در ابتدای این نشست، محمودرضا برازش درباره چرایی ورود ناشران دولتی به حوزه نشر با بیان اینکه در کشور ما مثل بسیاری از حوزه‌ها دولت به بخش نشر نیز مثل سایر حوزه‌ها وارد شده است، گفت: بخش عمده‌ای از اقتصاد کشور ما از هفتاد سال گذشته تاکنون بر پایه اقتصاد نفت بوده است. این پول به دست دولت آمده و دولت تصمیم گرفته است که بسیاری از نهادها را خودش مدیریت کند.
وی افزود: دولت با در اختیار داشتن منابع مالی زیاد در بخش‌های مختلف وارد شد و اکنون در بخش‌های مختلف ردپای دولت را شاهد هستیم که یکی از آن‌ها نشر کتاب است. از سوی دیگر به دلیل ویژگی‌های اعتقادی و فرهنگی حساسیت دولت بر این است که یک‌سری ضوابط و محدودیت‌هایی در کشور باشد.
برازش با بیان اینکه زمانی که دولت به حوزه نشر وارد شد، که نیازهای فرهنگی مختلف احساس کرد و ناشران محدودتری فعالیت داشتند، عنوان کرد: زمانی که دولت کانون پرورش فکری کودک و نوجوان را راه‌اندازی کرد و به این بخش وارد شد، ناشران زیادی در حوزه کودک و نوجوان فعالیت نداشتند و دولت این ضرورت را احساس کرد که باید ایجاد شود و پس از آن هم بسیاری از ناشران خصوصی از کانون منشاء گرفتند.
وی با طرح این موضوع که گاهی دولت با هدف حمایت از کارها و طرح‌ها این کار را انجام می‌دهد، افزود: گاهی مدیران ارشد این ضرورت را احساس می‌کنند که خوب است در یک حوزه وارد شوند. در برخی مواقع نیز بخش خصوصی قدرت ریسک انجام کارهای مختلف را ندارند و دولت از منابع مالی خود استفاده می‌کند تا کاری را انجام دهد و سپس توسط بخش خصوصی ادامه پیدا کند.
برزو سریزدی نیز در بخش دیگری از این نشست درباره فعالیت کانون گفت: من زمانی که کودک و نوجوان بودم به واسطه کانون به حوزه کتاب و کتابخوانی علاقه‌مند شدم که انیمیشن هم تولید می‌کرد و علاوه بر آن ما با محدودیت کتاب در آن زمان روبه‌رو بودیم و تعداد کتاب‌ها خیلی کم بود.
به گفته وی، کانون زمان خوب و درستی به حوزه کودک و نوجوان و نشر کتاب وارد شد و به حمایت از حوزه نشر و برنامه‌ها پرداخت؛ زیرا کانون تاثیر زیادی در علاقه‌مند کردن کودکان به کتاب شدند.
ناشران خصوصی چابک‌تر و خلاق‌تر هستند
درادامه نیز برازش با اشاره به اینکه اکنون ناشران دولتی در حوزه‌های مختلف حضور کمتری دارند، گفت: یکی از تجربیاتی که در بخش نشر دولتی وجود دارد این است که سیستم کارمندی نمی‌تواند تولیدکننده خوب و خاصی باشد؛ زیرا گاهی خلاقیت و چابکی بخش خصوصی را ندارد و قدرت تصمیم‌گیری زیادی در بخش دولتی نیست.
وی با بیان اینکه ناشران خصوصی به‌راحتی تصمیم می‌گیرند، توضیح داد: گاهی یک ناشر خصوصی تصویری را برای جلد کتابش انتخاب می‌کند اما بعد از طراحی مورد قبولش واقع نمی‌شود و عوضش می‌شود؛ اما در بخش دولتی اگر چنین کاری انجام شود، معمولا با ملاحضاتی همراه است و دردسرهایی دارد.
برازش تاکید کرد: معمولا همان طرح اولیه حتی؛ اگر خوب هم نباشد قبول می‌شود و اگر طرح قبول نشود باید استعلام‌های مختلف را بگیرد تا بتواند مدیران خود را قانع کند و همین موضوع موجب کاهش چابکی و خلاقیت در بدنه آن‌ها می‌شود.
وی با بیان اینکه طی دو-سه دهه اخیر ناشران خصوصی خوبی که با چابکی و درایت و خلاقیت حرکت کرده‌اند، از بخش دولتی هم جلوتر رفته‌اند و کتاب‌هایشان از نظر تنوع و دریافت جوایز جلو افتاده‌‌اند، گفت: اگر ما بخش خصوصی خوب و فعالی داشته باشیم، بخش دولتی نمی‌تواند با بخش خصوصی رقابت داشته باشد.
در ادامه این نشست برزو سریزدی نیز در سخنانی گفت: طبق گفته‌های شما در جایی که خلا وجود دارد یا ریسک دارد یا کار، خیلی بزرگ است، خوب است که بخش دولتی ورود پیدا کند اما اگر بخش خصوصی وارد شود، آیا باز هم بخش دولتی باید به کار خود ادامه دهد؟
برازش در این زمینه گفت: نباید فراموش کنیم که این زمینه سرمایه‌گذاری کلانی انجام شده است و نمی‌توان به سرمایه‌گذار گفت که به راحتی سرمایه را کنار بگذارد؛ بلکه باید فعالیت خود را باید ادامه دهد و همانطور که گفتم حتی دیده شده است که ناشران خصوصی از بخش دولتی جلوتر رفته‌اند.
این کارشناس حوزه چاپ و نشر یادآور شد: اما همانطور که گفتم بسیاری از ناشران خصوصی این محدودیت و پیچیدگی‌ها را ندارند و روند فعالیت و کار کردن آن‌ها بسیار راحت‌تر و آسان‌تر است.
وی همچنین درباره بحث توزیع و فروش کتاب‌ها نیز گفت: ما زمانی که در دهه 70 نرم‌افزار پخش کتاب را به صورت رایانه‌ای کردیم، بسیاری از ناشران از بخش نرم‌افزار کانون و انتشارات مدرسه به دنبال تهیه آن رفتند و حتی از این زنجیره‌ها در بخش‌هایی از فعالیت بخش خصوصی استفاده شد.
برازش با بیان اینکه نمی‌توان گفت که وقتی بخش خصوصی آمد، بخش دولتی برود، زیر این کار چندان امکان پذیر نیست، عنوان کرد: در بسیاری از مواقع برخی از این شرکت‌ها برای گردش مالی آن‌ها است و به همین سادگی نمی‌شود گفت که جمع کنند؛ زیرا این کار پیچیدگی‌هایی به همراه دارد.
وی با طرح این موضوع که انتقال و پذیرش مسئولیت توسط بخش خصوصی چالش‌هایی به همراه دارد، عنوان کرد: با توجه به اینکه گفتم پول و منبع مالی دست دولت است و محدودیت‌هایی نیز در بخش ایدئولوژیک داریم، خیلی از مدیران ریسک نمی‌کنند که سرمایه‌گذاری‌های دولتی را واگذار کنند و در بخش فرهنگ این موضوع پیچیده‌تر است.
ارتباط کاهش درآمد سرانه و حمایت‌های دولت
در ادامه این همایش برازش در سخنانی با اشاره به نتایج کمتر شدن دخالت دولت در برخی حوزه‌های فرهنگی نیز گفت: مشخص نیست که اگر قرار باشد دولت در حوزه نشر ورودی نداشته باشد چه اتفاقی رخ می‌دهد. به‌عنوان مثال اگر نمایشگاه کتاب را بخش خصوصی برگزار کند، آیا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی میزان کمک همیشگی خود را به میدان می‌آورد تا نمایشگاه اجرا شود؟ به‌نظر من این موضوع مبهم است.
وی با بیان اینکه دولت از نشر کتاب حمایت‌های مختلفی انجام می‌دهد، ادامه داد: این حمایت‌ها شامل تهیه کاغذ، برگزاری نمایشگاه و خرید کتاب می‌شود و اگر قرار باشد در هیچ بخشی وارد نشود، آیا در سایر بخش‌ها هم وارد نمی‌شود؟ آیا اگر فعالیت ناشران دولتی کمرنگ‌تر شود، دولت به سایر این حوزه‌های فرهنگی وارد می‌شود؟
برازش همچنین افزود: تنها 10 ناشر دولتی در بخش کودک و نوجوان فعال است و ما در سال‌های اخیر نسبت به حضور ناشران دولتی حساس شده‌ایم. مشکل این است که الان درآمد سرانه افت پیدا کرده است و در نتیجه؛ نهاد دولتی کمتر می‌تواند کمک کند و مردم هم قدرت خرید کمتری دارند.
به گفته وی؛ الان بسیاری از مردم در لایه‌های اولیه زندگی گیر کرده‌اند و زمانی که مردم کمتر درآمد دارند، از خریدن کتاب خود می‌زنند. مسئولان ارشد کشور نیز به تولید و رفع موانع تولید تاکید دارند که در بخش فرهنگ نمود بیشتری دارد.
برازش در ادامه سخنان خود تاکید کرد: معتقدم اکنون باید به سمت تغییر رویکردها برویم. این‌روزها شرایط اقتصادی و بیماری کرونا بسیاری از حوزه‌های اقتصادی و فرهنگی را زمین‌گیر و کم پولی به حوزه‌های مختلف فشار وارد کرده است.
وی با بیان اینکه در این زمینه معتقدم که باید در کل سیستم تولید و خدمات کشور طرح نو بیندازیم و فکر نکنیم می‌توانیم با فروش منابع و نفت و گاز کشور را اداره کنیم، گفت: امروز دیگر باید با تولید کشور را اداره کنیم، بدنه کارمندی را جمع و جور کنیم و سیستم‌ها را به سمت تولید مکانیزه ببریم.
برازش با بیان اینکه گاهی شروع یک شغل به 45 مجوز نیاز دارد، گفت: امروز در بحث نشر کودک و نوجوان نیز ناشران عمومی باید به سمتی بروند که خلاء و کمبود وجود دارد و به صورت کلان‌تر در تشکیلات اداری کشور، کمک کنیم تا بخش تولید را تقویت کنیم.
سریزدی در ادامه درباره لزوم کاهش فعالیت ناشران دولتی سوال کرد و برازش توضیح داد: باید در سیستم و الگوریتم‌هایی که برای اداره‌ها می‌بندیم، سهم کمتر و کوچک‌تری برای بخش دولتی در نظر بگیریم که اگر سهم کوچک در حد 5 درصد باشد بسیار ناچیز است.
به گفته وی، اقتصاد کشور را باید به سمت تولید ببریم، امروز مشکلات اقتصاد ایران خیلی کلان است، اگر به عنوان مثال چهار ناشر شاخص دولتی داشته باشیم و همه آن‌ها تعطیل شوند اتفاق خاصی رخ نمی‌دهد؛ زیرا فعالیت بخش زیادی از ناشران عمومی سوددهی زیادی ندارد و مدیریت در این بخش‌ها محدودیت‌هایی به همراه دارد. به همین دلیل معتقدم که باید نقشه کلان‌تری پیش‌بینی کنیم.
سریزدی همچنین این زمینه گفت: بهتر است که اگر بخش دولتی به کتاب نیاز دارد؛ به‌سراغ بخش خصوصی بیاید و کتاب‌های مورد نیاز خود را از ناشران تهیه کنند و به‌صورت مستقیم وارد نشوند. به اصطلاح؛ دیگر دولت باید پدری کند نه اینکه رقیب فرزند خود شود.
برازش نی در پاسخ به وی عنوان کرد: بله دولت باید وظیفه تسهیل‌گری و سیاستگذاری‌های کلان را داشته باشد و حمایت کند؛ نه اینکه خودش وارد بخش اجرایی شود. در ابتدا شاید این ورود کار خوبی بوده است اما به‌مرور باید از حضور تشکل‌ها بیشتر حمایت می‌شد؛ هرچند هنوز هم این حمایت‌ها با تاکید بر بخش تولید انجام می‌شود.
نظر شما