به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، مردم استان بوشهر در ماه مبارک رمضان علاوه بر برنامه‌های معنوی عمومی از جمله پیشوازی از ماه رمضان، آیین‌های خاص مقابله‌خوانی قرآن کریم، دم دم سحری، آبی بنوش، گلی گشو، عید تلخک و سینه زنی سنتی را برگزار می‌کنند.

با وجود گذشت قرن‌ها از این آیین‌های کهن اما مردم استان بوشهر به‌ویژه در محله‌های قدیمی شهرها برگزاری این آیین‌ها هنوز پا برجاست.

در بسیاری از مناطق و شهرستان‌های استان بوشهر، مردم به پیشواز ماه رمضان می‌‌روند و سه روز آخر ماه شعبان را روزه می‌گیرند و معتقدند که روزه گرفتن در این سه روز ثواب بیشتری دارد.

برخی در 27 ماه رجب روزه می‌‌گیرند که به آن روزه 70 ساله گویند یعنی اینکه هرکسی در این روز روزه بگیرد مثل کسی است که 70 سال روزه گرفته است و ثواب و اجر زیادی دارد.

یکی از آیین‌هایی که بیشتر مردم کشور و استان بوشهر همانند در پیشوازی از ماه مبارک رمضان اجرا می‌کنند آماده‌سازی، غبار روبی مسجدها، حسینیه‌ها و تکایا برای پذیرایی از مومنان در طول ماه مبارک رمضان است.

دیدن هلال ماه رمضان نیز از آداب عمومی است که در همه استان‌های کشور اجرا می‌شود طوری‌که در قدیم مردم برای دیدن هلال ماه در غروب روز آخر ماه شعبان به پشت بام‌هایشان یا در مکان‌های بلند می‌‌ایستند و با دقت هلال ماه را پیدا می‌‌کنند.

یکی از سنت‌های خاص استان بوشهر مقابله‌خوانی قرآن است که مردم گروه گروه بعد افطار در حسینیه‌ها، مساجد، تکایا و برخی منازل در محله‌های قدیمی شهر جمع می‌شوند و به خواندن قرآن می‌پردازند.

در ماه مبارک رمضان مجالس مقابله‌خوانی قرآن گرمی خاصی در استان بوشهر دارد و سنتی دیرباز است که گذشت روزگار نه تنها آن را کمرنگ نکرده بلکه حضور چشمگیر جوانان باعث تقویت این آیین شده است.

در آیین مقابله‌خوانی قرآن کریم مردم گرداگرد یکدیگر می ‌شینند و در شب‌های ماه مبارک رمضان هر شب یک جزء از قرآن کریم را تلاوت می‌کنند که این تلاوت با مشارکت حضار است و یک نفر هم که به قرائت کلام الهی تسلط بیشتری دارد مجلس را اداره و اشکالات موجود در قرات قرآن کریم را برطرف می‌کند.

در سال‌های اخیر تفسیر قرآن کریم توسط روحانی مسجد به این برنامه افزوده شده است تا از این مجالس بهره بیشتری برده شود.

ویژگی بارز مقابله‌خوانی قرآن کریم حضور افراد کوچک و بزرگ در این آیین در کنار هم به‌صورت حلقه‌وار نشان از مودت و دوستی است.

برگزاری آیین مقابله قرآن در استان بوشهر طرفداران خاصی دارد و یکی از برنامه‌های جدایی‌ناپذیر مردمش در شب‌های ماه مبارک رمضان است و این روزها با وجود برگزاری آیین‌های مختلف قرآنی در استان هنوز هم جلسات مقابله پررونق است.

دُم دُم سحری ماه رمضان یکی از آیین‌های سنتی و قدیمی استان بوشهر است که بیشتر در محله‌های قدیمی این شهر (چهار محل) برای بیدار شدن روزه‌داران مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

در قدیم امکاناتی مانند ساعت زنگ‌دار، تلفن همراه و رادیو و تلویزیون نبود که مردم را برای سحر بیدار کند به همین دلیل عده‌ای با صدای دمام اقدام به بیدار کردن مردم می‌کردند.

واژه دُم دُم سحری در اصل دَم سحری است یعنی دَم سحر، وقت سحر یا نزدیک به سحر است افرادی که دم دم سحری اجرا می‌کردند به طور معمول سه تا چهار نفر بوده‌اند که به صورت گروهی شعرهایی در وصف ماه رمضان می‌خواندند.

در قدیم با آواز دم دم سحری سازی زده نمی‌شد، فقط دعایی خوانده می‌شد و با تک تک زدن (دق الباب) چون همه درهای منازل از جنس چوب بود مردم را در هنگام سحر با دق الباب بیدار می کردند و بعدها کم کم دمام به عنوان یکی از آلات موسیقی به آن اضافه شد.

شعرهایی که در این آئین خوانده می‌شود شامل محمد یا رسول الله، علیاً یا ولی الله، السلام السلام یا شهر رمضان یا شهر صیام علیک السلام، هذا شهر المغفره یا شهر مبروک علیک السلام، آمنک الله بالله اَسکنک الله جنه، رحیم الله لدنهُ، جمیعاً النّار و العذاب، عبادالله ذکرالله یرحم کم الله، لا اله الا الله، یاایهاالمومنون، یا ایها المسلمون است.

علاوه بر این شعر فارسی آن نیز با این عبارت «خداوندا تو ستاری، همه خوابند تو بیداری، به حق خود که بیداری، همه عالم نگه داری» در این آئین خوانده می‌شود.

هم اکنون در بعضی از محله‌های قدیمی شهر بوشهر از جمله محله دهدشتی، کوتی، بهبهانی، شنبدی، جبری و برخی از محله‌های قدیمی دیگر هنوز آیین دم دم سحری برگزار می‌شود.

شعرهای این آیین در شب‌های اول و آخرماه رمضان فرقی ندارد فقط در السلام و الوداع گفتن آن فرق دارد به این معنی که شب‌های اول خوانده می‌شود السلام یا شهر رمضان ولی درشب آخر خوانده می‌شود الوداع یا رمضان و هر سلامی که درشعرهای شب اول وجود دارد، شب آخر الوداع خوانده می شود یعنی با ماه رمضان خداحافظی می‌شود.

ریتم دمام این نوع موسیقی با دمامی که قبل از مراسم سینه‌زنی نواخته می‌شود، فرق دارد و به صورت سه ضربی است و در همان قالب، نوازنده دمام باید بداهه کند و بدون این که از قالب اصلی ریتم خارج شود، ریتم را خُرد کند.

نوازندگان این نوع موسیقی به طور معمول از یک ساعت و نیم قبل از اذان صبح، در کوچه‌ها شروع به نواختن می‌کنند و 10 تا 15دقیقه قبل از اذان به کار خود پایان می‌دهند.

خوردن سحری نوازندگان بیشتر قبل از نواختن دم دم سحری است و چند دقیقه قبل از اذان صبح که به خانه می رسند، آب یا نوشیدنی می‌نوشند تا درطول روز دچار تشنگی نشوند.

در استان بوشهر که دارای هوایی گرم است و تشنگی سبب آزار روزه‌داران می‌شود در زمان‌های گذشته به منظور بیدار کردن مردم برای خوردن آب 150 دقیقه قبل از اذان صبح، موذنان نوای
«آبی بنوش لعنت حق بر یزید کن/ جان را فدای مرقد شاه شهید کن
آبی بنوش تشنه لبان را بیاد کن/ لعنت به شمر و خولی و ابن زیاد کن
از مضامین ابیاتی است که در فضای شهر طنین انداز می کنند تا روزه‌داران بتوانند با روحیه بانشاط در هنگام سحر به راز و نیاز و خوردن سحری بپردازند.

ندای آبی بنوش که یکی از سنت‌های قدیمی رایج در شهرهای شمالی استان بوشهر به‌ویژه بندرریگ است.

یکی دیگر از آیین‌هایی که بعنوان میراث ملی ناملموس استان بوشهر ثبت ملی شده است آئین شبانه «گلی گشو، گره گشو یا گره گشای» است، طوری‌که در شب 15 ماه مبارک رمضان در میان مردم برگزار می‌شود.

مراسم گلی گشو که به معنی گشوده شدن گره، برداشتن مانع و آسان شدن کار است هرچند دیگر در مرکز استان به فراموشی سپرده شده اما رگه‌هایی از آن را می‌توان در برخی شهرستان‌های استان به‌ویژه در روستاها دید.

در این شب مقدس که مصادف با میلاد با سعادت حضرت امام حسن مجتبی (ع) است دسته‌های مختلف که عمده آنان از بچه‌های فقیر تشکیل می‌شود با در دست داشتن کیسه و سردادن جملاتی نظیر گره گشو سرت بشور، با آرد شو اهالی را از آمدن خود به منازل خبر می‌دهند.

مردم نیز با ریختن برنج، گندم، شکلات و تنقلات دیگر در کیسه‌هایشان با هدف گشوده شدن مشکلات از آنان پذیرایی می‌کنند. بیشتر خانواده‌ها دو روز پیش از برگزاری این آئین، مقداری گندم خیس می‌کنند و در روز چهاردهم گندم‌ها را تفت داده تا در موقع آمدن گروه گلی گشو به آنها بدهند.

کودکان از درهر خانه‌ای که با دست پر برمی‌گردند آواز «خونه گچی پر همچی» سر می‌دهند و اگر چیزی به آنها داده نشود با خنده‌ای گله آمیز و کودکانه آوای «خونه گدا هیچیش ندا» یا «خونه گدا خیرش ندا» را سر می‌دهند.

پس از آیین گره گشو که در نیمه ماه مبارک رمضان برگزار می‌شود با نزدیک شدن به شب ضربت حضرت علی (ع) و شب‌های قدر مراسم قرآن برسرگذاشتن و خواندن دعای جوشن کبیر در همه مسجدها، حسینیه‌ها و حتی در برخی از خانه‌های مردم نیز برگزار و پس از آن مردم با خوردن سحری به خانه‌های خود بازمی‌گردند.

یکی دیگر از آیین‌هایی که همزمان با ضربت خوردن و شهادت مولی متقیان حضرت علی (ع) برگزار می‌شود، سینه زنی سنتی و اجرای تعزیه است. این آیین با حضور دسته‌های سینه زنی و سنج دمام با شور و هیجان خاصی در بوشهر برگزار می‌شود.

عزاداری سنتی استان بوشهر از سنت‌های ارزنده مردم این استان است که در ماه مبارک رمضان، محرم و صفر با وجود شیوه‌های جدید عزاداری همچنان عزاداری مورد علاقه مردم این استان است و به عنوان یکی از میراث ناملموس به ثبت ملی رسیده است. این نوع سینه‌زنی به صورت دایره‌ای است و مداح در میان سینه‌زنان مداحی می‌کند و به صورت مواج و دایره‌ای به سینه‌زدن مشغول می‌‌شوند که بسیار تماشایی و غم‌انگیز برگزار می‌شود.

یکی دیگر از مراسم مهم استان بوشهر مراسم شب 27 رمضان و به روایتی شب قدر است که به منظور آشنایی کودکان با مراسم سحری در آئین‌های ماه مبارک رمضان، کودکان را برای خوردن سحری از خواب بیدار می‌کنند. غذای ویژه این شب شکر پلو با تخم مرغ یا مرغ است زیرا بچه‌ها غذای شیرین را دوست دارند.