خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)-ملیسا معمار: اغلب کودکان به نشریات علاقه دارند و به واسطه آن کم‌کم به کتابخوانی جذب می‌شوند. درست کردن نشریات دیواری در مدارس که بیشتر دانش‌آموزان انجام داده‌اند، نمونه‌ای از گرایش بچه‌ها به نشریات است. اما مطبوعات و رسانه‌ها درجامعه ما چقدر به کودکان توجه می‌کنند و در کدامیک از آن‌ها صفحه‌ای به کودکان اختصاص داده شده است؟ اصولا ادبیات کودک و نوجوان نوزادی‌ است که در دل مطبوعات متولد شده و پرورش یافته است. با نگاهی به گذشته‌های دور، زمانی که ادبیات کودک و نوجوان به‌طور جدی در ایران شروع شده می‌بینیم که در مطبوعات شکل گرفته است. در آن زمان بخش‌هایی از مطبوعات و مجلات به ادبیات کودک و نوجوان اختصاص ‌داده می‌شد و مجلات پیک که پیش از انقلاب منتشر می‌شد را شاید بتوان از منحصر به‌فردترین مطبوعاتی دانست که به‌طور جدی به ادبیات کودک و نوجوان می‌پرداخت و برای گروه‌های مختلف سنی چاپ می‌شد.
 
مجله کیهان بچه‌ها نیز از محدود مطبوعاتی بود که بعد از انقلاب در اوایل دهه 60 به‌طور جدی ادبیات کودک و نوجوان می‌پرداخت و با جذب نویسندگان و شاعران و تشویق آن‌ها به سرودن و نوشتن برای کودکان نقش عمده‌ای در شکل‌گیری ادبیات کودک و نوجوان نوین و توسعه این حوزه داشت. روزنامه آفتابگردان نیز که برای کودکان و نوجوانان منتشر می‌شد، نقش به‌سزایی در توسعه و گسترش این حوزه داشت و تقریبا همه نویسندگان و دست‌اندرکاران ادبیات کودک و نوجوان با این نشریه سروکار داشتند. اما به تدریج تعداد نشریات و مطبوعاتی که برای کودکان و نوجوانان منتشر می‌شدند کاهش یافت و شاهد تعطیلی نشریاتی مانند آفتابگردان، سروش نوجوان و .... بودیم، حتی تعداد خبرگزاری‌هایی که بخشی از سرویس فرهنگی خود را به کودکان و نوجوانان اختصاص داده بودند، نیز کاهش یافت و امرزوه خبرگزاری ایبنا تنها خبرگزاری است که سرویسی اختصاصی در حوزه کودک و نوجوان دارد.
 
براین اساس خردسالان و کودکان که در چهارمین روز از برگزاری هفته‌ ملی کودک، در کارگاهی با عنوان «انتقال تجربه» با موضوع «چگونه خبرنگار شوید» شرکت کرده بودند طی نامه‌ای از مدیران رسانه‌ای درخواست کردند تا صفحه‌ای از نشریه‌ خود را به موضوع کودک و نوجوان اختصاص دهند. در این راستا به سراغ برخی از مدیرمسئولان روزنامه‌های کثیرالانتشار رفتیم و نظرشان را در این زمینه جویا شدیم که برخی تمایل نداشتند نامی از آن‌ها برده شود.
روزنامه‌های عمومی، سیاست و اولویت خاص خودشان را دارند
مهران کرمی، مدیرمسئول روزنامه همشهری، می‌گوید: روزنامه همشهری بخش ثابتی برای کودکان و نوجوانان ندارد و در شرایط فعلی هم امکان اینکه بخشی از روزنامه‌ همشهری را به مبحث خاصی ازجمله کودک یا موارد دیگر اختصاص دهیم، وجود ندارد. آیتم‌های ثابتی برای هرکدام از صفحات روزنامه داریم که چهارچوب خودشان را دارند. اما به صورت موردی به کودکان می‌پردازیم به عنوان مثال در همین هفته دوبار صفحه نخست روزنامه را به موضوع مربوط به کودکان اختصاص دادیم.
 
وی در ادامه با بیان اینکه بالاخره مدیران مسئول روزنامه‌ها و رسانه‌ها هم خودشان بچه دارند و دوست دارند به کودکان در مطبوعات و رسانه‌ها توجه شود، می‌افزاید: اما با این حال، روزنامه‌های عمومی هم برحسب سیاست‌هایی که دارند، اولویت‌هایی برای کارشان دارند و نمی‌توان انتظار داشت حتما صفحه‌ای را به کودکان اختصاص دهند. بااین وجود، در همشهری، به عنوان روزنامه‌ای که یکی از اولویت‌هایش اجتماعی و فرهنگی است و کودک و خانواده هم از ارکان اجتماع هستند، توجه خاصی به کودک و خانواده شده است و نشریاتی مانند همشهری بچه‌ها، دوچرخه و سه‌چرخه را برای کودکان و نوجوانان منتشر می‌کنیم. البته این توجه از زمان گذشته، وقتی که آفتابگردان را منتشر می‌کردیم، وجود داشته است.
  ویژه‌نامه «آفتاب مهتاب» برای کودکان  
سیدمحمود دعایی، مدیر مسئول روزنامه اطلاعات، نیز در این باره می‌گوید: برای اهمیتی که برای کودکان قائل هستیم هر هفته ویژه‌نامه‌ای با عنوان «آفتاب مهتاب» برای کودکان زیر 10 سال منتشر می‌کنیم که حدود 10 سال است پنجشنبه‌های هر هفته منتشر می‌شود و به موضوعاتی مانند داستان، شعر، اخبار، علمی، آموزشی و سرگرمی می‌پردازد.
 
او می‌افزاید: در شرایط فعلی که با کمبود کاغذ و مواد اولیه روبه‌رو هستیم، بنا را بر صرفه‌جویی گذاشته‌ایم و این امکان را نداریم که بخش جدیدی را به روزنامه اطلاعات اضافه کنیم.
 
اختصاص یک صفحه از روزنامه شرق به کودکان
این درحالی‌ست که به گفته یک مقام مسئول در روزنامه شرق، این روزنامه به عنوان یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار و مطرح نیز به زودی یک صفحه را به ادبیات کودک و معرفی کتاب‌های کودک و نوجوان اختصاص خواهد داد.
 
مطبوعات مادر ادبیات کودک و نوجوان است
جعفر ابراهیمی(شاهد)، نیز از شاعران و نویسندگان پیشکسوت ادبیات کودک و نوجوان است که کار نویسندگی را در سال‌های دور با مطبوعات آغاز کرده و معتد است مطبوعات، مادر ادبیات کودک و نوجوان است. و در این باره می‌گوید: تعداد مطبوعاتی که در اوایل انقلاب برای کودک و نوجوان منتشر می‌شد، بسیار اندک بود. اوایل دهه 60، تعداد ناشران تخصصی حوزه کودک و نوجوان کم بود و ناشرانی هم که تازه پا گرفته بودند به سراغ نویسندگان کودک و نوجوان می‌آمدند و‌ آثاری که قبلا در مجلات کودک چاپ شده بود را می‌گرفتند و تبدیل به کتاب می‌کردند. به یاد دارم در جشنواره‌ای که برای مطبوعات در اوایل انقلاب در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار می‌شد، تعداد کمی نشریه حضور داشت، اما در سال‌های بعد تعداد نشریات بیشتر شد تا این‌که در سال 75 حدود 70 مجله و نشریه که در سراسر ایران برای کودکان و نوجوانان منتشر می‌شد در این جشنواره شرکت کرده بودند.
 
به اعتقاد او، اگر مطبوعات نبود، شاید ادبیات کودک و نوجوان به این شکل توسعه نمی‌یافت و نمی‌توانست در سطح جهانی مطرح شود، چون ناشران کودک در ایران بسیار اندک بودند و اغلب ناشران بزرگسالی بودند که در کنار آثار بزرگسال، آثاری هم برای کودکان و نوجوانان منتشر می‌کردند. بعد از انقلاب تعداد ناشران خصوصی در حوزه کودک و نوجوان افزایش یافت و این مساله مرهون نقش مطبوعات است.
 
دهه 60 و 70 دوران طلایی نشریات کودک بود
ابراهیمی دهه 60 و 70 را دوران طلایی مطبوعات کودک و نوجوان می‌داند و می‌گوید: در آن زمان نشریات خوبی مانند سروش نوجوان و روزنامه آفتابگردان داشتیم که تعطیل شد و آنهایی هم که ماندند متاسفانه کم‌کم به حالت رکود رسیدند و درجا زدند و دیگر نمی‌توان مانند نشریات کودک و نوجوان دهه‌های 60 و 70 در هر شماره از اتفاق و تحول تازه و داستان و شعر جدیدی در آن‌ها دید و کمتر تغییرات می‌بینیم؛ شاید به این دلیل باشد که در آن زمان تعداد نویسندگان و شاعران کودک و نوجوان کمتر بود و چون تعداد ناشران این حوزه هم کم بود آن‌ها مجبور بودند آثارشان را در مطبوعات منتشر کنند و بیشتر کارشان را جدی می‌گرفتند. اما این مساله در دهه 80 بسیار کمرنگ‌ شد. این‌که جوان‌ها به میدان آمدند و مطبوعات را در دست گرفتند، خوب بود اما نکته منفی‌اش این بود که جدیتی و سختگیری که در زمان گذشته برای انتخاب مطالب وجود داشت، چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد و شاهد انتشار مطالب کم‌کیفیت در کنار مطالب خوب هستیم و کیفیت نشریات، کاهش یافته است و با گذشت زمان، کم‌کم پیشکسوتان از نشریات دور شدند.
پیشکسوتان از نشریات کودک دور شدند و جوان‌ترها هم کارشان باکیفیت نیست
این شاعر و نویسنده در اشاره به عوامل موثر در ضعف نشریات کودک در زمان حال می‌گوید: از وقتی خواستیم به ادبیات ژورنالیستی نزدیک‌تر شویم از ادبیات حرفه‌ای قبلی دور شده‌ایم و از طرفی هم نتوانسته‌ایم ادبیات ژورنالیستی را در مجلات ایجاد کنیم. با گذشت زمان، کم‌کم پیشکسوتان از نشریات دور شدند و جوان‌ترها هم کارشان یا باکیفیت نبود یا این‌که چندان با حوزه کودک و نوجوان آشنا نبودند. علت دیگر این ضعف، تعداد زیاد نشریات بود؛ آن‌ها بیشتر به این فکر می‌کنند که مجله را به موقع منتشر کنند و اهمیت زیادی به کیفیت مطالب منتشر شده نمی‌دهند و به همین دلیل نوعی درجا زدن در نشریات دیده می‌شود که سبب دفع مخاطب می‌شود. اما باز هم در این شرایط می‌بینیم کودکان و نوجوانان مجلاتی مانند کیهان بچه‌ها و رشد را مطالعه می‌کنند و برایشان فرقی ندارد مطلب قوی باشد یا ضعیف، ولی باید توجه داشت که ارائه مطالب ضعیف در نشریات سبب دلزدگی بچه‌ها از ادبیات می‌شود و ممکن است در آینده شاهد ریزش تعداد نویسندگان و شاعران باشیم و آثار ضعیفی تولید شود که دیگر فروش نرود.
 
با توجه به نقش به‌سزای مطبوعات و رسانه‌ها در پرورش کودکان، شایسته است نشریات و خبرگزاری‌ها بخشی را به کودکان اختصاص داده و به ارائه موضوعات مربوط به آن‌ها بپردازند.