به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) منیره پنج­ تنی دغدغه اصلی دو شماره نخست را بررسی پدیدارشناسی به عنوان رویکردی مسلط در مباحث مربوط به مطالعات مکان، تحت عنوان کلی‌­تر «فلسفه معماری» عنوان کرده است. دو شماره قبلی با پی‌گیری ردپای جنبش فلسفی پدیدارشناسی، به بررسی پدیدارشناسی در پژوهش­‌های مربوط به معماری و مطالعات مکان پرداخته است.

دفترهای یک و دو فلسفه معماری با هفده نوشتار و دو بخش نقد و معرفی کتاب­‌های مربوط به این حوزه، علاوه بر پرداختن به برخی از موضوعات اصلی در فلسفه معماری مانند رابطه معماری با فلسفه و علوم انسانی و هنر، مباحث کلی در زیباشناسی معماری، رابطه اندیشه و زبان با معماری، معماری و نشانه‌‌شناسی، تجربیات جدید بدن به واسطه فضا و چند محور دیگر، به مباحث پدیدارشناسی معماری، تجربه زیباشناختی و ابژه زیباشناختی در معماری، پدیدارشناسی مکان و محیط، نقد و بررسی پدیدارشناسی به عنوان رویکرد و روشی برای پژوهش معماری نیز پرداخته بود.

دبیر دفتر ماه با تأکید بر اهمیت نقد و بررسی مطالعات مربوط به پدیدارشناسی مکان و معماری در ایران چنین نوشته است: «طبیعی ­‌است وقتی­‌که حوزه­ای رونق می‌­گیرد، نیاز به نقادی، آسیب­‌شناسی و محک زدن بیشتری دارد تا علاوه بر بررسی آثار تولید شده، امکان پیشگیری از خطاهای پژوهشی آینده فراهم شود. برای دقیق­‌تر شدن این بخش از سخن درباره خطاهای پژوهشی این حوزه چند پرسش طرح می‌­کنم؛ هنگامی که از پژوهش پدیدارشناسانه در معماری سخن می­‌گوییم مقصودمان چیست؟ رویکرد یا روش پدیدارشناختی در یک پژوهش معمارانه چگونه به کار می­‌رود؟ ملاک و محک ما برای سنجش پژوهش‌‌هایی از این دست کدام است؟ پژوهشگر حوزه معماری که پدیدارشناسی را به عنوان روش پژوهش برمی‌­گزیند، چگونه از صحت، دقت و پژوهش خود دفاع می‌­کند؟ ناظر بیرونی چگونه می­‌تواند اعتبار، درستی و قابلیت تعمیم احتمالی این پژوهش­‌ها را بسنجد؟

مسئله قابل نقد این که است که ما با شماری از کتاب­ و مقاله در حوزه پدیدارشناسی معماری و مطالعات مکان روبه­‌رو هستیم که باید بتوانیم از امکانات و محدودیت‌­های آنها برای به کارگیری در پژوهش، اعم از پایان‌­نامه‌­ها و رساله‌­های دانشگاهی و مقالات پرسش کنیم؛ باید بتوانیم روایات پدیدارنگارانه از یک بنا بر اساس رویکرد یک فیلسوف مشخص و پژوهش­‌هایی که ادعای به کارگیری روش پدیدارشناسی دارند و حتی آثار معمارانی که ادعای طراحی یا ساخت بنا بر اساس رویکردهای پدیدارشناسانه را دارند، تفکیک، طبقه­‌بندی و مهم­تر از همه نقد و بررسی کنیم. در واقع بتوانیم برای این پرسش که «پدیدارشناسی  در پژوهش معماری به چه معناست و چه مراحلی دارد؟» پاسخی نسبتا روشن و شفاف بیابیم.»

منیره پنج‌­تنی یکی از راه‌­های نقد و بررسی مطالعات پدیدارشناختی در ایران را رفتن به افرادی می‌­داند که کوشیده‌­اند در قالب یک رساله پژوهشی پدیدارشناسی را در مطالعات مربوط به مکان و معماری به کار گیرند، یا دانشجویانی تحت نظر و با مسئولیت آن­ها پژوهش­‌هایی با این نام و عنوان انجام می‌دهند، یا به نحوی درباره پدیدارشناسی در مطالعات مکان پژوهش، ترجمه و تألیف کرده‌­اند؛ به همین خاطر  سومین شماره از این مجموعه با دو گفت‌­وگوی انتقادی با دو تن از متخصصان این حوزه‌­ها آغاز شده است.

دفتر ماه شماره 132 از نشریه اطلاعات حکمت و معرفت که سومین شماره از مجموعه «فلسفه معماری: پدیدارشناسی مکان» است مشتمل بر شش نوشتار است و با دو گفت‌­وگوی انتقادی با دو تن از متخصصان این حوزه‌­ها آغاز شده است. نخستین نوشتار با عنوان «نظریه معماری» گفت‌­وگوی منیره پنج‌تنی با دکتر محمدرضا شیرازی، محقق ارشد انستیتوی توسعه پایدار دانشگاه آکسفورد است که سال­‌ها در این حوزه تألیف، ترجمه و تدریس کرده است. در این گفت­گو درباره رابطه فلسفه و معماری و جایگاه پدیدارشناسی به عنوان حلقه رابط قوی بین آن­ها، اندیشه‌­های نوربرگ-شولتس و پالاسما و همچنین درباره موضوعاتی چون جایگاه نظریه معماری نزد معماران و نیاز آن‌ها به نظریه معماری، رابطه هنر و ادبیات با معماری، اهمیت روش تحقیق در معماری، رابطه نظر و عمل، معماری معاصر و رابطه‌اش با سیاست گفت‌­وگو شده است.
 
«پدیدارشناسی و پژوهش در معماری» عنوان گفت‌­وگوی منیره پنج‌­تنی با دکتر محمدرضا رحیم‌­زاده، معمار و مدرس معماری، عضو هیأت علمی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر است که علاوه بر این­ها پژوهشی درباره اندیشیدن به معماری بر اساس اندیشه­‌های هایدگر انجام داده است. در این گفت‌و­گو علاوه بر پرداختن به برخی از مسائل حوزه پدیدارشناسی مکان، گفت‌وگو عمدتا بر نقد و بررسی جایگاه پدیدارشناسی در پژوهش­‌های حوزه معماری متمرکز است.

سومین نوشتار مقاله­‌ای به قلم م. زگارباوا با عنوان «دسته­‌بندی پدیدارشناختی بنیادین باغ و منظر» با ترجمه دکتر فرزین فردانش است. مؤلف روش­‌های موجود باغ و منظر را چندان کارآمد نمی‌­داند و  به همین خاطر با استفاده از رویکرد پدیدارشناختی به سراغ مطالعه مسائل مطرح در زمینه‏‌های تخصصی باغ و منظر رفته است.

چهارمین مقاله این دفتر با عنوان «پدیدارشناسی خیال و نقش صور خیالین در فرایند خلق مکان آشنا» به قلم دکتر علی اکبری است. مؤلف کوشیده در مقاله‌­اش به مقوله رازآمیز خیال، فرایندهای شکل‌گیری آن و سازوکارهای قوه متخیله آدمی و نقش آن در فرایند خلق مکان آشنا بپردازد. 

نوشتار پنجم به قلم دکتر مهرداد پورعلم با عنوان «دلوز در آستانه معماری: فضای «شدن»» است. این مقاله که در قالب مطالب مربوط به فلسفه معماری جای می­‌گیرد با طرح مفهوم آستانه معماری به ارتباط فضاهای معمارانه با نمونه‌­هایی از ادبیات، سینما و نقاشی می‌­پردازد.

آخرین مقاله با عنوان «شهرهای داستانی» به قلم گراهام لایوزی با ترجمه گلناز صالح­کریمی از جلد نخست مجموعه خورا انتخاب شده است. لایوزی در این مقاله دیدگاه خود درباره رابطه معماری و داستان‌نویسی را شرح می‌دهد. او زندگی انسان‌ها را همچون داستان‌هایی می‌بیند که در صحنه‌ی مادیِ زمانمند و مکانمندِ محیط شکل می‌گیرند.

علاوه بر این­ها در بخش کتاب این نشریه با دکتر شاهین حیدری، استاد تمام معماری دانشگاه تهران درباره اهمیت روشِ پژوهش در معماری گفت‌­و­گو شده است.

 منیره پنج‌­تنی در انتهای سخن دبیر نوشته است: «در سومین شماره از فلسفه مکان کوشیده­‌ایم تا اندازه‌­ای امکان نقد پدیدارشناسی و گذر به دیگر موضوعات فلسفه معماری را فراهم کنیم. در آخرین شماره از این مجموعه که به زودی منتشر می‌‌شود، علاوه بر ارائه نتایج یک پژوهش میدانی با روش پدیدارشناسی در معماری، با تمرکز بیشتری به نقد و بررسی این رویکرد و امکان گذر از آن و بهره جستن از دیگر رویکردها در مطالعات مکان و معماری خواهیم پرداخت.»

دومین بخش نشریه با عنوان ادب و هنر مشتمل بر دو نوشتار است. نخستین نوشتار گفت‌­وگویی با سروش دباغ است که محمدرضا واعظ شهرستانی انجام داده است. مقاله دوم نیز با عنوان «تحلیل فلسفی همدلی در تئاتر» به قلم محمد اصغری است.

بخش سوم نشریه «اندیشه و نظر» نام دارد و از چهار نوشتار تشکیل شده است. نخستین نوشتار با عنوان «روش‌­شناسی پژوهش‌های قرآنی در دوره جدید» گفت‌وگویی با دکتر مهرداد عباسی است که بررسی روش‌­های پژوهش در مطالعات قرآنی می‌پردازد. دومین نوشتار با عنوان «تفسیر سوره حمد» مقاله‌­ای به قلم سیدحسین نصر و با ترجمه انشاءالله رحمتی است. «می‌اندیشم، پس هستم: استتناج یا کنش؟» بخش دوم مقاله‌‌ای به قلم یاکو هینتیکا با ترجمه مرتضی قرایی گرکانی و محمدمهدی موسوی است.

چهارمین بخش نشریه کتاب است. ابتدا سیدمسعود رضوی مقاله­‌ای با عنوان شاهکارهای حکایت پارسی نگاشته است. سپس منیره پنج­‌تنی دبیر بخش کتاب با دکتر شاهین حیدری درباره «روش پژوهش در معماری» و با تمرکز بر نقد و بررسی دو کتاب «درآمدی بر پژوهش معماری» (کتاب فکر نو) و «درآمدی بر روش تحقیق در معماری: با نگرشی تحلیلی بر پایان­نامه نویسی» (کتاب فکر نو) گفت­‌وگو کرده است.

همچنین در این بخش دوازده کتاب مربوط به حوزه مطالعات نظری معماری معرفی شده است که عبارتند از «پدیدارشناسی هرمنوتیک مکان» (پرسش)، «پرسش­های ادارک» (کتاب فکر نو)، «سرشت نظم» (پرهام نقش)، «اتمسفر» (پرهام نقش)، «تجزیه و تحلیل ایده­های شکل­دهنده شاهکارهای معماری» (کتاب فکر نو)، «معماری، فرم، فضا و نظم» (کتاب فکر نو)، «شعر فضا» (کتاب فکر نو)، «کافه لینتز» (پرهام نقش)، «مبانی آموزش معماری» (کتاب فکر نو)، «شهر و نظریه انتقادی» (پرهام نقش)، «معماری فرم: کاربرد الگوهای حجمی در آفرینش فرم معماری» (کتاب فکر نو).

در انتها نیز کتاب­شناسی گزیده­‌ای از کتاب­‌های فارسی و انگلیسی در حوزه مربوط به مطالب معماری نظری معماری و فلسفه معماری و پدیدارشناسی مکان ارائه شده است. آخرین بخش نشریه گزارش است. منوچهر دین­‌پرست، برخی از وقایع یک ماه اخیر در حوزه اندیشه را گزارش کرده است.

شماره 132 نشریه اطلاعات حکمت و معرفت، با عنوان «فلسفه معماری: پدیدارشناسی مکان 3» با مدیر مسئولی و سردبیری انشاءالله رحمتی با بهای 5 هزار تومان در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.