خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، ادبیات کودک و نوجوان اهمیت بسزایی در رشد و پرورش ذهن و استعدادهای بچه‌ها به عنوان آینده‌سازان این مملکت دارد و امروزه ناشران زیادی در این حوزه اقدام به تولید و انتشار اثر می‌کنند. در سال‌های اخیر نیز شاهد رشد روزافزون گرایش ناشران حوزه‌های دیگر اعم از بزرگسال و آموزشی به این حوزه هستیم که این مساله می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. از جمله این ناشران می‌توان به انتشارات آموزشی گاج اشاره کرد که به تازگی وارد حوزه ادبیات کودک و نوجوان شده است و آثاری تحت عنوان کتاب‌های زنبور منتشر می‌کند. بر این اساس با پرستو سویزی، مدیر تألیف مجموعه کتاب‌های زنبور (واحد کودک و نوجوان انتشارات بین‌المللی گاج) درباره اهمیت و جایگاه ادبیات کودک در دنیای معاصر و بررسی و واکاوی مباحث ادبیات کودک در ایران و جهان گفت‌وگویی داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
خانم سویزی حال و هوای این روزهای زنبور چه‌طور است؟
مشغله‌ها و دل‌مشغولی‌های ما محصور و محدود به مکان فیزیکی مشخصی نیست. محرک و انگیزه ما در این راه، یافتن و تجربه رویکردهای خلاقی است که تولید اندیشه و دانایی می‌کند. نمی‌خواهیم در زنبور برای تولید کتاب، درختی قطع شود، همیشه تلاش کرده‌ایم در سرزمین زنبور درخت کتاب بکاریم؛ درخت‌هایی که کاشت و پرورش و نگه‌داری آنها به شیوه‌ای است که اشتیاق و انگیزه خوانندگان کتاب آب حیات آنها باشد.
با توجه به اینکه مدت کوتاهی است که به‌طور تخصصی وارد حوزه کودک شده‌اید، درباره مخاطرات این حوزه دلهره و نگرانی ندارید؟
سیاست‌گذاری ما واکاوی نگرش‌های متنوع آموزش و به‌گزینی رهیافت‌های این حوزه در راستای پیشرفت علمی دانش‌‌آموزان این مرز و بوم است. حالا با بهره‌گیری از چنین پشتوانه‌ای قصد ورود به حوزه کودک را داریم. رویکردمان به ادبیات کودک، تکرار مسیرهای قبلی در این حوزه نیست. گروه‌های پژوهشی و عملیاتی سال‌ها به بررسی دقیق مسائل حوزه کودک و آسیب‌شناسی این مقوله و رصد کردن رویکردهای نشرهای فعال در این زمینه پرداخته و با رویکردی کودک‌محور در همه ابعاد این حوزه در تألیف‌های خاص در زمینه‌های نثر و نظم، بازآفرینی، بازنویسی قصه‌های کلاسیک با تصویرگری‌های شگفت‌انگیز به آفرینش آثار ادبی کودک پرداخته است.
جایگاه ادبیات کودک ایران در جهان کجاست؟ آیا ادبیات معاصر کودک ایران هم‌گام با ادبیات مدرن کودک دنیا رشد کرده است؟
ادبیات میدان مسابقه و پرکردن ویترین‌های شخصی نیست؛ بلکه تعریف یک پدیده اجتماعی در بهبود کیفیت زیست‌جمعی است. ادبیات این بوم و بَر ریشه در فرهنگی چند هزار ساله دارد؛ ادبیات کودک نیز خُردسازه‌ای از این حوزه کلان است. ادبیات شفاهی یا فرهنگ عامه در ایران‌زمین؛ در قالب افسانه‌ها، متل‌ها و ضرب‌المثل‌ها، حکایت‌ها و از همه مهم‌تر لالایی‌ها و ترانه‌ها، ارجاع به یک آغاز با پشتوانه است. بررسی سیر تاریخی ادبیات کودک در ایران از دوران باستان تا دوره معاصر پاسخ‌گوی ابهام‌های این حوزه است. شاید در سال‌های اخیر در حوزه کودک در بخش روایت و تصویر (که بیشتر نمود آن در حوزه تصویر است) اندک گامی به جلو برداشته باشیم، اما این مقال حدیث درد دیگری است. به حوزه نگارش و پرداخت متن کودک در بازار نشر ایران معاصر نگاهی بیندازید؛ به بحث یک کتاب یا یک نویسنده خاص ورود نمی‌کنم؛ فقط تعداد نویسنده‌ها و نیز کتاب‌های مهم این عرصه را بشمارید و ببینید چقدر اندک است. حرفم این است که نگارش کتاب‌های کودک در این حوزه به حدی فقیر است که نمی‌توان آن را ارزیابی کرد. در بحث ترجمه، وضعیت از این هم دردناک‌تر است؛ ترجمه‌های شتاب‌زده و پرغلط و انتخاب نادرست کتاب‌های کم‌محتوا و حتی بی‌محتوا و هم‌سو نبودن با خواست بازارِ هدف، افزودن دردی بر دردهای دیگر این حوزه است. برخی ناشران این حوزه یا غم نان دارند یا دل‌مشغولی نام. در مبحث تصویرگری کودک، هم گرچه گام‌هایی رو به جلو برداشته‌ایم، هنوز راه بسیار در پیش داریم. حوزه تصویرگری با مقوله نویسندگی ارتباط مستقیم دارد. باید بپذیریم حضور در عرصه بین‌المللی الزامات خود را دارد.
برای حضور در عرصه بین‌المللی چه برنامه‌هایی دارید؟
همان‌طور که گفتم، ادبیات این مرزوبوم ریشه در فرهنگی دُرینه و دیرینه دارد. باید بدانیم میراث‌دار چه گنجینه گران‌بهایی هستیم. ادبیات کلاسیک این سرزمین گنج پربهایی است. بازنویسی، بازآفرینی و تصویرگری‌های بسیار دقیق و متنوع و کودک‌محور، آفرینش کندوی بی‌همتای زنبور در بازار نشر ایران است. در حوزه تألیف و ترجمه نیز ما بر مبنای اسلوب و معیارهای معین حرکت می‌کنیم. ما همه تمهیدات حضور در این بازار را زیرسازی کرده‌ایم. بخش‌های مختلف مجموعه ما طوری تعریف شده‌اند که تمام نیازهای کودک و الزامات حضور در عرصه بین‌المللی را پوشش دهد. در حال حاضر انتشارات گاج نشر خود را در کشور آلمان به ثبت رسانده و فروشگاه آن را در شهر بن آلمان با مجموعه ده جلدی داستان‌های «کلیله‌ودمنه» به قلم دکتر مریم جلالی و کتاب‌های عروسکی به قلم «اسدالله شعبانی» را به زبان آلمانی افتتاح و رونمایی کرده است.
در برنامه‌ریزی‌تان برای تولید آثار کودک و نوجوان چه اولویت‌هایی دارید؟
تنها اولویت ما نهادینه‌سازی رهیافت‌های علمی پرورش کودک براساس فرهنگ و نیازهای جامعه امروز اوست. حوزه کودک اقیانوسی بزرگ و عمیق است و کودک امروز زیست خاص خود را تجربه می‌کند. باید بکوشیم سره را از ناسره تمییز دهیم. مفاهیم نوین مسلط بر فضای ادبیات مدرن کودک نه تنها تناقضی با اقلیم فرهنگی آن ندارد، که آبشخور حیات تازه‌ای است. رویکرد ما در زنبور، ساخت کندویی شیرین برای تمام کودکان جهان است. اولویت ما، عرضه نیازهای کودک و پرورش استعدادهای او در راستای نقش‌پذیری اجتماعی و ورود به دنیای فرداست. کودک، نقشینه قالی هزار رنگی است که رنگ و نگارش تنیده در تار و پود جامعه است، کشف خلاقیت اکتشافی کودک، پیچیدگی‌ها و فراز و نشیب‌های خود را دارد. هدف ما آسیب‌شناسی و اتخاذ رویکردهای مناسب در راستای رفع نواقص و نابسامانی‌های این حوزه است.
به نظرتان آثار تألیفی نویسندگان داخلی تا چه اندازه می‌تواند خوراک روحی کودکان ایران را تأمین کند؟
ببینید ناشران برای انتشار اثر ترجمه با توجه به میزان دسترسی به اطلاعات روز دنیا قطعاً از خیل عظیم آثار چاپ‌شده در میان ناشران خارجی، بهترین آثار را انتخاب می‌کنند؛ با این‌حال ما فقط روی آثار منتخب و جایزه‌گرفته خارجی تمرکز نمی‌کنیم و برای حمایت از نویسندگان و تصویرگران داخلیِ حوزه کودک نیز فرصت‌هایی فراهم می‌کنیم تا کودکان از آثار بومی محروم نشوند. رویکرد ما نسبت به انتشارات خارجی تعاملی است. یعنی همواره در تلاشیم با ناشران خارجی در ارتباط باشیم و حداقل حق معنوی اثر را با رضایت از ناشران بگیریم. درباره اثر داخلی نیز همیشه از نویسندگان و شاعران و تصویرگران حوزه کودک استقبال می‌کنیم.
با توجه به وجود ساختارهای اقتصاد سنتی در فضای نشر در ایران در حوزه‌هایی مثل تولید و چاپ و توزیع و فروش، سیاست‌گذاری شما در این زمینه چگونه است؟
فعالیت اقتصادی در حوزه نشر مخاطرات خود را دارد. تأمین فضای رشد و شیوه پرورش و تغذیه این کودک بدون دل‌مشغولی داشتن و برنامه‌ریزی ممکن نیست. ما همواره کوشیده‌ایم هم‌سو با تحولات روز دنیا سیاست فعالیت خود را تعریف و عملی کنیم زیرا ساخت‌های سنتی در حوزه اقتصاد، کشش دریافت و انتقال حجم بالای کالای اقتصادی و توان رقابت مستمر و مؤثر با بنگاه‌های غول‌پیکر اقتصادی را ندارد.
به نظر شما رقابت تجاری در فضای اقتصاد بین‌الملل چه‌قدر عملی است؟ بنگاه‌های اقتصادی بزرگ دنیا تقریباً همه حجم مبادلات تجاری را با سرمایه‌گذاری‌های کلان و نیروی کار متخصص به خود اختصاص داده‌اند. آیا ورود به این فضا از منظر اقتصادی صرفاً تجربه یک شکست محتوم نیست؟
حوزه اقتصاد کتاب در دنیا تعریف و جایگاه خاص خود را دارد. قالیچه‌های سلیمان گاج همان مغازه‌های مجازی و نامرئی آن است. در این مسیر اقدامات جزیره‌ای کارآمد نیست. باید هم‌سو با تحولات، تحول تازه‌ای را برای رسیدن به یک اتفاق تازه تجربه کرد. می‌گویم باید تجربه کرد، چرا که این تجربه باید خودْ مسیرِ پیمودن یک تجربه دیگر باشد. در این مسیر، حتی توقف هم متوقف نمی‌شود. دانایی در مسیر تحول حد و مرز ندارد. بازیگران بازار، کالاها و خدمات، رویکردهای تولید، بازاریابی، توزیع و مصرف نقش بارزی در بازار فروش و حجم مبادلات تجاری ایفا می‌کند. بسترسازی مناسب فضای اینترنت و فرهنگ‌‌سازی خرید و فروش اینترنتی گام‌های بنیادینی در این زمینه است. مبادلات خرید و فروش باید براساس اعتماد و مشارکت مطمئن دو طرف باشد. شاید زمانی که مایکل آلدریک در سال 1979 خرید آنلاین را اختراع کرد، خودش هم نمی‌دانست چه تحول شگرفی را در حوزه‌ی اقتصاد بین‌الملل ایجاد کرده است. حال که عمر کوتاهی از این تجارت گذشته با سرعت سرسام‌آوری در حال حرکت و پویایی است. تکنولوژی خرید و فروش الکترونیک در ایران نوپاست و نیازمند رشد، تقویت و مراقبت است. با علم به همه‌ی این موارد با شناخت وضعیت فعلی به دنبال تقویت داشته‌ها و ایجاد یک ساختار تجاری پویا و مدرن در اقتصاد کتاب هستیم. من بر این باورم که با صبر و حوصله و تقویت روحیه مشارکت و تعامل و با علم‌اندوزی و تسلط به فناوری‌های مدرن و کسب تجربه در این زمینه می‌توان بخش فعال و مهمی از داده‌های تجاری تأثیرگذار در سطح جهان بود.
پنجشنبه ۲۷ مهر ۱۳۹۶ - ۰۹:۲۹
نظر شما