کتاب «آفرین نامه» در بردارنده ۵۶ مقاله علمی به دو زبان فارسی و انگلیسی است که به مباحث گوناگونی در زمینه باستان‌شناسی، تاریخ هنر، زبان‌شناسی تاریخی، تاریخ و دین در بازه‌ای از دوران پیش از تاریخ تا سده‌های میانه اسلامی می‌پردازد.
یوسف مرادی می‌گوید: آیین تکریم از فرزانگان و پیشکسوتان باستان‌شناسی، در زمان حیاتشان و یا پس از رخت بربستن از این دنیا، به شکل برگزاری نکوداشت و چاپ مجموعه مقاله‌ها چند سالی است که در ایران به سنتی ماندگار تبدیل شده است. سرآغاز این کار، مجموعه مقاله‌هایی بود که با عنوان «باستان‌شناسی و هنر ایران» در پاسداشت استاد عزت‌الله نگهبان و به کوشش شاگردان وی، عباس علیزاه، یوسف مجیدزاده و صادق ملک‌شهمیرزادی در سال 1378 منتشر شد. پس از یک وقفه نسبتا طولانی شاهد انتشار چندین جشن‌نامه و یادگارنامه برای اساتید دیگری چون صادق ملک‌شهمیرزادی، محمدرحیم صراف، میرعابدین کابلی و زنده‌یادان مسعود آذرنوش، پرویز ورجاوند، سیمین دانشور و شهریار عدل به همت همکاران جوان باستان‌شناس بودیم.
وی به مقام علمی و فرهنگی فرهیختگان باستان‌شناسی اشاره می‌کند و می‌افزاید: با گردآوری و نشر چنین مجموعه‌هایی افزون بر ارج نهادن به مقام شامخ علمی و فرهگی عالمان و فرهیختگانی که در اعتلای باستان‌شناسی ایران منشاء اثر بوده‌اند، فرصت یکتایی نیز فراهم می‌شود تا تازه‌ترین نتایج پژوهش‌های باستان‌شناختی در ایران در اختیار پژوهشگران قرار گیرد. بر بنیاد چنین رویکرد پسندیده‌ای، سال گذشته بر آن شدیم تا با هدف قدردانی از بینش‌ها، اندیشه‌ها و پژوهش‌های بنیادین و ماندگار استاد مهدی رهبر از فرزانگان باستان‌شناسی ایران با انتشار فراخوانی از تمام کسانی که در سطح بین‌المللی و دانشگاهی با این پیشکسوت ارجمند آشنایی داشتند برای نگارش و ارائه مقاله دعوت کردیم.
مرادی با اشاره به 50 سال فعالیت وی در زمینه باستان‌شناسی می‌گوید: بر این باوریم که او خود بزرگ است و با نکوداشت ما بر ارج و والایی او افزوده نخواهد شد اما نیک می‌دانیم که پاسداشت فعالیت او در باستان‌شناسی ایران دینی بر گردن ما است. نام مجموعه مقاله‌های «آفرین‌نامه» برگرفته از مثنوی آفرین‌نامه ابوشکور بلخی از سخنوران پرآوازه پارسی زبان سده چهارم هجری قمری است که در وصف خرد و خردورزی، آموختن علم و هنر و آداب سخن گفتن و پرداختن نوشته شده است از این رو بی‌مناسبت ندیدیم به عنوان مجموعه مقاله‌های پیش رو را که به افتخار استاد مهدی رهبر پیر خردمند باستان‌شناسی ایران تدوین شده آفرین‌نامه بگذاریم.
این پژوهشگر باستان‌شناسی در بیان ویژگی‌های مهدی رهبر نیز می‌افزاید: همیشه دوران عالمان و فرزانگان با صرف عمر گران خود در سپهر اندیشه چراغ معرفت را در جامعه روشن کرده‌اند یکی از این ستارگان مهدی رهبر است، کسی که ثمره نیم سده کوشش و هم یاری او بالندگی باستان‌شناسی ایران بوده است. مهدی رهبر سال‌ها جزو یکی از پرکارترین و سلیم‌النفس‌ترین باستان‌شناسان ایران و بعدها پژوهشکده باستان‌شناسی کشور بود. وی که از یک سو سابقه‌ای بیش از 50 فصل فعالیت میدانی، به‌ویژه با باستان‌شناسان مطرح خارجی را در کارنامه خود دارد و از سوی دیگر دانش کاوش در محوطه‌های دوره‌های پیش از تاریخی و اسلامی را نیز به خوبی کسب کرده بود، ولی به استثنا چند مورد تمام فعالیت‌هایش را به دوره تاریخی اختصاص داد و امروزه از صاحب‌نظران دوران اشکانی و ساسانی ایران به‌شمار می‌آید. رهبر از معددود باستان‌شناسانی است که از دانشجویان در فعالیت‌های میدانی‌اش بهره برد و به بسیاری از آن‌ها کار میدانی آموخت.
روح‌الله شیرازی، رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی نیز در نشست تخصصی پژوهشکده باستان‌شناسی که به مناسبت هفته پژوهش برگزار شد به اقدامات انجام شده این پژوهشکده در سال پژوهشی گذشته اشاره کرد و گفت: پژوهشکده باستان‌شناسی در بازه زمانی آذرماه 1397 تا آذر ماه 1398 اقدام به صدور 181 مجوز در قالب برنامه‌های کاوش، گمانه‌زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم و استعلامی، بررسی و شناسایی، مطالعات طرح‌های عمرانی (نجات بخشی) و مستندنگاری کرده است. از این میزان 63 مجوز کاوش، 76 مجوز گمانه‌زنی، 40 مجوز بررسی شناسایی و 2 مجوز برای انجام مستندنگاری صادر شده است.
شیرازی ادامه داد: از این تعداد مجوز صادر شده می‌توان به صدور مجوز برای کاوش محوطه غار قلعه کرد آوج به سرپرستی وحدتی نسب، محوطه تل آجری به سرپرستی علیرضا عسگری چاوردی و فرانچسکو کالیری، کاوش محوطه ریوی به سرپرستی محمدجواد جعفری و جودیت تومالسکی و کاوش محوطه گورستان استرک به سرپرستی جوادحسین زاده و محسن جاوری اشاره کرد.
رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی درباره همایش‌های برگزار شده طی یک سال گذشته نیز گفت: این پژوهشکده با همکاری پژوهشگاه، پژوهشگران مستقر در اداره‌های کل استان‌ها، دانشگاههای مولد این علم و پژوهشگران آزاد در بازه زمانی آذرماه 1397 تا آبان 1398 موفق به برگزاری نشست‌ها و کارگاه‌های تخصصی و شانزدهمین گردهمایی سالانه باستان‌شناسی کشور شده است.
وی افزود: طی یک سال گذشته مجموعا 17 عنوان مقاله در مجلات علمی پژوهشی، 16عنوان مقاله در سایر مجلات و 11 نسخه کتاب توسط کارشناسان پژوهشکده تالیف و یا گردآوری شده است. در راستای چاپ مقالات علمی پژوهشگران، پژوهشکده باستان‌شناسی موفق به راه‌اندازی فصلنامه‌ای با عنوان باستان شناسی ایران شد که تاکنون دو شماره از آن به چاپ رسیده است. نخستین شماره درسال 1397 با هفت مقاله به زبان فارسی و دومین شماره آن در بهار 1398 با 9 مقاله به زبان انگلیسی به چاپ رسید.
رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی همچنین یادآور شد که طی یک سال گذشته دوازده طرح پژوهشی موظفی به پایان رسیده و به معاونت پژوهشی پژوهشگاه تحویل داده شده که به زودی نتایج آن از سوی این معاونت به اطلاع عموم خواهد رسید.
در ادامه این نشست مصطفی ده پهلوان، سجاد علی بیگی، رضا حیدری و افراسیاب گراوند، محمدجواد جعفری و جودیت تومالسکی به ترتیب گزارش‌های خود را در موضوعات یافته‌های گورستان‌های نو یافته عصر آهن 2 و 3 قره تپه سگزآباد، مطاعات باستان‌شناسی تپه خیبر روانسر کرمانشاه، مطالعات باستان‌شناسی در محدوده سد کانی سیب آذربایجان غربی و مطالعات باستان‌شناسی در محوطه ریوی خراسان شمالی ارائه کردند.
در پایان مراسم کتاب «آفرین‌نامه» با حضور روح‌الله شیرازی، میرعابدین کابلی، سجاد علی بیگی، محمدحسن طالبیان، مسعود گلزاری و... رونمایی شد و به پاس زحمات بی دریغ مهدی رهبر استاد باستان‌شناسی ایران لوح تقدیری از سوی علی‌اصغر مونسان، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به وی اهدا شد.
مهدی رهبر 27 فروردین 1316 در سمنان چشم به جهان گشود. وی تحصیلات ابتدایی و متوسطه‌اش را در سمنان گذرانید و در دانشسرای کشاورزی ساری تحصیلات عالی خود را دنبال کرد و در سال 1336 با احراز رتبه اول از آن دانشسرا فارغ‌التحصیل شد و در همان سال به شغل معلمی روی آورد. رهبر 8 سال پس از آن در سال 1344 در مقطع کارشناسی رشته باستان‌شناسی وارد دانشگاه تهران شد و در سال 1348 از آن دانشگاه فارغ التحصیل شد. از آن‌جایی که در آن ایام به دانشجویانی که رتبه اول را کسب می‌کردند بورس تحصیلی اعطا می‌شد. رهبر در همان سال 1348 با بورسی که دولت یونان در اختیار دانشگاه قرار داده بود، به آتن سفر کرد و در دانشگاه آتن به تحصیل پرداخت.
مهدی رهبر با باستان‌شناسانی چون کایلر یانگ در بررسی باستان‌شناسی منطقه کنگاور، ادوارد کیل در کاوش قلعه یزدگرد کرمانشاه، سه‌ایچی ماسودا در کاوش محوطه سنگ چخماق سمنان، ژان پرو در کاوش شوش، حسین بختیاری در کاوش جزیره هرمز همکاری کرده بود. وی همچنین سرپرست بررسی‌ها و کاوش‌های محوطه‌های بیستون کرمانشاه، خورهه استان مرکزی، چشمه غلام ویس کرمانشاه، گلالک شوشتر، حسین‌آباد شوش، گورستان هخامنشی دوسران زنجان، شغاب بوشهر، چغازنبیل خوزستان، بندیان درگز خراسان و... بوده است و مقاله‌های بسیاری درباره باستان‌شناسی ایران به رشته نگارش درآورده است.
نظر شما