کتاب «نوروز و فلسفهی هفتسین» نوشته محمدعلی دادخواه، از سوی ناشران گوناگون در سالهای اخیر منتشر شده است. این اثر یکی از پرفروشترین کتابها در زمینه آیینهای نوروزی است که از سوی نشر کلاس به چاپ رسیده است.
«سنجد»، گام نخست سفره هفت سين به نشانه ورود به سرزمين خرد و ندای خردگرايی و دعوت به عقل است. گام دوم، «سيب»، راهيابی به شهر سلامتی و نماد صحت، سلامت شخص و جامعه است، سومين قدم، «سبزه» رسيدن به ساحل ايثار و مفهوم آن صلای از خودگذشتگی و ايثار است. پايه چهارم «سمنو»، دستيابی به خانه توانايی و نيايش قدرت و مبارزه با ضعف است. گام پنجم، «سير»، نماد و نشانه مناعت طبع كه شايسته است انسان همواره با قناعت بر جهان بنگرد. شاخه ششم، «سركه»، نماد پذيرش ناملايمات و پذيرش واقعيتهای حيات است و گام هفتم، «سماق»، نماد و نشانه صبر، بردباری و شرط دستيابی به پيروزی و نشستن بر اريكه كاميابی، مبارزه و مقاومت است. آب، سكه، ماهی، آينه، شمع، ساعت، تخممرغ، سنبل، گلاب و کتاب آسمانی كه هر يک نماد زيبايی زندگی را بيان میكنند، همگام با هفتسين در هر سفره در سرآغاز هر سال، سايه به سايه «سين»ها مینشينند و اشارتی از نماد مادی در رهيابی به حيات معنوی هستند.
چاپ بیستم نوروز و فلسفه هفتسین با طرح تازه روی جلد که طراحی آنرا ترانه متواضع بر دوش داشته است و مرزبندی روشنتر نوشتارها نسبت به چاپهای پیشین، پیرامون آنچه درباره نوروز آمده در دسترس خوانندگان قرار گرفته است تا با بررسی آسانتر هریک از جشنها از گسست موضوعات جلوگیری شود. همچنین هامون قراب، منتقد و پژوهشگر درباره طرح روی جلد کتاب دیدگاه جالبی دارد.
طرح جلد کتاب «نوروز و فلسفه هفتسین» با پدیدار ساختن نقشهای سخنگو زمین و آسمان را فراخواند و پیامهای یزدانی را که رهپوی سفره زمینی شدهاند، در برابر دیدگان ما به نمایش گذارد. زمینه طرح با رنگهای سبز و سپید و سرخ، از یکسو یادآور پرچم ایران است و از دیگرسو همه رنگهای میزبانان سفره هفتسین را در بر میگیرد. در چشمانداز نقش سه پرنده دیده میشود که نخستین آنان روی به بیرون پیکره دارد و دو پرنده دیگر پایینتر از آن نزد یکدیگر نشستهاند.
پرندهای که چهره خود را به خارج از قاب و قالب برگردانده است نماد گفتار نیک است که در بلندای سرو جای گرفته تا صدایش به گوش همگان رسد و بدینگونه مردمان را به نیک کاری فراخواند و همه به آوایش گوش دهند. دو پرنده دیگر که در پایین نشستهاند، پندار نیک و گفتار نیک را یادآور میشوند. پندار چشم خود به گفتار دوخته تا به راستی بایدها و نبایدهای زندگی را فراگیرد اما کردار در خود فرو رفته تا به آهستگی کارها را بسنجد و مبادا شتابزده کنش یا واکنشی داشته باشد.
برجستهترین نماد، نقش درخت سروی است که از ایستادگی در برابر طوفانها گزارش میکند و الهامگرفته از نقشهای برآمده بر سنگهای کاخ تخت جمشید است که خود یادآور چندین رخداد است؛ نخست آنکه تخت جمشید محل برگزاری نوروز بوده است. دو دیگر آن که سرو نماد درخت ایرانی است؛ درخت پایداری که سرسبزی، خرمی، فرهنگ و تمدن دیرپای ما را از زمین به آسمان پیشکش میکند.
بر بالای سرو گندم جای گرفته که خوراک اصلی مردم است. زندگی، کار و کوشش مردم با گندم پیوندی همیشگی دارد. از دیگرسو گندم بنمایه سمنو است؛ که سین چهارم سفره است و از جوانه گندم درست میشود. در پی آن چشم ما به سبزهای که در آغوش درخت جا گرفته است روشن میشود. سبزه شیپور بیدار باش گیتی است که در فروردین فرهمند بانگ زندگی دوباره را سر میدهد زیرا در چینش سفره سبزه نمایندهی درخت است.
پس از این یادمان به سیر میرسیم. سیر پنجمین سین سفره است که پایینتر از بلبل جای گرفته و بیانگر سیرچشمی و پاکدستی است و همین پیام را در گوش ما زمزمه میکند. سیر برای همسویی با آنچه میگوید بر شکوفه نشسته است تا بهار را در جان ما زنده کند. این همنشینی به ما میآموزد با چشمسیری و پاکسازی نهتنها خود را از پلیدیها به دور داریم بلکه دور و برمان را نیز پاکیزه کنیم.
تخممرغهای رنگی گذشته از آنکه همیشه همراه سفره بوده است، کنایه از زایش و افزایش است که گام به گام بهار در صحنه گیتی پدیدار میشود. آنگاه سیب که دومین سین سفره است، پابهپای گل نیلوفر هنگام نوروز در دستان شاه و وزیر قرار میگیرد. نقاش در پی آن است که بگوید سیب سلامتی را به همگان پیشکش کنیم. این یادآوری بهویژه به فرمانروایان است که مردمِ لایههای زیرین را به برترین بارگاه و شادترین جایگاه فراخوانند همچون گل نیلوفر که در مرداب میروید و در بهترین روز سال در دستان فرمانروایان جای میگیرد.
رنگ فیروزهای پیوند آدمی و آسمان را یادآور میشود و یاد و خاطرهی گنبدهایی بدین رنگ را در دل و جانمان زنده میسازد؛ فزون بر این بهترین سنگ فیروزه جهان در نیشابور ایران یافت میشود. چون فیروزه سنگ چشمنواز و ارزشمندی است، رنگ لطیف آن پیامگر مهربانی و زندگی است، با این سنگ زیبا گوشواره، دستبند، انگشتر، گردنبند و... میسازند. طراح بدینگونه میگوید پندهای سفره را که از آسمان بر زمین ره جستهاند، آویزه گوش کنید یا آن را در سینه بخوانید. به هر کاری که روی میآورید آسمان اندیشه از آبشخور آن سیراب شود، سر انگشت هر کار با این پیام و پندها آغاز شود و از این رهگذر سپهر زندگی آرامش و آسایش یابد. در پایین پای سرو، به انگور میرسیم که سین ششم است و سرکه از آن به دست میآید.
کتاب «نوروز و فلسفهی هفتسین» در 435 صفحه، شمارگان یکهزار نسخه از سوی نشر کلاس منتشر شده است.
نظر شما