کتاب «اصول آلودگی هوا» تألیف دنیل والرو، نخستین‌بار در سال 1973 به چاپ رسید و ویرایش‌های بعدی آن در سال‌های 1984، 1994 و 2008 منتشر شده است. ویرایش چهارم این اثر با همکاری مشترک آوا حیدری، مهدی کلاهی؛ اعضای هیأت علمی دانشگاه فردوسی و معصومه جاوید و نوشین تقوی به فارسی ترجمه و در سال جاری از سوی انتشارات تحقیقات آموزش کشاورزی چاپ و روانه بازار نشر شده است. این کتاب در هفت بخش و 37 فصل به مخاطب می‌آموزد که چگونه به موضوع آلودگی هوا بیاندیشد و چگونه رویکردی تخصصی به این مسأله داشته باشد.
مهدی کلاهی؛ عضو هیأت علمی دانشكده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی و یکی ازمترجمان این کتاب، در روزهایی که وضعیت آلودگی هوا به‌ویژه در کلان‌شهرهای ایران در حالت بحرانی قرار دارد، در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا، ضمن معرفی کامل‌تر کتاب «اصول آلودگی هوا»، به واکاوی زوایای مختلف موضوع پرداخت.
مسأله آلودگی هوا برای برخی کشورها به تاریخ پیوسته
وی با اشاره کلی به مباحث مطرح شده در کتاب «اصول آلودگی هوا»، بیان کرد: هر نوع ماده اضافی و عنصری که باعث شود شرایط آب، خاک یا هوا تغییر کند، به آلودگی تعبیر می‌شود. وقتی دنیا را رصد می‌کنیم، می‌بینیم که آلودگی هوا همه دنیا را درگیر کرده است. این معضل برای برخی کشورها به تاریخ پیوسته و توانسته‌اند آن‌را مدیریت کنند، ولی برخی کشورها نتوانسته‌اند از نظر علمی و اجرایی موفق عمل کنند. تجربه کشورهای پیشرفته به ما می‌گوید که در 40 یا 50 سال قبل، این شرایط برای آن‌ها وحشتناک بوده و امروز توانسته‌اند آن‌را کنترل و مدیریت کنند.
این نویسنده و پژوهشگر ادامه داد: به‌عنوان مثال کشور آلمان از نظر صنایع و بسیار پیشرفته و تولیداتش بسیار باکیفیت است. در کنار کیفیت بحث زیست‌محیطی را هم مورد توجه قرار داده و رویکرد پیش احتیاط آمیز را لحاظ کرده‌اند. این رویکرد، یکی از سخت‌ترین رویکردهایی است که صنایع می‌توانند با آن روبه‌رو شوند. وقتی مخالفانی از جهت اینکه یک صنعت باعث آلودگی محیط زیست می‌شود، وجود داشته باشند، آن صنعت موظف است ثابت کند که کار یا محصولش، آلوده‌کننده محیط زیست نیست. اما متأسفانه در کشور ما این جریان برعکس اتفاق می‌افتد. اگر دنیا توانسته با شرایط سخت قوانین محیط زیستی محصولاتی مطابق با استانداردها تولید کند، این موضوع می‌تواند برای ما الگو باشد.
.jpg)
محیط زیست را فدای تولید و روزمرگی‌خود نکنیم
کلاهی گفت: ما نتوانسته‌ایم با مسأله آلودگی هوا به‌خوبی روبه‌رو شویم. دنیا برای حل این مسأله، دست به دامن علم و دانش شده، چراکه این یک موضوع تخصصی است. باید سیاهه‌های منابع آلوده‌کننده را پیدا و مدیریت کنیم. به‌جای اینکه محیط زیست را فدای تولید و روزمرگی‌خود کنیم، باید هوای آن را داشته باشیم. ما حتی در مراکز علمی، دانشگاهی و پژوهشی خود برای دانش آلودگی هوا وقت نگذاشته و سرمایه‌گذاری نکرده‌ایم.
نویسنده کتاب «اخلاق محیط زیست» اظهار کرد: کتاب «اصول آلودگی هوا»، نزدیک به 35 سال پیش تالیف شده و انتشارات الزویر آن‌را به چاپ رسانده و تاکنون چهار نوبت نیز ویرایش شده است. در این کتاب به مسأله آلودگی هوا از جنبه‌های مختلف پرداخته شده است. این اثر گستره وسیعی از موضوعات را در قالب 37 فصل در زمینه‌‌هایی همچون مباحث اجتماعی، اقتصادی، فلسفی، فیزیک، شیمی، ریاضیات، منابع آلاینده، تأثیر عناصر روی آلودگی هوا، تأثیر آلودگی روی انسان، دیگر موجودات زنده و حتی زیست‌بوم‌ها و بناهای تاریخی، مورد بررسی قرار می‌دهد. در این کتاب می‌آموزیم که آلودگی چیست و چه جوانبی دارد.
جهانی بیندیشیم و منطقه‌ای عمل کنیم
وی افزود: گاهی برای درک بهتر یک موضوع همچون آلودگی هوا، نیاز به منابع مستند و جامع داریم که از سطح خرد تا کلان موضوع را مورد بررسی قرار داشته باشد. این کتاب به ما می‌گوید که «جهانی بیندیشیم و منطقه‌ای عمل کنیم». کتاب حاضر، اندیشیدن درباره اینکه چگونه آلودگی هوا را پالایش و مدیریت کنیم، به ما می‌آموزد. عناصر آلاینده، عوامل گسترش و جابجایی آلودگی‌ها، خصوصیات و فرایندهای آلودگی هوا و رابطه عناصر موثر در مسأله آلودگی هوا از دیگر محورهایی است که در این کتاب به‌صورت دقیق به آن‌ها پرداخته شده است. کتاب «اصول آلودگی هوا»، یک مقدمه، یک بیان مشترک و یک توسعه نهایی در بحث آلودگی است و می‌تواند برای کسی که می‌خواهد در این‌باره پژوهش یا کار کند، مفید باشد. به‌ویژه در فصل‌های آخر کتاب، مباحث کاربردی و جذابی درباره آب‌وهوا و اقلیم‌شناسی مطرح شده است.
مترجم کتاب «اصول آلودگی هوا»، در ادامه با اشاره به ضعف پژوهشی در زمینه منابع آلودگی، گفت: متأسفانه با همه گستردگی دانش، ما هنوز سیاهه آلاینده‌ها را به‌صورت ریز، دقیق و با جزئیات کامل در اختیار نداریم. ما هنوز مسأله آلودگی هوا را روزمره می‌بینیم و این نشان می‌دهد که ما چقدر منفعل شده‌ایم و همیشه برای رفع آلودگی منتظر باد و باران و ... هستیم.
آلودگی هوا، جامعه را پرخاشگر و خشن می‌کند
کلاهی درباره اثرات مهلک آلودگی هوا بر سلامت انسان و محیط زیست، تصریح کرد: آلودگی، بیماری‌های بسیاری را سبب می‌شود. براساس آمار بانک جهانی بعد از چاقی، رژیم غذایی نامناسب و سیگار، آلودگی هوا چهارمین عامل مرگ‌ومیر زودرس در جهان است. در مجموع، یک مورد از هر 10 مورد مرگ در جهان، به آلودگی هوا مربوط می‌شود. سالانه پنج میلیون و 500 میلیون مرگ‌ومیر زودرس در اثر آلودگی هوا در جهان رخ می‌دهد. همچنین براساس برآورد بانک جهانی، روزهای تعطیل ناشی از آلودگی هوا در جهان، بیش از پنج تریلیون دلار هزینه دارد. این میزان در ایران در سال 1392، 23 میلیارد دلار برآورد شده است. در همین سال در کشور ما، 21 هزا نفر در اثر آلودگی هوا جان باخته‌اند.
عضو هیأت علمی دانشكده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی، ادامه داد: منواکسید کربن، ذرات معلق، اکسیدهای گوگرد و سرب، ازجمله آلاینده‌های شاخص هستند که روی دستگاه تنفس انسان رسوب کرده و عوارض مختلفی بر اعضا و جوارح بدن انسان همچون دستگاه عصبی، گوارش، بینایی، قلب، ریه و پوست دارند و یکی از عوامل ابتلا به سرطان هستند. در سال 2012 میلادی، 26 هزار و 267 نفر از دنیا رفته‌اند که 63 درصد این مرگ‌ومیرها در اثر بیماری قلبی ناشی از آلودگی هوا بوده است. این آلاینده‌ها وقتی وارد گردش خون انسان می‌شوند، باعث پرخاشگری شده و جوامع را خشمگین می‌کنند. در یک آزمایش روی دو گنجشک در محیط‌های سالم و آلوده نشان داد که گنجشکی که در محیط آلوده قرار داشته، زودتر پیر شده است.
100 هزار تومان در ماه، هزینه هر تهرانی برای آلودگی
وی افزود: آلودگی هوا عملا بدن ما را از درون و بیرون متلاشی می‌کند. پیری پوست و اگزما، تشدید دیابت، التهاب روده، آپاندیسیت، بیماری‌های کبدی، سرطان‌های دستگاه گوارش، فشار خون و بی‌نظمی ضربان قلب، اِم‌اِس، آلزایمر، سردرد‌های متعدد همچون میگرن، خشکی چشم و آب‌مروارید، افسردگی و پرخاشگری، اختلال در عملکرد ذهن و کاهش ضریب هوشی، برخی از شایع‌ترین عوارض و بیماری‌های ناشی از آلودگی هواست. در سال 2015 از هر 6 مورد مرگ‌ومیر کودکان، یک مورد به دلیل ذات‌الریه بوده که عامل آن آلودگی هواست. براساس برآوردهای صورت گرفته، در شهر تهران هر فرد به‌طور میانگین در ماه، 100 هزار تومان برای آلودگی هوا هزینه می‌کند.
نویسنده کتاب «مدل‌سازی محیط زیست» همچنین گفت: روزانه بنزین بی‌کیفیت به میزان زیاد در کشور سوزانده می‌شود که آلودگی هوا را تشدید می‌کند. بیش از 20 میلیون خودرو در کشور پلاک‌گذاری شده که در کنار موتورسیکلت‌های کاربراتوری در مجموع به‌عنوان منابع متحرک، بین 80 تا 90 درصد آلاینده‌های هوا را تولید می‌کنند. هر موتورسیکلت کاربراتوری، چهار برابر یک خودرو آلودگی ایجاد می‌کند و تنها در تهران، سه میلیون از این نوع موتورسیکلت‌ها وجود دارد. روزانه حدود 1033 خودرو به معابر تهران افزوده می‌شود؛ مگر شهری مثل تهران چقدر ظرفیت دارد؟! دانش امروز می‌گوید ایجاد خیابان و جاده بیشتر، به مفهوم خوشامدگویی به خودروهای بیشتر است.
به اوضاع زمان خود آگاه نیستیم
کلاهی در پایان بیان کرد: بحث آلودگی هوا، فقط فنی نیست، بلکه وجوه سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و حقوقی نیز دارد. قانون هوای پاک که در سال 1396 در ایران تصویب شده، قانون خوبی است که اگر به‌خوبی اجرا شود، نه تنها می‌تواند آلودگی هوا را مدیریت کند، بلکه یک انسجام سازمانی بین نهادهای مرتبط ایجاد خواهد کرد. متأسفانه این قانون در بطن جامعه اجرا نمی‌شود. امام صادق (ع) می‌فرمایند: «کسی که به اوضاع زمان خود آگاه باشد، گرفتار هجوم اشتباهات نمی‌شود.» پیام امام به ما می‌گوید که به اوضاع زمان خود آگاه نیستیم. برای کمک به حل مشکل آلودگی هوا، یکی از راهکارها استفاده از خودروهای هیبریدی است که متأسفانه این سیاست در کشور اتخاذ نمی‌شود. تعرفه واردات خودروهای هیبریدی، هزار درصد افزایش یافته و این موضوع عملا جلوی واردات این نوع خودروها را گرفته است. تنها در سال 2016، آلودگی هوا حدود 16 میلیارد دلار برای ما هزینه داشته که می‌توان آن‌را برای استانداردسازی صنایع، خودروها و حفظ محیط زیست هزینه کرد. امیدوارم یک انسجام ملی در این زمینه شکل بگیرد.
نخستین چاپ کتاب «اصول آلودگی هوا» در 972 صفحه با شمارگان 200 نسخه به بهای 140 هزار تومان از سوی انتشارات تحقیقات آموزش کشاورزی به بازار نشر عرضه شده است.
نظر شما