به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، شاید بسیاری ابن‌عربی را اندیشمندی بدانند که همچون دیگر فلاسفه و صوفیان اسلامی به مباحث رایج تصوف، حکمت و فلسفه پرداخته است. اما با نگاهی به کتاب «زنوارگی در اندیشه ابن عربی»، تالیف نویسنده مراکشی «نزهه براضه» درمی‌یابیم که شعاع اندیشه او فراتر از مباحث رایج است. به طوری که او هشت قرن پیش، گفتمان جدیدی در زمینه نگاه به زن و برابری جنسیتی ایجاد کرده و یکی از رئوس اصلی اندیشه‌اش را بر این پایه استوار ساخته است.
ابن‌عربی دارای تالیفات گوناگون و گرانبهایی است که شامل حوزه‌های تصوف، معرفت دینی، ذوقی، ادبی و غیر آن می‌شود. اما در این میان، وی کتاب «ترجمان الاشواق» را در ستایش از زیبایی نظام، دختر شیخ «مکین‌الدین اصفهانی» نوشته است و در آن به اثبات این نکته پرداخته که «عشق نسبت به زن با عشق نسبت به مطلق، در یک نقطه به یکدیگر می‌رسند.» پس عجیب نیست که کتابی با عنوان فوق و در زمینه «عرفان فمنیستی» و در رابطه با اندیشه‌های وی تألیف شود.
«نزهه براضه» معتقد است که زنوارگی یکی از ارکان اصلی اندیشه ابن‌عربی را تشکیل می‌دهد. او با تبیین جایگاه این رویکرد در نظام فکری ابن‌عربی، شاهد مثال‌های فراوانی از آثار وی نقل می‌کند و به تبیین و تشریح هر یک می‌پردازد. تا جایی که آشکار می‌سازد گفتمان این حکیم و صوفی در عمق و گستره، به صورت گفتمان زنوارگی نمودار می‌شود. او در مقدمه «فتوحات المکیه» با اصرار درصدد آن است تا سخن درباره زنوارگی را به حوزه مرکزی وارد سازد و در «فصوص الحکم» نیز «از تصورات و احکام خویش از زن و زنوارگی یاد می‌کند و واژه حقیقت زنانگی را چنان اثبات می‌کند که با حقیقت محمدی ممزوج می‌شود و زنوارگی آیینه غیب و منعکس‌کننده حقیقت وجود محسوب می‌گردد.»
نگاه ابن عربی به حوزه جنسیت و تساوی بین دو جنس به قدری پیشرو و بی‌سابقه است که «براضه» در این باره می‌گوید: «در این زمینه، مسأله‌یی برجسته می‌شود که ابن‌عربی در دوران خود متمایز می‌گردد، یعنی وی به وجود اختلاف میان زن و مرد در حوزه‌ی راز‌آلودی، باور ندارد. تا جایی که وی به اصل برابری و همانندی میان دو سوی انسانی یعنی زن و مرد اقرار دارد به گونه‌یی که منجر به ایجاد گفتمان تازه‌ای می‌شود که بار دیگر به مسائلی چون قیمومیت و حد فاصل میان زن و مرد، کمال و نقصان انسانی، نگریسته می‌شود.
در مقدمه‌ی کتاب «زنوارگی در اندیشه‌ی ابن عربی»، ابتدا جایگاه این عارف نامدار در حوزه‌ی علم کلام و فلسفه تبیین می‌گردد و سپس، ضمن تشریح نوع نگاه به زن در اندیشه‌ی آن دوران، رئوس آرای ابن عربی و رویکرد وی درباره‌ی مفهوم زن بیان می‌شود. سپس مولف در هشت فصل به واکاوی این موضوع می‌پردازد. ازدواج هستی تجدیدشونده، مقام زوجیت برای انسان کامل، زنان در تاخیر و آخر بودن، مذکر در میان مونثان، تعقل ذات از سوی مردوارگی، کمال میان زنان و مردان، زن‌دوستی و میراث پیامبری، راز نیروی زن، رَحِم شاخه‌ای از رحمان و... از جمله محورهای مورد بحث در این کتاب است که اگر نام ابن‌عربی بر پیشانی کتاب نباشد، مخاطب تصور می‌کند که با نظریه‌های فیلسوفی معاصر روبروست!
«نزهه براضه»، فمنیست اسلام‌گرای مراکشی، در فصل چهارم کتاب، «زنان نیمه‌ی دیگر مردان هستند»، و در جستاری تحت عنوان «زن، عورت نیست»، در رابطه با ادعای حرام دانستن صدای زن و ممانعت جامعه مردسالار از شنیده شدن صدای زن در قالب اذان و خطابه‌های دینی و سیاسی، اذعان می‌کند که ابن‌عربی سخت با چنین مواضع متحجرانه‌ای مخالف بوده است و این صوفی پاک‌طینت، ضمن استناد به آیه 32 سوره احزاب، در رساله «فتوحات مکیه» می‌نویسد: «این آیه، گفتار زنان با مردان را با توصیف خاص، مباح ساخته... پس عارف... اگر دارای ایمان قوی باشد، به آنچه به صورت نجوا می‌شنود، توجهی نمی‌کند و برای وی مردان و زنان برابرند.»
کتاب «زنوارگی در اندیشه‌ی ابن عربی» به نوعی یادآور کتاب جنجالی «زنان پرده‌نشین و نخبگان جوشن‌پوش» اثر «فاطمه مرنیسی»، دیگر محقق فمنیست اسلامی مراکشی، است که در سال 1380 توسط «ملیحه مغازه‌ای» ترجمه و توسط نشر نی منتشر و چندی بعد به دستور «سعید مرتضوی» جمع‌آوری شد. در این کتاب نیز، از زاویه‌ای دیگر به این موضوع پرداخته می‌شود که آيا اسلام اصولا با حقوق زنان مخالف است يا خير؟
«مرنیسی»، با پرداختن به تاریخ صدر اسلام و سیره پیامبر اسلام، در کتابش تاکيد می‌کند آنچه سبب شده است که زنان از حقوق خود محروم بمانند منافع اقتصادی و سياسی نخبگان است نه دستورهای مذهبی. این نتیجه‌گیری تقریبا شبیه همان مطلبی است که «براضه» به واسطه پرداختن به آرای ابن‌عربی، درصدد اثبات آن است.
«زنوارگی در اندیشه ابن عربی» از سوی انتشارات «گام‌نو» در 320 صفحه، شمارگان 1100نسخه و بهای 25500 تومان منتشر و راهی بازار کتاب شد.
جمعه ۱۲ خرداد ۱۳۹۶ - ۱۰:۳۰
نظر شما