دکتر یزدان منصوریان در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) اجرای طرح «پایتخت کتاب ایران» را اقدامی ابتکاری و سودمند برای گسترش فرهنگ مطالعه و کتابخوانی دانست و عنوان کرد: اجرای این طرح به ایجاد کانون‌هایی برای همگرایی فعالیت‌های مرتبط در زمینه کتاب و کتابخوانی منجر شده و خواهد شد.
مدیر گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه خوارزمی افزود: این طرح می‌تواند همچون چتری فراگیر اقدام‌های پراکنده را همسو و هم‌جهت سازد و بر اثربخشی آنها بیفزاید. ضمن آن‌که هر اقدام تازه مبتنی بر این طرح می‌تواند برای سایر بخش‌ها و نهادهای فرهنگی الهام‌بخش باشد.
تحقق «بهبود روحیه فرهیختگی» هدفی آرمانی در مسیر فرهنگی
وی با تأکید بر این‌که هدف نهایی این طرح‌ها، تنها گسترش فرهنگ مطالعه نیست، عنوان کرد: اجرای این‌گونه طرح‌ها را باید گامی در راستای تحقق هدف آرمانی دیگری دانست که می‌توان آن را «بهبود روحیه فرهیختگی» در جامعه نامید؛ چراکه انس با کتاب و سایر محصولات فرهنگی باید زمینه‌ای برای ترویج اخلاق، مدارا، فضیلت‌مداری و فرهیختگی در جامعه باشد. بنابراین، طرح «پایتخت کتاب ایران» زمانی موفق است که به صورت کانونی برای گفت‌وگو، تبادل نظر و همگرایی فعالیت‌های فرهنگی درآید. اقداماتی که همگی زمینه‌ساز گسترش دانایی و فضیلت‌های اخلاقی در جامعه باشند.
ادامه داد: به سخنی دیگر برای رسیدن به چنین هدفی ارتقاء سطح مطالعه در جامعه لازم است، اما کافی نیست. برای این منظور ما به «مطالعه موثر» و «مطالعه مولد» نیاز داریم. مطالعه‌ای که بازتاب مثبت آن در افکار، گفتار و رفتار افراد مشهود باشد.
انتظارات و مسئولیت‌هایی که متوجه پایتخت کتاب ایران است
وی با اشاره به انتخاب شهر اهواز به عنوان پایتخت کتاب ایران، درباره مسئولیت‌هایی که متوجه این شهر می‌شود، گفت: انتخاب یک شهر به عنوان پایتخت کتاب ایران، آن شهر را به نوعی در جایگاه پرچمدار و پیشتاز فعالیت‌هایی فرهنگی در این زمینه قرار می‌دهد. شهری که می‌تواند برای سایر شهرها الهام بخش و الگو باشد.
منصوریان افزود: بی‌تردید زمانی که در رسانه‌ها اعلام می‌شود یک شهر به عنوان پایتخت کتاب ایران انتخاب شده، متولیان امور فرهنگی در سراسر کشور کنجکاوند بدانند چه امتیازی باعث این انتخاب شده و از طرح‌های پیشنهادی الگو می‌گیرند. این الهام‌بخشی بسیار مفید است. اما از سویی دیگر مسئولیت پایتخت کتاب را سنگین‌تر می‌سازد. زیرا قرار است در زمینه توسعه فرهنگ مطالعه بهترین باشد و رسیدن به چنین هدفی نیازمند تلاش و کوشش بسیار است به خصوص از سوی دستگاه‌های فرهنگی و کتابخانه‌های آن شهر.
لزوم تشکیل گروههای کتابخوانی در کتابخانه‌ها
دانشیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه خوارزمی با تشریح وظایف کتابخانه‌ها در ایجاد فرهنگ کتابخوانی، گفت: آنچه بر رونق کتابخانه‌ها می‌افزاید تاکیدی است که ما کتابداران بر فعالیت‌های مردمی این نهاد داریم. اموری که مستلزم مشارکت عمومی است. در علم اطلاعات و دانش‌شناسی به این اقدامات «فعالیت‌های جنبی یا جانبی» کتابخانه می‌گویند. منظور از آن نیز برگزاری نشست‌های نقد و بررسی کتاب، دعوت از نویسندگان برای معرفی آثارشان، برگزاری نمایشگاه کتاب، تشکیل گروههای کتابخوانی و ابتکارهای مشابه است.
وی ادامه داد: منظور از گروه کتابخوانی گروهی از افراد علاقه‌مند به مطالعه است که تصمیم می‌گیرند درباره موضوعی مشخص یا کتابی معین مطالعه کنند و بعد در جلسه‌های هفتگی یا ماهانه - یا در هر بازه زمانی دیگری که میسر باشد - درباره تجربه‌های مطالعاتی خود به بحث و گفت‌وگو بپردازند؛ مثلاً ممکن است تعدادی از کاربران کتابخانه به رمان‌های ایرانی علاقه‌مند باشند و تصمیم بگیرند برگزیده‌ای از این آثار را مطالعه کنند.
منصوریان یکی از نمونه‌های موفق این گروههای کتابخوانی را طرح «با هم بخوانیم» عنوان کرد و گفت: این طرح توسط گروهی در فرهنگسرای فردوس در قالب جلسه‌های هفتگی به صورت پیوسته برگزار می‌شود. من هم این افتخار را داشتم که در صدمین جلسه آنان شرکت کنم و از دانش و تجربه این گرامیان بیاموزم. رونق کتابخانه در گروه همین تعامل و گفت‌وگوهاست که می‌تواند در پایتخت کتاب ایران به‌طور جدی به اجرا دربیاید.
ضرورت تمرکز زدایی از کتاب‌های درسی در بخش آموزشی
وی همچنین درباره وظایف بخش آموزشی پژوهشی (دانشگاه ها) برای نهادینه شدن فرهنگ کتابخوانی نیز گفت: بی‌تردید تمام نهادهای آموزشی – از مدرسه تا دانشگاه – سهمی اساسی در ترویج خواندن دارند، به شرط آن‌که تمرکز آموزش از کتاب درسی برداشته شود. تا زمانی که فقط کتاب درسی مبنای آموزش باشد و ارزیابی پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان بر همین اساس صورت پذیرد، نمی‌توان امید چندانی برای مشارکت بخش آموزش در ترویج مطالعه داشت.
منصوریان عنوان کرد: برنامه درسی باید به گونه‌ای باشد که دانش آموز و دانشجو را به سوی کتابخانه سوق دهد؛ مثلاً کتاب درسی به‌جای آن‌که منبعی برای «پاسخ به پرسش‌ها» باشد، باید به عنوان منبعی برای «طرح پرسش‌ها» عمل کند. آنگاه دانش‌آموزان پاسخ‌ها را با جستجو در منابع کتابخانه‌ای بیابند. به این ترتیب با مطالعه مأنوس خواهند شد و مهارت‌های سواد اطلاعاتی آنان نیز بهبود خواهد یافت.
نقش موثر سازمان‌های مردم نهاد در انتخاب پایتخت کتاب ایران
وی درباره طرح‌های ارائه شده از سوی شهر اهواز که به انتخاب شدن آن به عنوان نخستین پایتخت کتاب ایران انجامید، گفت: به نظرم هر یک از طرح‌های ارائه شده از سوی اهواز (اینجا) هر یک به تنهایی می‌تواند بسیار موثر و سازنده باشد. در این میان نقش و سهم مشارکت سازمان‌های مردم‌نهاد (سمن‌ها) در این زمینه قابل توجه است که تمرکز بر این نکته می‌تواند بسیار راهگشا باشد.
منصوریان با تأکید بر مشارکت هر چه بیشتر مردم و نهادهای مردمی در موضوع کتابخوانی، گفت: در مصداق موفق این مشارکت‌ها می‌توان به «شورای کتاب کودک» است که به تازگی مراسم پنجاه و دومین سال تاسیس آن برگزار شد. (اینجا)
وی با بیان این‌که شورای کتاب کودک به عنوان سازمانی مردم‌نهاد بیش از نیم قرن است برای ترویج کتابخوانی و مطالعه در کشور تلاش می‌کند و در این مدت طولانی نیز دستاوردهای ارزشمندی داشته، افزود: خواندن یک کنش اجتماعی است که مراکز فرهنگی باید زمینه‌ساز بروز و گسترش آن باشند. در مجموع، به نظرم هر اقدام خلاقانه‌ای که بتواند سهمی در ترویج خواندن و رشد آگاهی اجتماعی داشته باشد، ارزشمند و قابل قدردانی است و می‌تواند الگویی برای سایر شهرها نیز باشد.
یکشنبه ۱۰ اسفند ۱۳۹۳ - ۰۹:۰۰
نظر شما