به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، دین‌داری و معنویت‌خواهی، یکی از مؤلفه‌های اساسی در زندگی بشری است که امروزه یکی از ابعاد مهم انسانی در تأمین بهداشت و سلامت روانی شمرده می‌شود. اهمیت این مسأله تا حدی است که سازمان بهداشت جهانی را بر آن داشته است تا در بیانیه‌های خود رسماً اعلام کند که بدون توجه به این بعد انسانی، بهداشت روانی، به شکل صحیح و کامل تأمین نخواهد شد و سلامتی، بدون در نظر گرفتن سلامت معنوی، ناقص خواهد بود. حال، پرسش‌های اساسی مطرح است، از جمله این‌که دین‌داری و معنویت‌خواهی چگونه سلامت روانی ما را تأمین می‌کند؟ سازو کار و نحوه اثر آن چگونه است؟ آیا اثر مذهب صرفاً به نیروهای متافیزیکی آن وابسته است؟ و آیا تنها با ذکرگویی و به یاد خدا بودن (الا بذكرالله) آرامش روانی (تطمئن القلوب) پدیدار می‌شود؛ یا علاوه بر آن، فرایندهای پیچیده روانشناختی اتفاق می‌افتد تا سلامت روانی تحقق یابد؟
 
به‌نظر می‌رسد که پشت این اثربخشی، یک‌سری سازوکارهای بنیادی و عمیق‌تری باشد؛ بنابراین، باید به دنبال سازه‌ها و عوامل اختصاصی‌تری از دین‌داری، برای بررسی کارکردهای روان‌شناختی آن بود.
 
گاه می‌بینیم که برای دین‌داری و باورها و مناسک مذهبی و به‌ویژه برای جهت‌گیری‌های مذهبی درونی، مطالعات روان‌شناختی و شخصیتی صورت می‌گیرد، اما سازوکارها و فرایندهای اثربخشی آن به خوبی تبیین نمی‌شود. هرچند در این باره تلاش‌های ارزشمندی صورت گرفته، برخی از مفاهیم و سازه‌های روان‌شناختی و دینی نیز مطرح شده است؛ اما به‌نظر می‌آید در این میان حلقه‌های مفقود دیگری هم وجود دارند که برای کشف آنها به تحقيق و پردازش بیشتر در حوزه روان‌شناسی دینی، به‌ویژه با توجه به آموزه‌ها و منابع اسلامی، نیازمندیم.
 
از این رو، با بررسی متون اسلامی (قرآن و حدیث) و آموزه‌های آن، به سازه‌های مهم به نام «خداآگاهی» می‌رسیم که با سازماندهی و سازوکار خاص خود، در شخصیت و در نتیجه روان آدمی تأثیری عمیق بر جای می‌گذارد. در این کتاب، با عبور از مفاهیم و سازه‌هایی چون خداپنداشت (مفهوم خدا)، خداانگاره (تصور از خدا) و دلبستگی به خدا که در پیشینه پژوهش‌های روان‌شناختی صورت گرفته، «سازه خدا آگاهی» را در حوزه روان‌شناسی اسلامی مطرح می‌کنیم. پس در ابتدا به واکاوی مفهومی خداآگاهی پرداخته و جایگاه آن در مقام یک سازه روان‌شناختی، در سازمان روانی و ساختار وجودی انسان شناسایی و سپس رشد، تحول‌یافتگی و تعالی شخصیت انسان در پرتو خداآگاهی را بررسی کرده، به تبیین نقش خداآگاهی در سلامت روانی می‌پردازیم.
 


این کتاب شامل پنج فصل است. فصل اول این کتاب با موضوع «واکاوی مفهومی خداآگاهی» ریز موضوعاتی نظیر تحلیل مفهومی خداآگاهی، ارتباط ازلی با خدا، بازگشت‌پذیری به اصل خویش، درد جدایی و اشتیاق به بازگشت، اصل بازگشت‌پذیری، از مبدأ تا معاد، شدت نزدیکی و پیوند صمیمی با خدا، حضور قیومی خدا و پیوستگی دائمی به او، ذکر توجه‌آفرین و هشیارساز، از خداشناسی تا خدا آگاهی و... مطرح شده است. در این فصل می‌خوانیم که خداآگاهی، مفهومی است نو در گستره روان‌شناسی دینی که ابعاد و گستره سازه‌ای آن با واکاوی مفهوم‌شناختی واژگان سازنده خداآگاهی و تحلیل مفهومی سازه‌های تشکیل‌دهنده آن و توصیف هم‌گرایی و تمیز واگرایانه آن با مفاهیم پیرامونی، روشن می‌شود. از نظر ما خداآگاهی یعنی شناخت، توجه و احساس حضور خدا، پیوستگی، تعلق به او و تداوم‌بخشی به ارتباط وجودی و ناگسستنی با خداست.
 
در فصل دوم این اثر با عنوان «جایگاه خداآگاهی در سازمان روانی انسان» به موضوعاتی از جمله بعد معنوی وجود انسان، دلایل ارتباط وجودی و درون‌مایه خدایی در روان ناهشیار، فطرت الهی و سرشت توحیدی انسان، علل دین‌گریزی برخی از افراد، بیداری وجدان و امید به ناجی، اصالت حس دینی و مذهبی، منشأ دین‌داری و حس مذهبی، فقر ذاتی انسان، نیاز به محبت و دل‌بستگی به خدا و... پرداخته شده است.
 
«تحول‌یافتگی و تعالی شخصیت در پرتو خداآگاهی» عنوان فصل سوم این کتاب است که در آن شخصیت متفاوت و سالم‌تر افراد مذهبی، رشد و تحول شخصیت، شکل‌گیری، سازمان‌یابی و ساختار خود، فرایند توحیدیافتگی و تحقق خویشتن، شخصیت رشدیافته در پرتو خداآگاهی، ساحت‌ها و انواع خودآگاهی و... مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
 
عنوان فصل چهارم «نقش خداآگاهی در سلامت روانی» است که سلامت روانی زیر چتر خداآگاهی، تعادل و سازش‌یافتگی روانی، احساس ایمنی و اطمینان، زیربنای آرامش روانی، سلامت معنوی، نیروی فزاینده زندگی و بازیابی معنای زندگی از جمله ریزموضوعات آن به‌شمار می‌رود.
 
تحلیل مسیر روان‌شناختی خداآگاهی تا سلامت روانی عنوان آخرین فصل این کتاب است که گزاره‌های پژوهشی و جامعه آماری و روش نمونه‌گیری در خصوص موضوع اثر در آن تشریح شده است.
 
این کتاب در 248 صفحه به قلم حجت‌الاسلام مسعود نورعلیزاده میانجی نگاشته و توسط انتشارات پژوهشکده باقرالعلوم به زیور تبع آراسته شده است.