خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - امیررضا اصنافی، عضو هیات مدیره انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران: زندگی انسان به یادگیری وابسته است، چراکه برای هر لحظه از زندگی، رفتار خاصی لازم است و بدون آن پیشرفت و ادامه حیات ممکن نخواهد بود. یادگیری از عوامل بسیار موثر و ضروری در رشد و تکامل زندگی است. توانایی یادگیری به فرد امکان می‌دهد تا رفتار پیشین خود را تغییر دهد یا تکامل بخشد و اساس زندگی فردی و تشکیل‌دهنده زندگی اجتماعی است.

بنابراین به‌نظر می‌رسد یادگیری فرایندی است که به‌صورت هدفمند، سبب ایجاد تغییر در رفتار انسان می‌شود. پس از یادگیری، یادگیرنده قادر به انجام کاری است که تا پیش از آن توانایی انجامش را نداشت. یادگیری به معنای کسب اطلاعات و اندیشه‌‌های تازه است.

آموزش از ابعاد مختلفی می‌تواند برای کتابداران حائز اهمیت باشد. نخست این‌که، به دلیل تحولات سریع در عرصه اطلاعات و ارتباطات و تنوع نیازهای اطلاعاتی مشتریان کتابخانه، به‌روز بودن دانش تخصصی و عمومی کتابدار در انواع کتابخانه‌ها ضروری است. نمی‌توان انتظار داشت دنیای اطراف رو به دگرگونی و روزآمدی حرکت سریع داشته باشد ولی کتابخانه‌ها هنوز خدمات را محدود به اطلاعات موجود در فضای فیزیکی و دیوارهای خود داشته باشند و کتابداران نیز تنها به تجربه‌ها و دانسته‌های دوران تحصیل خود تکیه کنند.

البته به‌نظر می‌رسد با توجه به تغییر محسوس نسل کتابداران و بهره‌گیری از کتابداران جوان و متخصص، چالش قدیمی با فناوری‌های اطلاعاتی جدید و به‌کار بردن خلاقیت و نوآوری در کتابخانه‌ها به حداقل خود رسیده، ولی همچنان در عرصه آموزش، خلأهایی وجود دارد که یک امر طبیعی و بدیهی است.

به دلیل این‌که، دانسته‌ها و آموخته‌های انسان، به‌ویژه اگر مرتبط با حوزه‌هایی باشد که دارای نیم عمر محدود و معین است، در گذر زمان، بوی کهنگی به خود می‌گیرد. این امر به‌ویژه درباره کتابداران که در هر لحظه باید آمادگی بازیابی اطلاعات را از هر کانال و منبعی داشته باشند، بیشتر صدق می‌کند. بنابراین، برگزاری کارگاه‌های آموزشی تخصصی و دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت برای روزآمدسازی دانش کتابداران به‌عنوان دوره‌های دانش‌افزایی و نیز برگزاری جلسات هم‌افزایی به منظور تعاملات بیشتر کتابداران با یکدیگر و تسهیم تجربیات با هم امری ضروری است.

از سوی دیگر، یک کتابدار باید به‌عنوان یک مدرس نیز نقش‌آفرینی کند. قرار نیست که کتابداران صرفا ارائه‌دهنده اطلاعات باشند، بلکه در موارد بسیاری آموزشگرانی هستند که نحوه دسترسی به اطلاعات را به کاربران و مشتریان خود می‌آموزند. بنابراین باید با اصول آموزش آشنا باشند و حتی فراتر از آن سبک‌های یادگیری مخاطبان خود را بشناسند تا حرفه‌ای تر بتوانند به انتقال مفاهیم و مطالب بپردازند.

دانشجویان رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی از دیگر مخاطبان دوره‌های آموزشی انجمن علمی کتابداری و اطلاع رسانی ایران هستند. هر چند که این دانشجویان به طور مستقیم در دروس تخصصی خود با اصول بنیادین و نیز عملیاتی رشته خود آشنا می‌شوند، لیکن مطالب بسیاری وجود دارد که در قالب سرفصل‌های آموزشی دانشگاهی قرار ندارد که به دلیل تغییرات سریع کانال‌های بازیابی اطلاعات و پیدایش شیوه‌های نوین در سازماندهی و اشاعه اطلاعات است. آموزش برای این افراد فقط محدود به محیط دانشگاه نیست، بلکه ضرورت دارد با سبک‌های دیگری از آموزش مواجه شوند که با محیط کلاسیک دانشگاهی متفاوت باشد و امکان تعامل بیشتر بین آنها و مدرسان و نیز سایر شرکت کنندگان فراهم باشد.

مخاطبان دیگر دوره‌های آموزشی اعضای هیات علمی رشته هستند که البته سطح آموزش برای این قشر کاملا متفاوت است. معمولا برگزاری هم‌اندیشی‌های مدیران گروه‌ها و اعضای هیات علمی می‌تواند فضایی مناسب برای انتقال اطلاعات و تجربیات افراد به یکدیگر باشد که پیش از این هم در انجمن علمی کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران چنین امری رایج بوده است. اما نکته‌ای که باید در این مورد در نظر داشت، آموزش استادیاران جوان است. هنوز سازوکاری برای آموزش این افراد و نظارت بر کیفیت آموزش آن‌ها به‌جز نظرسنجی دانشجویان وجود ندارد. در بسیاری از دانشگاه‌های کشورهای دیگر از جمله استرالیا، مراکزی برای آموزش به استادیاران تازه استخدام جهت آمادگی حضور آن‌ها سر کلاس‌های درس و چگونگی تعامل با دانشجویان وجود دارد که به این امر مبادرت می‌ورزند. لیکن هنوز در رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی مرکزی که روی آموزش اعضای هیات علمی جدیدالاستخدام تمرکز کند، وجود ندارد.

البته هر دانشگاهی می‌تواند چنین مرکزی داشته باشد و به‌طور کلی به آموزش استادیاران تازه استخدام خود بپردازد، اما به‌نظر می‌رسد با توجه به این‌که در انجمن علمی کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران کمیته آموزش وجود دارد، تمرکز بر انتقال تجربیات و آموزش به اعضای هیات علمی جوان می‌تواند در آن شکل گیرد. تحلیل سبک‌های تدریس و یادگیری این افراد می‌تواند کمک کند که آن‌ها با آمادگی بیشتری برای حضور در کلاس‌های دانشگاه شرکت کنند.

مساله دیگر در عرصه آموزش در رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی، ارزیابی گروه‌های آموزشی موجود در این رشته است. اینک بیش از 80 گروه علمی در مقاطع مختلف در این رشته فعال هستند و به تربیت دانشجویان در گرایش‌های مختلف می‌پردازند. ارزیابی درونی و بیرونی، فرایندی است که می‌تواند به اصلاح و بهبود امور آموزشی و علمی گروه منجر شود. بنابراین نه تنها باید امکانات و قابلیت‌های موجود در گروه را درنظر گرفت، بلکه هر گروه آموزشی باید تلاش کند به بهترین نحو ممکن به ارائه خدمات آموزشی و علمی بپردازد. همین امر می‌تواند گامی در جهت رتبه‌بندی گروه‌های آموزشی علم اطلاعات و دانش‌شناسی باشد.

در دوره قبلی هیات مدیره، تلاش‌های بنیادینی برای ارزیابی این گروه‌ها از سوی انجمن علمی کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران صورت گرفت و تعدادی از گروه‌ها داوطلب مشارکت در این ارزیابی شدند، ولی این تازه آغاز کار بود و بحث اعتباربخشی به گروه‌های آموزشی علم اطلاعات و دانش‌شناسی کشور از سوی انجمن علمی کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران مراحل رسمی‌تر و جدی‌تر خود را می‌گذراند.

این امر مستلزم پذیرش نقش انجمن، به‌عنوان مرجعیت علمی و انتصاب این نقش از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به انجمن است تا به امر ارزیابی، رتبه‌بندی و اعتباربخشی گروه‌های آموزشی علم اطلاعات و دانش‌شناسی کشور بپردازد که مقدمات این امر در هیات مدیره انجمن مصوب شده است. بنابراین، وظیفه آموزشی انجمن علمی کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران، فقط منحصر به برگزاری چند دوره یا کارگاه آموزشی نیست، بلکه انجمن به نقش‌های گسترده‌تر و فراتر از این در عرصه آموزش می‌اندیشد تا ارتقای چندجانبه در حوزه آموزش این رشته هم برای کتابداران، دانشجویان و اعضای هیات علمی و هم برای گروه‌های آموزشی این رشته اتفاق بیفتد.