به مناسبت دوازدهم اردیبهشت؛ سالروز شهادت استاد آیتالله مرتضی مطهری
«معلم شهید» در گستره کتاب/ از «درسهای اسفار» تا «اصول فلسفه و روش رئالیسم»
دوازدهم اردیبهشت ماه، با نام و خاطره استاد شهید مرتضی مطهری و با گرامیداشت مقام «معلم» عجین شده است. آیتالله مطهری، عالمی نستوه و مجاهد بود که علاوه بر حضور در فضای دانشگاهی و تولید اندیشه، فعالیتهای سیاسی ثمربخشی داشت. در این گزارش ضمن ارج نهادن و گرامیداشت مقام معلم، مروری بر برخی از آثار این معلم شهید شده است.
شهید آیتالله مطهری، قبل از انقلاب ۵۷ استاد دانشگاه تهران بود و بعد از انقلاب به ریاست شورای انقلاب منصوب شد. امام خمینی (ره)، علاقه زیادی به وی داشت، تا بدانجا که بعد از شهادتش فرمودند: مطهری پاره تن اسلام و حاصل عمر من بود. در ادبیات جمهوری اسلامی ایران از وی با عنوان «معلم شهید» یاد میشود.
آیتالله مطهری نزد آیتالله صدوقی، کتاب «مطوّل» را فراگرفت و نزد آیتالله مرعشی نجفی، «شرح لمعه» را آموخت. در دوره اقامت پانزده ساله خود در قم از بروجردی (در فقه و اصول) و به مدت ۱۲ سال در فلسفه و اصول نزد امام خمینی (ره)، شاگردی کرد. این معلم شهید علاوه بر فراگیری سایر علوم فلسفی و دینی در امور اجتماعی و سیاسی نیز مشارکت داشت و با «فدائیان اسلام» در ارتباط بود.
این عالم مجاهد، شامگاه سهشنبه ۱۱ اردیبهشت ۱۳۵۸ پس از پایان جلسهای در منزل «یدالله سحابی» به همراه گروهی از رجال سیاسی انقلابی، در تاریکی شب و هنگام خروج از محل جلسه، هدف گلوله یکی از افراد گروه «فرقان» قرار گرفت و پس از انتقال به بیمارستان «طرفه» درگذشت. قاتلان او سه نفر به نامهای «محمدعلی بصیری»، «حمید نیکنام» و «وفا قاضیزاده» بودند.
معلم شهید مرتضی مطهری، صاحب تالیفات بسیاری در زمینههای مختلف اسلامی بود. آنچه در این گزارش در اختیار علاقهمندان به آثار این عالم مجاهد قرار گرفته است، گزیدهای از آثار آیتالله مرتضی مطهری است.
جهاد
صدرا، 116 صفحه، 2000 نسخه، 25 هزار ریال.
علامه شهید مطهری در اثر خود با عنوان «جهاد» به بررسی ماهیت و مبانی مفهوم «جهاد» پرداخته است. جنگ با اهل کتاب، مطلق و مقید در آیات جهاد، تفاوت میان مشرک و غیر مشرک، پیمان با کفار، ماهیت جهاد دفاع از جمله مباحث مورد بحث در کتاب «جهاد» است.
فلسفه تاریخ
صدرا، 246 صفحه، 500 نسخه، 90 هزار ریال.
مجموعه «فلسفه تاریخ» درسهای استاد شهید آیتالله مطهری است، که در بین سالهای 1355 تا 1357 برای برخی از شاگردانشان ایراد کرده است. در جلد اول این اثر، بخشی از کتاب «لذات فلسفه» «ویل دورانت» و کتاب «تاریخ چیست؟» اثر «ای. اچ.کار» مورد بحث قرار گرفته است. بخشی از کتاب «مارکس و مارکسیسم» اثر «آندره پییتر» نیز در این کتاب تجزیه و تحلیل شده است. اثر حاضر شامل سه بخش است. در بخش اول ریشههای فکری فلسفه مارکس بررسی و تاثیرپذیری مارکس از هگل و فویرباخ مورد بحث قرار گرفته است. در بخش دوم نظریه معروف مارکس به نام «مادیگرایی تاریخی» تحلیل شده و درباره تناقض میان این نظریه و منطق دیالکتیک و نیز درباره تعدیل مارکس و انگلس در نظریه جبر اقتصادی سخن رفته است. بخش سوم درباره «پرکسیس» یا «فلسفه عمل» است. در این بخش درباره رابطه میان انسان و کار، پراگماتیزم، تعارض میان فلسفه عمل و جبر تاریخ و مسائل دیگری بحث شده است.
درسهای اسفار (مباحث قوه و فعل) نسخه کامل با ویرایش جدید
صدرا، 36 صفحه، 500 نسخه، 120 هزار ریال.
این کتاب شامل سلسله دروس استاد مطهری، در فاصله سالهای 1354 تا 1357 در شبهای پنجشنبه و جمعه برای گروه کثیری از فضلا و طلاب در حوزه علمیه قم القا شده است.
انتخاب این مباحث طبق نظر استاد بر معیار نیاز زمان صورت گرفته و مقصود نهایی مقابله با ادعاهای پرطمطراق مادیگرایانه آن دوران بوده است. در عین حال این کتاب به دلیل تبیین یکی از مباحث مهم حکمت متعالیه، یک گنجینه غنی به شمار میآید که همواره میتواند برای دانشپژوهان و محققان فلسفه اسلامی راهگشا باشد، بهویژه آنکه در طی این دروس از مباحث منطقی و فلسفی بیشماری مانند اثبات نفس، اصل تضاد، اصل تناقض، معاد جسمانی، نفس کلی عالم، رابطه مادی و مجرد، خیر و شر، کلی طبیعی، مقولات ارسطویی، کلیات خمس و مانند آن سخن به میان آمده است.
اصول فلسفه و روش رئالیسم
5 جلد، صدرا، 276 صفحه، 500 نسخه، 90 هزار ريال.
این کتاب مشتمل بر یک دوره مختصر است، که اساسیترین مسائل فلسفه اسلامی را بیان میکند. در این کتاب مسائلی که در فلسفه قدیم نقش دارد و نیز مسائلی که در فلسفه جدید حائز اهمیت است، مطرح شده است. برخی از مسائل مطرح شده در کتاب در هیچ یک از نحلههای فلسفه اسلامی و فلسفه اروپایی سابقه ندارد. کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم مشتمل بر 5 جلد بوده و 14 مقاله دراین مجلدها گنجانده شده است .
مقدمهای بر جهان بینی اسلامی: انسان و ایمان
صدرا، 80 صفحه، 2000 نسخه،30 هزار ريال.
چنانکه در مقدمه این اثر آمده، بیشترین انگیزه استاد شهید مطهری از تالیف این اثر، رفع شبهات و نمایاندن انحرافات فکری بوده است که در زمان نگارش این کتابها توسط برخی از گروهها اعم از مذهبی و غیر مذهبی تبلیغ میشد. این کتاب همچون دیگر آثار استاد شهید از بیانی ساده و روان و نثری شیوا برخوردار است و مطالب آن در بیشتر موارد به اختصار بیان شده است.
خدا در اندیشه انسان
صدرا، 104 صفحه، 3000 نسخه، 40 هزار ریال.
كتاب «خدا در انديشه انسان» مشتمل بر پنج سخنرانی استاد شهيد آیتالله مطهری در سال 1354 هجری شمسی است كه در جمع دانشجويان و قشر تحصيلکرده ايراد شده است. اين مباحث درباره شناخت خدا و ريشه پيدايش فكر خدا در بشر با توجه به شبهات طرح شده از سوي دانشمندان «ماترياليست» است كه در ضمن آن به نقادي ذهن انسان نيز پرداخته شده است.
مقدمهای بر جهانبینی اسلامی: وحی و نبوت
صدرا، 150 صفحه، 1500 نسخه، 50 هزار ریال.
استاد مطهری در این اثر ابتدا با توجه به این حقیقت که اعتقاد به وحی و نبوت از اصل هدایت عامه در سراسر هستی نشأت میگیرد، به جهانبینی توحیدی اسلامی پرداخته است. سپس ویژگیهای پیامبران ( اعجاز، عصمت ، رهبری و ...) در اختیار علاقهمندان قرار گرفته است. نقش تاریخی پیامبران و نظریات گوناگون در این باب و نیز موارد تاثیر تعلیمات پیامبران و تکامل تاریخی، مباحث بعدی کتاب را تشکیل میدهد. مشخصات جهانبینی و ایدئولوژی اسلامی در کنار سیر اجمالی در تاریخ زندگی پیامبر اسلام و صفات حسنه آن حضرت از دیگر مطالب خواندنی در این کتاب است.
شرح منظومه
صدرا، 404 صفحه، 600 نسخه، 145 هزار ریال.
کتاب حاضر در دو جلد شامل شرح و تفسیر سه مقصد از مقصدهای هفتگانه «شرح منظومه» حکیم متأله حاج مولی هادی سبزواری است که جلد اول متضمن امور عامه از حکمت اسلامی است و جلد دوم مباحث «علت و معلول» و «الهیات بمعنی الاخص» است یعنی احکام ذات واجب تعالی.
گفتارهایی در اخلاق اسلامی: توکل، رضا، صبر، طول امل
صدرا، 160 صفحه، 2000 نسخه، 5500 ریال.
در این کتاب، برشهایی از سخنان دکتر شریعتی از سوی استاد مطهری ذکر شده است. کتاب حاضر، با هدف آشنایی مخاطب جوان با شیوه تفکر دکتر «علی شریعتی» تدوین شده است. کتاب مشتمل بر دهها جمله و عبارت از شریعتی است که نشانگر ایدهها، اندیشه و منش فکری و رفتاری وی هستند و عرفان و فلسفه او را به مخاطب میشناسانند.
نهضتهای اسلامی در صد ساله اخیر
صدرا، 116 صفحه، 3000 نسخه، 35 هزار ریال.
علامه شهید مطهری، در این کتاب پس از آنکه از نهضتهای اسلامی صد ساله اخیر و رهبران آنها مباحثی مطرح کرده، به تشریح اهداف کلی همه نهضتهای اسلامی پرداخته است. وی نهضت اسلامی ایران را بزرگترین نهضت اصلاحی معرفی و به بررسی ماهیت، هدف و رهبری نهضت پرداخته شده است. نفوذ اندیشههای بیگانه، تجددگرایی افراطی و ناتمام گذاشتن نهضت از جمله مهمترین مباحث این کتاب است.
آشنایی با علوم اسلامی: اصول فقه – فقه
صدرا، 168 صفحه، 7000 نسخه، 60 هزار ریال.
کتاب حاضر از دو بخش تشکیل شده است. بخش اول، مشتمل بر هفت درس است که در آنها به موضوعاتی چون تعریف علم اصول، معرفی اجمالی علمای اصولی، مسائل علم اصول، مسائل مشترک کتاب وسنت، اصول عملیه و... پرداخته شده است. بخش دوم شامل یازده درس است. درس اول درباره «تعریف علم فقه و موضوع آن» است. درس دوم تا پنجم «تاریخچه فقه و فقهاء» را مورد بررسی قرار داده است. درس ششم تا دهم به «ابواب و رئوس مسائل فقه همچون عبادات و احکام» پرداخته و بالاخره در درس یازدهم «تنوع مسائل علم فقه و تقسیمات آن» مورد توجه واقع شده است.
استاد مطهری و روشنفکران
صدرا، 152 صفحه، 3000 نسخه. 60 هزار ریال.
کتاب حاضر مشتمل است بر مباحث منتخب از آثار استاد شهید آیتالله مطهری است که وجه مشترک آنها در این است که همه آنها نقد اندیشههای روشنفکران مسلمان پیرامون مسائل اسلامی است. این کتاب شامل هفت بخش است. بخش اول را انتقاد استاد از برداشت غلط برخی روشنفکران مسلمان از معجزه «ختمیه» تشکیل میدهد. در این بخش، این نظریه که معجزه پیغمبر اسلام تنها «قرآن» است و رسول اکرم (ص) معجزههای غیر از قرآن نداشته است به نحو عالمانه ابطال شده است. «نقدهایی از استاد شهید بر آثار دکتر شریعتی»بخش دوم این کتاب است. نویسنده در این بخش، بخشی از کتاب «اسلام شناسی» و کتاب «از کجا آغاز کنیم؟» را دکتر شریعتی را مورد نقد قرار داده است.
یادداشتهای استاد مطهری حرف «الف»
صدرا، 554 صفحه، 300 نسخه، 220 هزار ریال.
این اثر، مجموعهای است مشتمل بر كليه يادداشتهاي آن متفكر شهيد كه به مرور ايام نگاشتهاند. اين يادداشتها در سه بخش مرتب شدهاند. اول، يادداشتهايي كه در دفترچههاي با شماره مسلسل نوشته شدهاند كه بيشتر مربوط به ايام طلبگي و دوران جواني استاد شهيد است. دوم، يادداشتهايي كه موضوعات آنها به ترتيب حروف الفبا مرتب شدهاند و هر موضوعي در حرف مربوط قرار گرفته است، و سوم، يادداشتهايي كه چون موضوع آنها دامنهدار بوده و حجم بيشتري را اشغال ميكرده است به طور مجزا و خارج از ترتيب الفبايي نگهداري ميشدهاند. برخي از عناوين اين كتاب به شرح ذيل است: اختلاف، ادب، از خود بيگانگي، آدم، آرزو، آزادي،آگاهي، آمريكا، آينده، احسان، اصلاح، امر به معروف و نهي از منكر.
حماسه حسینی: یادداشتها
صدرا، 308 صفحه، 2000 نسخه، 110 هزار ریال.
مجموعه «حماسه حسینی» شامل نوشتهها و یادداشتهای استاد شهید آیتاللّه مرتضی مطهری در این باب است. این کتاب حاوی مطالبی است که استاد شهید به مرور ایام نگاشتهاند و هدف از این نگارش، یادداشت مطالب قابل توجه برای مراجعات بعدی یا آمادگی برای سخنرانی بوده است. این مطالب از نظر اجمال و تفصیل متفاوت است، بهطوری که برخی از آنها به صورت یک مقاله است و برخی دیگر چند سطری بیش نیست و در موارد اندکی، مطلب با اشاره بیان شده است.
مسئله حجاب
صدرا، 256 صفحه، 5000 نسخه، 75 هزار ریال.
این کتاب حاصل سلسله بحثها و درسهایی بوده که توسط استاد شهید در جلسات انجمن اسلامی پزشکان ایراد شده و متضمن پنج بخش است. در بخش اول «تاریخچه حجاب در قوم یهود»، «ایران باستان»، «جاهلیت عرب» و «هند» مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش دوم علت پیدا شدن حجاب در میان اقوام و ملل گوناگون و نظریات متنوع در این باب (ریاضت و رهبانیت، عدم امنیت، استثمار زن، حسادت مرد و ...) طرح و نقد شده است. بخش سوم به تبیین فلسفه پوشش در اسلام از ابعاد و جوانب مختلف اختصاص یافته است. بخش چهارم به ایرادها و اشکالهایی که بر اصل حجاب و پوشش از سوی مخالفان حجاب گرفته میشود، اختصاص دارد. در بخش پایانی کتاب، اصل حجاب و حدود آن با عنایت به آیات و روایات و سیره مسلمین به طور مفصل مورد بحث و بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
حاشیههای استاد مطهری بر آثار دکتر شریعتی: اسلامشناسی
صدرا، 120 صفحه، 1000 نسخه، 60 هزار ریال.
«حاشیههای استاد مطهری...» شامل حواشی و یادداشتهای شهید آیتالله مطهری بر کتاب «اسلام شناسی» مرحوم دکتر شریعتی است. این متن و حاشیه بسیار پرنکته و سودمند است و مطالعه آن موجب ارتقاء آگاهی ما از شاخصها و معیارهای فکر اسلامی و وجوه اختلاف و جدایی راه اسلام از مکاتب جدید بشری خواهد بود. آنچه نویسنده در این کتاب به آن تمرکز بیشتر داشته این است که اظهارنظر درباره مسائل فکری و ایدئولوژیک کار سهل و آسانی نیست؛ علاوه بر تخصص، نیاز به دقت نظر و باریک بینی و ذهن حاد و جوّال دارد.
آزادی معنوی
صدرا، 272 صفحه، 3000 نسخه، 95 هزار ریال.
این کتاب شامل حواشی و یادداشتهای شهید آیتالله مطهری بر کتاب «اسلامشناسی» مرحوم دکتر شریعتی است. این متن و حاشیه بسیار پرنکته و سودمند است و مطالعه آن موجب ارتقاء آگاهی ما از شاخصها و معیارهای فکر اسلامی و وجوه اختلاف و جدایی راه اسلام از مکاتب جدید بشری خواهد بود. آنچه خواننده کتاب در نهایت برداشت میکند این است که اظهارنظر درباره مسائل فکری و ایدئولوژیک کار سهل و آسانی نیست؛ علاوه بر تخصص، نیاز به دقت نظر و باریک بینی و ذهن حاد و جوّال دارد.
کلیات علوم اسلامی: کلام - عرفان - حکمت عملی
صدرا، 228 صفحه، 1000 نسخه، 70 هزار ریال.
یکی از علوم اسلامی، علم کلام است. علم کلام علمی است که درباره عقائد اسلامی، یعنی آنچه از نظر اسلام باید بدان معتقد بود و ایمان داشت بحث میکند. استاد شهید مطهری نیز در اثر خود به بررسی این علم و نحوه پرداخت به آن پرداخته و درباره آنها استدلال کرده و از آنها دفاع میکند.
کلیات علوم اسلامی: منطق – فلسفه
صدرا، 204 صفحه، 3000 نسخه، 65 هزار ریال.
این اثر شامل دو بخش «منطق» و «فلسفه» است. درس اول در واقع مقدمهای بر این دو بخش بوده و در آن تعریف روشنی از واژه «علوم اسلامی» انجام شده است. بخش اول (منطق) مشتمل بر درسهای دوم تا شانزدهم است که مجموعاً به تبیین تعاریف و اصطلاحات علم منطق اختصاص یافته است. بخش دوم (فلسفه) شامل 10 درس است که بهطور کلی میتوان آن را به سه فصل تقسیم کرد. در فصل اول که شامل درسهای اول و دوم است، توضیحاتی کلی درباره فلسفه و فلسفه اسلامی در اختیار خوانندگان قرار گرفته است. در این فصل معنای فلسفه در فرهنگ اسلامی و فرهنگ غربی و تفاوت علم و فلسفه، مورد بحث قرار گرفته و به شبهات مربوط به معنی متافیزیک و جدا شدن علوم از فلسفه اشاره شده است.
نظام حقوق زن در اسلام
صدرا، 368 صفحه، 2000 نسخه، 130 هزار ریال.
کتاب «نظام حقوق زن» مجموعه مقالاتی است که به تناوب در مجله «زن روز» در سالهای 45-46 با عنوان «زن در حقوق اسلامی» منتشر شده است. این مجموعه مقالات، نخستین بار در سال 1353 شمسی در قالب کتابی مستقل با مقدمه و پیشگفتار استاد مطهری منتشر شده است. کتاب «نظام حقوق زن»، شامل یازده بخش است.
نظر شما