او با اشاره به اهمیت منطقه قفقاز عنوان کرد: موضوع کتاب در قرون پنجم، ششم و هفتم می‌گذرد که دوره نظامی،خاقانی و دیگران است و قفقاز عرصه کشمکش‌های بسیار است، منطقه کوهستانی قفقاز -که میان دو دریای مازندران و دریای سیاه واقع شده- مرز شمال غرب فلات ایران با قلمرو کوچروان مهاجم از سمت شمال و دولت های ایرانی از سمت جنوب مدافع این مرز پرخطر بوده‌اند؛ اما مغولان در زمان چنگیز از سمت جنوب وارد قفقاز شدند و سپس دوره جانشینان او (قاآنان)، با ایجاد یک مرکزیت نظامی در دشت مغان به عنوان اقامتگاه زمستانی تصرف سراسری قفقاز را آغاز کردند.
استاد تاریخ دانشگاه شیراز سرمنشا جدایی قفقاز از ایران را بعد از حمله مغولان دانست و عنوان کرد: حمله مغولان از سمت خراسان از معدود مواردی است که قفقاز از سمت جنوب مورد هجوم قرار گرفت؛ در حالی که قبلا قفقاز اغلب از سمت دشت‌های روسیه مورد تهاجم قرار می‌گرفت. هرچند در کلیت قلمرو مغولان چنگیزخانی، قفقاز از نظر وسعت و ثروت اهمیت درجه اولی نداشت، اما در نگاه مسیحیت اروپایی اینجا مهم‌ترین قلمرو مسیحیان در آسیا به شمار می‌آمد. در نگاهی که از سمت ایران به آن وجود داشت، آن را به مانند تمامی سده‌های گذشته مهم‌ترین مرز دفاعی شمال ایرانشهر می‌دانستند؛ درحالی‌که مغولان روسیه در اینجا مرزی نمی‌دیدند. بدین ترتیب هیچ قسمتی از قلمرو مغولان به مانند قفقاز، محل به‌هم‌رسیدن نیروهای متعارض در سطحی جهانی نبود. اولین علائم تجزیه و جدال در قلمرو مغولان و کسب استقلال نیز از همین‌جا و توسط مسیحیان و در فرایندی آغاز شد که همچنان مرز را در شمال نشان می‌دادند.
خیراندیش گفت: به‌هرحال در این منطقه جنگ‌های زیادی رخ داد و مقاومت‌های بسیاری صورت گرفت؛ اما درباره این موضوع اطلاعات بسیاری در حیطه دانش ایرانی وارد نشد و منابع این منطقه در زمان مورد بحث بیشتر به قلم مولفان روسی و ارمنی است که به زبان فارسی هم ترجمه نشده است. یکی از کتاب‌های مهم و مفصلی که در این رابطه وجود دارد، اثر هنری هوارث، محقق انگلیس است که در قرن نوزدهم به استناد منابع ارمنی و روسی شرح حملات مغول‌ها به منطقه قفقاز، گرجستان و ارمنستان را نوشت؛ چون این کتاب در دسترس خواننده فارسی زبان نبود -همان‌طور که اشاره کردم- بخشی از آن را ترجمه کردم.
این پژوهشگر تاریخ با دشواردانستن ترجمه کتاب «مغولان در قفقاز، عصر قاآنان» بیان کرد: اثر هوارث به دلیل متن قرن نوزدهمی آن، جملات طولانی و دارای ضمیرهای پیچیده در هم علاوه بر آن اسامی مختلف که به شکل‌های گوناگون تلفظ شده داشت کار ترجمه را قدری دشوار کرده بود؛ ولی از آنجا که نیاز بود بخش مغول آن در دسترس مخاطب فارسی زبان قرار گیرد، ترجمه شد که به زودی از سوی نشر آبادبوم به چاپ خواهد رسید.
نظر شما