به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، شب سید جلال‌الدین آشتیانی شامگاه یکشنبه 17 بهمن با سخنرانی مهدی محقق، غلامحسین ابراهیمی دینانی و نصرالله پورجوادی با همکاری انتشارات گاندی، دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، گنجینه پژوهشی ایرج افشار و مجله بخارا در کانون زبان فارسی (بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار) برگزار شد. 
 
غلامحسین ابراهیمی‌دینانی در این مراسم با بیان اینکه آشتیانی جمع متناقضات بود، گفت: مرحوم آشتیانی بسیار تنها بود، تنها زندگی کرد و تنها از دنیا رفت، اما اجتماعی‌ترین فرد روی زمین بود. در زمان تحصیل تنها طلبه‌ای که به راحتی می‌توانست پیش مرجع بزرگی چون آیت‌الله بروجردی برود سیدجلال‌الدین آشتیانی بود چون با ایشان بسیار رفیق بود و در فقه، ادبیات و فلسفه سرآمد بود. البته مرحوم آشتیانی بیشتر به فلسفه علاقه داشت و به آن شهره بود.
 
وی ادامه داد: ما در دانشگاه فردوسی مشهد با هم همکار بودیم و پیش از انقلاب وقتی از مشهد به تهران آمد به منزل علی امینی، نخست‌وزیر وقت رفت اما در عین حال در مشهد با همه تاکسیران‌ها رفیق بود، به هر حال آشتیانی متناقض‌نما بود یعنی در عین اینکه تنها بود اجتماعی‌ترین آدم هم بود و این خصلت فلسفه است.
 
عضو هیات علمی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران با تاکید بر اینکه کارها و کتاب‌های مرحوم آشتیانی را کمتر کسی انجام داده افزود: فلسفه قبلاً در حوزه‌های علمیه ممنوع بود اما بعد از انقلاب امام خمینی (ره) از گورباچف دعوت کرد تا حکمت‌الاشراق را بخواند و به همین دلیل فلسفه کمی آزادتر شد. اما پیش از انقلاب فلسفه قدغن بود و ما کتاب «اسفار اربعه» را پیش علامه طباطبایی می‌خواندیم و کسی روی کتاب‌های فلسفی کار نمی‌کرد چون می‌ترسید اما مرحوم جلال‌الدین آشتیانی قلندر بود و در آن فضای خاص که فلسفه ممنوع بود کار می‌کرد.
 
ابراهیمی دینانی تاکید کرد: هرکس هرچند هم آزاداندیش باشد اما اگر فیلسوف نباشد کماکان اسیر است چون در فلسفه می‌گویند که اندیشه‌ها را بخوان و درباره آنها بیندیش و این کار جلال‌الدین آشتیانی بود. او اسارت فکری نداشت و خودش می‌اندیشید و اگرچه کتاب‌های کمی نوشت اما بسیاری از کتاب‌های مرده را زنده کرد.

جنبه علمی مرحوم آشتیانی شهره بود
 مهدی محقق در بخشی از این مراسم به سابقه آشنایی خود با خانواده آشتیانی اشاره کرد و افزود: دوستی من با ایشان به سال 1323 برمی‌گردد و آن زمانی بود که در مدرسه سپهسالار نزد فیلسوف بزرگ میرزا مهدی آشتیانی درس می‌خواندم و مرحوم جلال‌الدین آشتیانی هم همکلاسی من بود، من کم سن و سال‌ترین شاگردان این کلاس بودیم.
 
وی ادامه داد: میرزا مهدی مشهور به فیلسوف شرق بود و در وقف‌نامه مدرسه سپهسالار آمده بود که بزرگترین فیلسوفان باید در آن درس می‌دادند. وقتی همراه جلال آشتیانی به قم می‌رفتیم در قبرستان‌ها گردش می‌کردیم و جالب این بود که ایشان علمای سلفی را که در آنجا دفن بودند می‌شناختند و کتاب‌هایشان را خوانده بودند. ما در سال 1384 موفق شدیم در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی بزرگداشتی برای ایشان بگیریم و کتابی هم در این باره چاپ کنیم.
 
محقق با بیان اینکه جنبه علمی مرحوم آشتیانی شهره بود یادآور شد: وی رسائل حاج ملاهادی سبزواری را به خوبی کار کرده بود و من زمانی که در کانادا درس می‌دادم این رسائل را با همکاری ایزوتسو ترجمه کردم. تا آن زمان کسی نام حاج ملاهادی سبزواری را نشنیده بود و مرحوم ایزوتسو مقدمه خوبی هم برای این کتاب نوشت و تفکر حاج ملاهادی را با اندیشه‌های سارتر و هایدگر مقایسه کرد.
 
رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در پایان سخنانش گفت: آشتیانی با آثار و کتاب‌های خود متفکران ناشناخته ایرانی را به جهان علم معرفی کرد.
 
آشتیانی نماینده اصلی فلسفه اسلامی در نسل خود بود 
نصرالله پورجوادی نیز در ادامه این مراسم با بیان اینکه مرحوم آشتیانی نماینده اصلی فلسفه اسلامی در نسل خود بود، اظهار کرد: پس از نسل علامه طباطبایی و علامه رفیعی قزوینی سید حسین نصر به مرحوم آشتیانی بسیار ارادت داشت و چندین بار برای سخنرانی به ویژه درباره سهروردی ایشان را به دانشگاه تهران دعوت کرد.
 
وی ادامه داد: مرحوم آشتیانی بیشتر اهل تصحیح متون بود و اهمیت ایشان در این بود که وارث یک سنت پایدار در فلسفه اسلامی در ایران بود و هم در تدریس و هم در احیای متون و معرفی شخصیت‌های فلسفی سعی می‌کرد تا این سنت را حفظ کند. ایران جایگاه فلسفه اسلامی بود و شخصیت‌هایی چون سیدجلال آشتیانی این سنت را ادامه دادند.
 
این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه مرحوم آشتیانی یک شیعه کاملاً معتقد و فقیه بود، افزود: البته شیعه‌شناسی او با هانری کربن تفاوت داشت و تفاوتش در این بود که شیعه برای مرحوم آشتیانی حقیقت محض بود و دیگران را قبول نداشت بدین معنی که فرقه‌های دیگری چون اسماعیلیه و شیخیه را قبول نداشت اما روش کربن در شیعه‌شناسی پدیدارشناسی بود. بنابراین تمام فرقه‌ها را می‌دید و روی آن پژوهش می‌کرد.
 
وی تاکید کرد: هیچ کس مانند آشتیانی روی فلسفه ایرانی به ویژه بعد از صفویه کار نکرد و او کتاب‌های گمنام را دوباره زنده کرد اما به هر حال کمیت آثار آشتیانی بر کیفیتش می‌چربید و این اشکالی است که به برخی از آثار او وارد است.

خصلت وارستگی ایشان زبانزد همه بود
دهباشی نیز در این مراسم بخشی از متنی را که داریوش شایگان در یادنامه سید جلال‌الدین آشتیانی نوشته بود قرائت کرد و گفت: خصلت وارستگی ایشان زبانزد همه بود. اکنون کسی نیست که بخواهد درباره فلسفه اسلامی تحقیق کند و از آثار ایشان بی‌نیاز باشد. ایشان اگر در قید حیات بود باید جشن 91 سالگی‌شان را برگزار می‌کردیم.
 
در این مراسم همچنین پیام تصویری دکتر احمد دامغانی نیز پخش شد.