به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) محمد تفرشی: فاعلیت خدا در ابتدا چگونه آغاز شد؟ حقیقت آن چیست و چه عوامل و صفات الهی از قبیل علم، قدرت و عشق در آن نقش داشتند؟ فاعلیت و فعل خدا بعد از شروع، یکی است یا متعدد؟ فاعلیت الهی چگونه با نظام علیت و اختیار آدمی قابل تبیین و توجیه است؟ آیا خدا بعد از خلقت می‌تواند به نحو مستقیم در جهان تاثیر بگذارد؟ آیا فعل الهی خط پایان و شروع مجددی دارد؟ در این کتاب جواب سئوالات فوق با رویکرد کلام عقلی ارائه شده است.

محمدحسن قدردان قراملکی فیلسوف ایرانی و استاد کلام در پژوهشکده فرهنگ و اندیشه اسلامی است. کتاب‌های او با عنوان خدا و مشکل شر و قرآن و پلورالیسم برنده جایزه کتاب سال حوزه شد. نویسنده محترم در «فاعلیت خداوند، تلاش می‌کند چگونگی آغاز فاعليت خداوند، ادامه و گستره آن و نقطه پایان با سبر جاودانه آن را با رویکرد کلام عقلی تبیین کند. این کتاب در قالب پنج فصل به مباحثی چون «چگونگی فاعلیت خدا»، «نقش صفات ذاتی خدا در فاعليت»، «گستره فاعليت مباشر خدا» و «ازلیت و ابدیت فعل الهی» پرداخته است.

نویسنده کتاب، در سال‌های اخیر در حوزه شناخت خدا به تحقیقاتی پرداخته است و در این حوزه آثاری به نام‌های «خدا در تصور انسان»، «أسماء و صفات خدا»، «قاعده الواحد از منظر متکلمان»، «علم و اراده الهی»، «راز خلقت و بقا» و «توحید ذاتی و وحدت وجود از نگاه کلامیه» را به مخاطبان تقدیم کرده است.

اهمیت موضوع این کتاب از دو منظر قابل تأمل است. یکی خود موضوع فاعلیت خداست که از مباحث مهم دین پژوهی است؛ چراکه نقطه آغازین شناخت خدا برای انسان نه ذات الوهی، بلکه صفات فعلی است، لذا کسی که نحوه فاعلیت خدا و ارتباط آن با جهان، ازلیت فعل و فیض الهی و توحید فاعلیت را نشناسد، به تعبیر صدرالمتألهین به شناخت صفات ذاتی مثل قدرت، علم، اراده، حکمت، توحید ذاتی قادر نخواهد بود، اما اگر انسانی به نحوه فاعلیت خدا معرفت داشته باشد - که فاعل حقیقی تنها خداست و ممکنات و انسان و نفسش هم وجود ربطی بدان دارند که آغاز و رجوعش به اوست - هیچ نگرانی و هراسی از نداشتن نعمت‌های دنیوی و علوم مختلف نخواهد داشت، درحالی که ضعف ایمان و تحیر مردم در مورد خدا از فقدان معرفت فوق نشئت می‌گیرد.

همچنین انسان مؤمن به نوعی ملزم به شناخت صفات خداست که وصف فاعلیت یکی از صفاتی است که در نصوص دینی بر آن تأکید شده است. در آیات و روایات مختلف از فعل خدا به طور مطلق و نیز خاص مثل خلقت، ابداع، رزق، احیاء و اماته سخن گفته شده است. لفظ «فاعل» به خدا در قرآن نه به صورت مفرد، بلکه به صورت جمع «فاعلين» در دو آیه (در جریان تسخیر کوه ها به حضرت داوود و نیایش پرندگان و اعاده آسمانها بعد از نابودی) به خدا نسبت داده شده است؛ اما فعل ماضی و مضارع «فعل» و «فعل» در آیات فراوانی به خدا منسوب شده است. اطلاقات فوق دلیل بر اتصاف خداوند به وصف «فاعل» است که شناخت حقیقت آن برای اندیشور دینی امر لازمی است.

نکته دوم اهمیت بحث برای نگارنده است زیرا او درباره شناخت خدا از منظرهای مختلف در سال‌های اخیر ده اثر تقديم مخاطبان فاضل نموده است که از شناخت ذات و صفات خدا و ادله اثبات آن شروع شده و در تبیین برخی صفات ذاتی مثل، علم، اراده، رابطه توحید ذاتی با نظریه وحدت وجود و تبیین قاعده الواحد ادامه داشته است. برای تکمیل بحث شناخت خدا لازم بود فاعلیت خداوند و نقش صفات ذاتی در فاعلیت و ویژگی‌های فعل الهی در دفتر مستقل ارائه می‌شد که اثر حاضر در حقیقت یکی از حلقات مکمل بحث شناخت خداست که تقدیم می‌شود.

کتاب «فاعلیت خداوند» اثر محمدحسن قدردان قراملکی در 360 صفحه و با قیمت 59000 تومان از سوی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر شده است.