خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، رسول گلپایگانی: «آهوکشی یا آهوی کوهی» با عنوان فرعی جستارهایی درباره­ رمان‌‌های «سمفونی مردگان»، «سال بلوا» و «پیکر فرهاد» کتابی است که همین چند مدت اخیر توسط انتشارات حکمت کلمه چاپ شده است.

برای دیدن و خواندن این کتاب سال‌­ها انتظار کشیدم یعنی حدود پانزده سال. از همان روزهای ابتدایی دوران کارشناسی رشته­ زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سمنان و دوستی و هم­کلامی با پیمان دهقان‌پور –نویسنده­ کتاب مورد اشاره- از همان روزگاری که معروفی‌­خوانی را رواج می­‌داد و می‌­دادیم. در تمام این سال‌­ها می­‌دانستم که هم­‌کلاسم در خصوص عباس معروفی و آثارش می­‌خواند و می‌­اندیشد و می‌­نویسد، حتی بعد از دفاع از پایان‌­نامه­ کارشناسی ارشدش در دانشگاه بوعلی همدان که در خصوص بازتاب حماسه، اسطوره و تاریخ در آثار عباس معروفی بود. نمی­‌خواهم برای خودم در این کتاب سهمی در نظر بگیرم که ندارم ولی خب در تمام این سال‌­ها در سکوت درکنار نویسنده‌­اش بوده‌­ام.

زیاده­‌گویی نمی‌­کنم و می­‌پردازم به اصل مطلب. تردیدی وجود ندارد که عباس معروفی از مهم­‌ترین و تاثیرگذارترین نویسنده­‌های ادبیات داستانی معاصر است و کتاب­‌هایش در این سال­‌ها همواره مورد توجه جدی اهل داستان قرار گرفته است. بنابراین نقد و تحلیل داستان­‌های معروفی و خوانش مجدد و عمیق کتاب­‌هایش برای مخاطب جدی ضرورت دارد.

کتاب پیش رو دارای سه بخش است: پیشگفتار؛ متن پنهان در «سمفونی مردگان»: مسئله­­ تاثیرپذیری از کتاب اردبیل در گذرگاه تاریخ؛ متن پنهان در «سال بلوا»: سال بلوا و مسئله­ تاثیرپذیری از کتاب «اردبیل در گذرگاه تاریخ». البته با توجه به توضیحات نویسنده در مقدمه، شکل کلی کتاب مبتنی بر 9 جستار است ولی به دلیل محدودیت‌­های چاپی و البته به خواسته­ ناشر، کتاب در 2 جلد منتشر خواهد شد و جلد اول کتاب یعنی همین کتاب مورد بحث تنها در برگیرنده­ جستارهای یکم و دوم خواهد بود و جلد دوم کتاب به زودی به چاپ خواهد رسید.

مطلب نخستی که خواننده­ این کتاب با آن مواجه خواهد شد عنوان کتاب یا همان نام نخستین (آهوکشی یا آهوی کوهی)  است. عنوانی که ظاهرا ارتباط چندانی با موضوع کتاب که همان نقد و تحلیل آثار عباس معروفی باشد، ندارد. دهقان‌پور در پیش­گفتار اشاره می‌­کند که این عنوان به جستار پایانی کتاب برمی­‌گردد که در خصوص رمان «پیکر فرهاد» است و در جلد دوم کتاب چاپ خواهد شد و خواننده تنها در صورتی متوجه این عنوان خواهد شد که به جستار پایانی کتاب برسد. به نظر می­‌رسد این عدم رمزگشایی از عنوان کتاب، چندان برای مخاطب خوش­‌آیند نیست چرا که این کتاب را به صورت مستقل می­‌خواند و معلوم نیست جلد دوم کتاب کی چاپ می‌­شود و مخاطب با آن همراه خواهد شد یا نه. بهتر بود در پیشگفتار در مورد این نام‌­گذاری اطلاعات کامل به مخاطب ارائه شود.

نویسنده همچنین اشاره می‌­کند که تعدادی از این جستارها پیش­تر و به صوررت مستقل در نشریات علمی پژوهشی دانشگاهی چاپ شده و البته با تغییراتی در این کتاب آمده است. همچنین اشاره می­‌کند که تعدادی از جستارهای این کتاب به دلیل محدودیت واژگانی مجله‌­های دانشگاهی تا به حال جایی منتشر نشده و برای بار نخست در این کتاب منتشر شده و خواهد شد. البته که قالب نوشتاری این جستارها به صورت مقاله­‌های دانشگاهی نیست و کاملاَ تغییر شکل یافته و به صورت فصل­‌های مستقل یک کتاب آمده است.

اما این کتاب چه می­‌خواهد بگوید؟ از چه منظری آثار عباس معروفی را تحلیل کرده است؟ نویسنده در خلال مطالعاتش در خصوص معروفی و آثارش با کتابی مواجه شده است به نام «اردبیل در گذرگاه تاریخ» تالیف باباصفری (1382-1299) کتابی سه جلدی در خصوص تاریخ اردبیل؛  دهقان‌پور با مطالعه­ دقیق این کتاب به این نتیجه می‌­رسد که بخش­‌های زیادی از این کتاب توسط معروفی در آثارش استفاده شده و البته بخش­‌های زیادی حتی رونویسی شده است بدون آنکه در جایی به کتاب بابا صفری اشاره شده باشد. دهقان‌پور در کتابش این ادعا را با شواهد مثال فراوان مطرح کرده که کتاب باباصفری به شیوه‌­های گوناگون در تاروپود کتاب «سمفونی مردگان» تنیده شده است. یعنی نویسنده سمفونی نه تنها برای ترسیم رویدادهای تاریخی زمان رمانش یعنی حدود 1313 تا 1355 از کتاب اردبیل در گذرگاه تاریخ بهره جسته، حتی فراتر از این در خلق و ذکر شخصیت­‌ها نیز شخصیت­‌های حقیقی ذکر شده در کتاب باباصفری را مورد نظر داشته و رونویسی کرده است و جز اشاره­‌ای مختصر در یک مصاحبه، هیچ جای دیگری از این تاثیرپذیری مستقیم سخنی به میان نیامده است. جستار یکم و دوم این کتاب که شامل جلد اول کتاب است در همین خصوص صحبت می‌­شود و میزان اثرپذیری کتاب­‌های «سمفونی مردگان» و «سال بلوا» از کتاب باباصفری با شواهد مثال فراوان اشاره شده است، البته تکرار این ادعا و ذکر شواهد مثال متعدد گاهی خواننده را دچار ملال می­‌کند.

به هر حال تا همین جا هم «آهوکشی یا آهوی کوهی» از بهترین کتاب‌­هایی است که در خصوص آثار معروفی تا به حال منتشر شده و قطعا باید منتظر جلد دوم این کتاب هم بمانیم تا بتوانیم قضاوت بهتری داشته باشیم.