر روزه در سطح كشورها، قارهها و جهان رخ ميدهد، ولي حادثه مشكوك برجهاي دوقلوي تجارت جهاني آمريكا صورت مساله ديگري از تروريسم بود. مثلا اگر فقط به يك دهه از حوادث جهان، يعني به سالهاي 80ـ1970 ميلادي توجه شود، ملاحظه ميشود كه تعداد گروههاي چپگرا و همگرا در ممالك اروپاي غربي و نيز آمريكاي لاتين، رشد تصاعدي به خود گرفته بودند، آنها براي رسيدن به اهدافشان از ترور به عنوان پلتيك(سياست) استفاده ميكردند و فرهنگ اين فلسفه شوم به چهار گوشه جهان كشيده شد و از ترور فردي به ربايش هواپيما، ربايش كشتي تفريحي و تجاري(دزدان دريايي) و ...، بسط داده شده است.»
تروريسم نيز داراي ابزاري است كه ابزار فيزيكي استفاده شده توسط تروريسم به عناوين گوناگون و نسبت به زمان، متغيرند؛ از جمله چوب، سنگ، تيغ، شمشير، سلاح گرم، هواپيما، موشك، مواد شيميايي و ...! اما امروزه در سطح دولتهاي تروريستي از سلاح موشك، جنگندهها، ماهوارههاي جاسوسي و انواع ديگر ابزار نسبت به توانايي بالقوه كه بتوان آن را به بالفعل تبديل كرد، استفاده ميشود. در توصيف ابزار تروريسم، ابتدا بايستي به تئوري و كليات توجه و آنگاه به نوع استفاده از سلاح فيزيكي به صورت محسوس و نامحسوس اشاره كرد.
درباره كاربرد تروريسم نيز بايد گفت كاربرد تروريسم نسبت به زمان و مكان و جغرافياي سياسي اشكال هندسي كشورها متغير است و عوامل و دلايل بيشماري وجود دارند كه در ايجاد كانونهاي پرورش تروريست و تروريسم و نيز استفاده ابزاري در تروريسم موثر و دخيلند.
از ديگر مباحث اين كتاب كه بايد اشاره شود، شناخت تروريسم است.
در قسمتي ديگري از كتاب حاضر درباره اين پديده شوم آمده است: «در جهان امروز بدون برنامه امنيت، راهبرد و يا به اصطلاح استراتژي نميتوان پديدهاي را شناخت! يا با آن مواجه شد و يا با آن درگير شد و به آن تهاجم نمود و يا سرانجام مقاومت كرد. بعضي از قدرتهاي برتر جهاني در چارچوب راهبرد و استراتژي خود به عنوان دولتين حامي مردم محروم ديگر ممالك، در مواجهه با حكومتهاي مردمي سعي دارند كه آنان را به دو صورت زير از صحنههاي سياست داخلي و بينالمللي حذف نمايند:
الف ـ توسل به زور(كودتاي نظامي)
بـ اصلاح طلبي انحرافي(كودتاي تدريجي)
اگر روشهاي فوق با جريانهاي فكري مردم مقابله شود، صد در صد گزينه بعدي، يعني كودتاي مدني انتخاب ميگردد. در اين صورت است كه بايد شناخت تروريسم بيشتر مورد كنكاش پژوهشگران قرار بگيرد! اما در دويست سال اخير در روي كره خاكي حكومتهاي مردمي زيادي بودهاند كه با اين روش مورد تهاجم تروريسم فكري و انديشهاي قرار گرفتهاند، ضمنا اين جريانات و جريانها توسط قدرتهاي برتر جهاني مورد حمايت واقع شدهاند.
كودتاهاي مدني يا تروريسمهاي فكري تحت عناوين زير در جوامع جهاني و بهويژه در كشورهاي جهان سوم مطرح بودهاند، كه عبارتند ازژ؛ توسعه طلبي انحرافي، نوگرايي افراطي، اصلاحطلبي هرج و مرج، جامعه مدرنيته تحريف شده و...»
كتاب حاضر در چهارده فصل به معاني و شناخت ترور و تروريسم پرداخته است كه عبارتند از: شناخت تروريسم، ژئو و قدرت تروريسم، ژئوپليتيك و تروريسم، تروريسم و جهان معاصر، ترور و خشونت، مباني و انديشه تروريسم، تروريسم رواني، تروريسم و جنگ سرد، تروريسم انتحاري، تروريسم و جهان بينالملل، تروريسم يا دمكراسي، تروريسم و سياست، تهديدات نامتقارن و تروريسم، قرن بيست و يكم؛ قرن تروريسم مدرن.
در انتهاي اين اثر، هر چند كوتاه به ترور پادشاهان، روساي جمهور و نخست وزيران جهان در يكصد سال اخير نيز اشارهاي شده است كه از جمله آنها ميتوان ميرزا تقيخان اميركبير، ناصرالدين شاه، مهاتما گاندي، اينديرا گاندي، انور سادات، جان.اف. كندي، آلنده، شهيدان محمدجواد باهنر و محمدعلي رجائي، رفيق حريري و بينظير بوتو را نام برد.
كتابهاي فرهنگ لغات دهخدا، كليات و مباني جنگ و استراتژي، تروريسم، توطئه يازده سپتامبر، محمد(ص) امين خاك و افلاك، ريشههاي تروريسم، فرهنگ جهان دانش و دانستنيها، استراتژي بزرگ(اصول و رويهها)، جنگ رواني، ترورهاي سياسي در تاريخ معاصر ايران، تروريسم بينالمللي، اشغال عراق توسط آمريكا و پيامدها و نتايج طرح خاورميانه بزرگ، و جنگ و ياد جنگ، از منابع مورد استناد نويسنده در تدوين اين اثرند.
چاپ نخست كتاب «ژئوتروريسم» در شمارگان 2200 نسخه، 319 صفحه و بهاي با جلد گالينگور 50000 ريال و با جلد شوميز 45000 ريال راهي بازار نشر شده است.
نظر شما