سید عبدالحمید ضیایی، نویسنده حوزه عرفان و فلسفه، با حضور در اتاق گفت‌و‌گوی خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، از تالیف سه دفتر مستقل با موضوع جدال فیلسوفان و شاعران خبر داد و گفت: در این سه دفتر به فراخور به بررسی نزاع بین این دو گروه، فلسفه هنر و ادبیات از منظر فلسفی پرداخته‌ام.
فلسفه و شعر از افلاطون تا اخوان ثالث
وی اظهار کرد: دفتر اول، «جدال شاعران و فلیسوفان» نام دارد. در این دفتر به نزاع شعر و فلسفه از افلاطون تا اخوان ثالث پرداخته و مدینه فاضله این دو گروه را واکاوی کرده‌ام. افلاطون، نخستین فیلسوفی بود که شاعران را از مدینه فاضله خود بیرون کرد. وی اعتقاد داشت ما (فلاسفه) تا حد ممکن می‌خواهیم از سایه‌ها عبور کنیم تا به ایده برسیم اما شاعران از روی سایه، سایه دیگری را تصویر می‌کنند و خیال را قوی می‌سازند و در نتیجه عقل را کمرنگ می‌کنند. افلاطون جز هنر «موسیقی» همه را از مدینه فاضله خود بیرون کرد.
جنبشی از امام محمد غزالی تا خراسان امروز
ضیایی با اشاره به این‌که، «اخوان ثالث» آخرین شاعری است که فلسفه و فیلسوفان را هجو کرده و آنها را از آرمانشهر خود بیرون کرده است، گفت: اخوان از جمله شاعرانی است که فلسفه را مورد نقد قرار داده است. جنبش نقد فلاسفه در میان شاعران با امام محمد غزالی شکل گرفت. وی به بیست دلیل فلاسفه را کافر و به سه دلیل آنها را مرتد می‌داند. جنبشی که به مولوی، عطار و سنایی رسید و تبدیل به یک «گفتمان» شد، به ویژه بعد از به وجود آمدن نهضت ترجمه و همه‌گیر شدن آثار افلاطون این جنبش رنگ دیگری به خود گرفت.
نویسنده «نگرشی انتقادی-تاریخی به ادبیات عاشورا» درباره جنبش مخالفت با فلسفه در میان شاعران در مناطق عربی مانند بغداد و عراق گفت: متفکرانی مانند ابن‌عربی وارد این جنبش نشدند و همچنان دارای صبغه فلسفی ماندند. این جنبش بیشتر در «خراسان» خودی نشان داد. تاریخ نیز نشان داده است که سرزمین خراسان بیشتر شاعرخیز است تا فیلسوف‌پرور و البته عرفان نیز در آنجا رونق دارد. عرفای آن منطقه فلسفه‌ستیز هستند زیرا عقل جزوی را قبول دارند اما عقل کلی را نمی‌پذیرند. ناگفته نماند که هیچ استدلالی نیز درباره «عقل کلی» نداشتند.
این متخصص عرفان تطبیقی ادامه داد: اخوان ثالث نیز از سرزمین خراسان برخاسته و در قصیده «درخت معرفت» که آن را به مرحوم عبدالحسین زرین‌کوب تقدیم کرده، به نقد فلسفه و پاسخ افلاطون پرداخته است.
این پژوهشگر درباره دفتر دوم کتاب خود گفت: کتاب دوم «فلسفه هنر» نام دارد. تمرکز در این کتاب بیشتر بر «شعر» است. «تجربه شاعرانه»، «چیستی منشا الهام شعر» از جمله موارد مورد بحث در این کتاب است که همگی از منظر فلسفی انجام می‌شود. آیا تجربه شاعرانه اکتسابی هست یا نه؟ از جمله پرسشی است که در این دفتر به آن پرداخته شده است.
وی به دفتر سوم اشاره کرد و ادامه داد: ادبیات غنایی، ادبیات حماسی و ادبیات تعلیمی، سه موضوع و شاخه از ادبیات است که در دفتر سوم به آن می‌پردازم و بیشتر به شکل بومی‌شده آن توجه کرده‌ام.
بنا به گفته سید عبدالحمید ضیایی کار تالیف این آثار یک سال به طول می‌انجامد.
شنبه ۱۹ دی ۱۳۹۴ - ۱۲:۰۱
نظر شما