این کتاب در ژانری فلسفی ـ روانی دربردارنده یازده اظهارنامه، یعنی پرسشنامه‌هایی است که گاه ما را به حیرت وامی‌دارد و از پاسخش شرم می‌داریم. ظاهراً روی صحبت این پرسش‌های نامنتَظر با مردان است، اما جز برخی پرسش‌ها درواقع خطاب اظهارنامه‌ها با انسان نوعی است. همه کسانی که با مقولات مختلف زندگی سروکار دارند.
وجه تسمیه و شکل نگارشی کتاب اظهارنامه‌ها درواقع نقیضه‌ای است از پرسشنامه‌ها و فرم‌های گوناگون اداری که هر انسان شهری در طول زندگی خود با آنها دست و پنجه نرم می‌کند و مجبور است برای رتق و فتق امور روزمره خود آنها را با اطلاعاتی کلی و سطحی پر کند؛ اظهارنامه‌هایی تکراری، ملال‌آور و گاه بیهوده و بی‌ثمر که ممکن است به نتیجه مطلوب نیز نرسد. بنابراین؛ کتاب نقدی است بر روزمرگی، بروکراسی و مکانیزه شدن زندگی و روابط انسان‌ها.
در کشاکش این سبک زندگی، کمتر فرصتی داریم برای تأمل و آهستگی؛ درنگ کردن بر مقوله‌های جزیی و اصیل‌تر زندگی. بیشتر پرسش‌هایی که در اظهارنامه‌ها می‌خوانید، هرگز از خود نپرسیده‌اید و برای نخستین‌بار با آن مواجه می‌شوید. این خودپرسشگری و خودانتقادی برای شناخت خویشتن و درک روابط و مسائل جزیی، اما مهمِ افکار، احساسات و شالوده‌های رفتارهای ما بسیار کاربردی است.
موضوعات کلی اظهارنامه‌ها درباره تولد، عشق، آرزو، ازدواج، خیانت، داشتن فرزند و پرورش آن، پول و ثروت، دوست و دوستی، خلق و خو، مهاجرت، وطن و مرگ است؛ اما پرسش‌هایی که فریش از دل این موضوعات کلی بیرون می‌آورد و مخاطب را با آن به چالش می‌کشد، بسیار موشکافانه، روانشناسانه و زیرکانه است.
صرف نظر از کل کتاب که یک پارودی است، از لحن طنز فریش در این کتاب نباید غافل شد که گستاخانه و صریح می‌پرسد و ما را با خودمان رو در رو می‌کند.
با هم پرسش‌هایی از اظهارنامه چهارم کتاب را می‌خوانیم:
«دل از یک آرزو کندن چند ساعت در روز، یا چند روز در سال برای شما طول می‌کشد؟
آیا نفرت می‌تواند نطفه یک امید باشد؟
آیا آرزوهای فردی برای شما کافی هستند یا به آرزوهای جمعی هم نیاز دارید؟
آیا تا به حال یک روز یا یک ساعت بدون هیچ آرزویی زندگی کرده‌اید؟ حتی بدون این آرزو که یک روز همه چیز تمام می‌شود؟»
کتاب «اظهارنامه‌ها»، اثر ماکس فریش با ترجمه آنوش عزیزی در 68 صفحه و به‌بهای 13هزارتومان از سوی انتشارات اریش راهی بازار نشر شده است.
نظر شما