به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، برنامه زنده تلویزیونی «شب روایت»، ساعت ۲۳ سه‌شنبه ۸ آبان‌ماه با اجرای مسعود دیانی و حضور سیدمهدی شجاعی، روی آنتن شبکه چهار سیما رفت.
 
شجاعی در ابتدای این گفت‌وگو که با موضوع «روایت دینی در ادبیات» صورت گرفت، درباره جایگاه اربعین و تکرر این واژه در سنت و دین، بیان کرد: عدد اربعین و چهل در معنای آن، به لحاظ دینی عددی تمام و کامل است. در ادبیات معرف دین ما، اربعین اشارات ویژه‌ای دارد از چهل سالگی به بعثت رسیدن پیامبر(ص) گرفته تا عذاب بر قوم حضرت نوح(ع) و ... . در زیارت اربعین برخی مبانی مطرح می‌شود که حتی در زیارت عاشورا هم نیست. چنانکه می‌بینید یکی از فلسفه‌های موجود در زیارت اربعین این است که اساس حرکت امام حسین (ع)، به واقع نجات مردم از گمراهی است. این رجوع در اربعین، اشاره‌ای مجدد برای رسیدن به پختگی آدمی دارد.
 
تا درون هنرمند اتفاقی نیفتد بر مخاطب هم اتفاقی نمی‌افتد
 
این نویسنده درباره اینکه چرا باید با ادبیات به سراغ مضامین دینی رفت، افزود: اصل صحیح همین است، به این دلیل که باعث ماندگاری و انتقال درست مفاهیم می‌شود. هنرمند اگر حرف جدی برای گفتن دارد، در کنار ذوق اولیه‌ و سعی‌اش برای ارائه به مخاطب، باید هدفمند وارد ادبیات شود. اما ابتدا باید شاهد اتفاقی در درونش باشد تا بتواند آن را به دیگری انتقال دهد.
 
وی توضیح داد: اگر درون هنرمند اتفاقی نیفتد، در بیرون هم اتفاقی بر مخاطب نخواهد افتاد. نویسنده با دغدغه باید به مکاشفاتی برسد و قصدش هم استفاده صرف خودش از الهامات نباشد، بلکه سعی در عرضه آن کند. مواجهه نویسنده با اتفاق دینی، مثل این است که می‌خواهد اعجاب و زیبایی کشف شده را به بقیه منتقل کند.
 
نویسنده رمان «طوفان دیگری در راه است»، با اشاره به چگونگی شکل‌گیری سلوک هنری در نویسنده، گفت: اینکه ما بیشترین اشعار را درباره عاشورا داریم، به دلیل همین تأثیر زیادش بر مخاطب است. هنرمند نمی‌تواند از عاشورا به سادگی بگذرد. وقتی نویسنده جهان‌بینی و معرفتش دینی باشد، دین در آثارش متجلی می‌شود. ابتدا باید امر دینی در نویسنده رسوخ کرده باشد تا بعد در تمام آثارش نمود یابد.
 
نویسندگی دینی، امر مکانیکی نیست
 
شجاعی ادامه داد: نویسندگی دینی، امر مکانیکی نیست. نمی‌شود به صرف عالم یا نویسنده بودن، اثر دینی خلق کرد، بلکه نویسنده باید دغدغه الهی داشته باشد. همانطور که خدا به لیاقت روزی می‌دهد در الهام هنر دینی هم از آسمان به نویسنده و هنرمند می‌رسد. آنچه هنر تلقی می‌شود مربوط به زمین نیست، بلکه الهی است.
 
نویسنده «پدر، عشق و پسر» تصریح کرد: هرچه نویسنده از زیست روزمره جدا شود، دریافت‌های دینی‌ا‌ش خالص‌تر خواهد بود. آثاری که از ائمه (ع) به ما می‌رسند، چیزی شبیه اعجازند و در فاصله زمین و آسمان. این ادبیات را همه زبان حال خودشان و نقطه مشترک همه انسان‌ها می‌بینند. دقیقا دلیل ماندگاری اثر هنری همین است، اینکه اتصالش به آن بالاها محکم باشد.
 
وی با تأکید بر این‌که آدم‌ها به قدر دغدغه‌هایشان هستند، افزود: نفس عطش به سمت حقیقت حرف اول را در مورد راه و عملکرد نویسند‌گان خواهد زد، چنانکه همین صفت است که در مورد برخی همانند رضا امیرخانی باعث می‌شود، اینطور درست هم بنویسد. نویسنده باید عطش درک حقیقت را داشته باشد. در گذشته شاگرد همه نکته را از استاد می‌آموخت و تبدیل به هنرمندی می‌شد که مخلص‌تر از هنرمندان این دوره و زمانه بود، چون هنر را همزمان با اخلاق و آداب معرفتی خودش یاد می‌گرفت نه اینکه تنها متمرکز بر تکتیک شود.
 
از بالا به مخاطب نگاه کردن، غلط است
 
شجاعی گفت: راوی در مسیر درست خود، باید مخاطب را همراهی کند نه اینکه از بالا مخاطب را موعظه نماید وگرنه ادبیات شکل و شمایلی شعاری به خود می‌گیرد. اساسا از موضع بالا نگاه کردن به مخاطب، باعث پس زدن او می‌شود. یکی از اِشکالات هنرمند و نویسنده بلکه اِشکال فرهنگی ما این است که فکر می‌کنیم ما جای‌مان در بهشت است و بقیه را هم باید هدایت کنیم. دین‌ستیزی و بی‌تفاوتی از همین‌جا نشأت می‌گیرد که همه تصور می‌کنیم انسان وارسته‌ای هستیم و از این موضع نیز می‌خواهیم مردم را به بهشت دعوت کنیم.
 
نویسنده داستان «کشتی پهلو گرفته»، بیان کرد: نویسنده باید فلشی به‌سوی حقیقت باشد. هنرمند باید اول خودش را دعوت به حقیقت کند و بعد دیگران را. بزرگترین مصیبت و آفت ما نه‌تنها در ادبیات بلکه در تبلیغ دینی این است که خودمان را بی‌نیاز از تذکر و موعظه می‌دانیم و صرفا می‌خواهیم مردم را هدایت کنیم. این‌ها نقض غرض است و منجر به آثاری می‌شود که خاصیتی هم ندارد.
 
وی در تعریف امر دینی در ادبیات، توضیح داد: همه چیز به جهان‌بینی نویسنده برمی‌گردد که اگر افق دیدش آسمانی باشد، هرچه خلق کند نیز در همان راستاست. کسی که با جهان‌بینی معرفتی دست به قلم می‌شود، دیگر نیازی به شابلون‌های ممیزی هم ندارد. تراوشات او قطعا درست و مرتبط با مخاطب است و کاملا به دل می‌نشیند.
 
بیشترین لطمه را از نبودن در جناح و دسته‌ها خورده‌ام
 
نویسنده کتاب «سقای آب و ادب» در پاسخ به اینکه آفت بی‌تفاوتی چگونه می‌تواند موجب افت ادبیات دینی شود، گفت: عافیت‌طلبی نویسنده سودی ندارد. او باید میان مردم بنشیند و آفات را ببیند. مگر خود من بخاطر آثارم به دادگاه نرفته‌ام؟ من دغدغه دینی دارم درحالیکه مرا متهم به عملکرد غیردینی و ترویج فساد هم کرده‌اند. باید تنگ‌نظری‌ها را هم پذیرفت اما همچنان نوشت.
 
شجاعی ادامه داد: اگر نگاه اعتقادی و حسینی (ع) باشد، وقتی منطبق با حق عمل نمی‌شود، باید خطر کنیم و تحمل آسیب‌ها را داشته باشیم تا بتوانیم به میزانی از تعالی در آثار و اثرات آن‌ها برسیم. در عین اینکه نویسنده باید برای خود معیارها و حقایقی را به عنوان خط‌کش داشته باشد و مسائل را با اینها بسنجد.
 
وی با اشاره به سخن امام علی (ع)، متذکر شد: آدم‌ها را با حقیقت بسنجیم و نه حقیقت را با آدم‌ها؛ اصول دین که عمل تقلیدی نیست، همچنانکه باید با معیارهایی به آن برسیم، آنطور که هستند. گاه آدم‌هایی که ممکن است به تحجر و تجدد نزدیک باشند و حرف مرا خوششان نیاید. نفس جناح، یکجور رفاقت‌بازی سیستماتیک است و ادعای خدامحوری هم درونش نیست. خود من بیشترین لطمه را از نبودن در این دسته‌ها خورده‌ام، چرا که قائل به این دسته‌بندی‌ها نیستم. این گرایشات باعث می‌شود که من، آدم ضعیف دسته خودم را به قوی دیگری ارجح بدانم. این از بنیان غلط است. نفسانیت، دنیامداری، تمامیت‌خواهی و ... نسبتی با دین‌داری ندارد و من نیز چنین آدم‌هایی را نمی‌پذیرم.
 
در بخش دیگری از این برنامه موضوع «چهره و جایگاه دین، و دین‌داران در ادبیات داستانی» میان مسعود دیانی؛ مجری برنامه و مهدی صالحی؛ کارشناس کتاب به بحث گذاشته شد. گفت‌وگو با اهالی قلم، نقد مباحث ادبی، معرفی کتاب، خوانش داستان نویسندگان و دیگر آیتم‌های مرتبط با حوزه ادبیات و تاریخ ادب کشورمان، بخش‌های مختلف این برنامه ادبی را به خود اختصاص دادند.
 
«شب روایت» ویژه موضوعات و مباحث ادبیات ایران به تهیه‌کنندگی حسین شاه‌مرادی است که با سردبیری و اجرای حجت‌الاسلام مسعود دیانی سه‎شنبه‌شب‌ها از ساعت 23 به‌صورت زنده 23 به مدت 75 دقیقه از شبکه چهار سیما روی آنتن می‌رود.