خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)- وندیداد نوزدهمین نسك اوستا به‌شمار می‌آید كه امروز همه‌ آن به دست ما رسیده است. این نسك به 22 فرگرد تقسيم مي‌شود. نوشته‌های فرگردها به شيوه پرسش و پاسخ است. نوشتن این بخش از اوستا را به مغان مادی نسبت می‌دهند. بنابراین در وندیداد آثاری از قانون‌های كهن پیش‌زرتشتی را در كنار قانون‌های نو می‌توان يافت.

«ونديداد» بیشتر به احکام فقهی شامل مسائل بهداشتی و آئینی دین زرتشتی می‌پردازد و برخی بر این باورند که درونمایه وندیداد بیشتر بازتاب آیین‌های مغان ماد است و از این دید با سایر بخش‌های اوستا تفاوت دارد.

فرگردهاي «ونديداد» بیشتر به بیماری‌ها و راه‌‌های مقابله با آن، کمک به دیگران، ازدواج و قبح رفتارهای غیراجتماعی مانند اهانت و عهدشکنی و کفاره‌های لازم برای پیمان‌شکنی و گناهان دیگر پرداخته است و از این رو می‌توان وندیداد را یک مجموعه از احکام و فرامین حکومتی دانست تا دستورالعمل‌های عبادی دین زرتشت. با این همه، وندیداد گنج شایانی از ریشه‌دارترین و بنیادی‌ترین بن‌مایه‌های اسطوره‌ها و فرهنگ ایرانیان است.

از خاستگاه ايرانيان تا سرزمین‌های مزدا آفریده

فرگرد نخست وندیداد تنها بخشی از اوستا است كه درباره‌ خاستگاه ایرانیان آگاهی‌های سودمندی به‌دست می‌دهد. فرگرد اول داراي 20 بند است و شامل افسانه آفرينش سرزمين‌هاي مسكوني توسط اهورامزدا است.
 

اين بخش درباره جغرافياي شرق ايران بوده و دربردارنده فهرست 16 سرزميني است كه اهورامزدا بي هيچ عيب و نقصي آفريده است اما به مقابله با آن اهريمن دست به ضد آفرينش زده و هريك از آنها به سبب خباثت اهريمن گرفتار مصيبتي خاص شده‌اند. در تمام ونديداد دشمني آشتي‌ناپذير بين دو قدرت خوب و بد يعني اهورامزدا كه حيات و خوشبختي را آفريده و اهريمن كه فقط زشتي و پليدي را به‌وجود آورده است، ديده مي‌شود. 

از داستان جم تا پرنده ياور سروش

فرگرد دوم، داستان جم ‌، فرگرد سوم، درباره‌ نهادهای كشاورزی و آبادانی، فرگرد چهارم دربردارنده دادها و نهاد و پاسداشت پیمان‌ها، فرگرد پنجم تا پایان فرگرد دوازدهم، قانون‌های آلودگی‌ها و ناپاكی‌هاست.

فرگرد سیزدهم درباره‌ جانوران سودمند، فرگرد چهاردهم درباره‌ پادافره‌ها، فرگرد پانزدهم درباره‌ گناهان مرگ ارزان، فرگرد شانزدهم درباره‌ ناپاكی‌ها، فرگرد هفدهم قانون‌ها، فرگرد هجدهم درباره موبدان و سپندینگی پرنده‌ یاور ایزد سروش، فرگرد نوزدهم درخواست اشو‌زرتشت از اورمزد و فرگرد بیستم تا بیست و دوم درباره‌ پزشكی است. 

نگهداری وندیداد در خانواده‌ای از موبدان و اصیل بودن آن 

كهن‌ترين نسخه خطي «ونديداد» كه در مركز اسناد و كتابخانه مركزي دانشگاه تهران نگهداري مي‌شود، به سال 976 یزدگردی برابر با 1036هجري قمري در یزد نوشته شده است. بر پایه‌ آگاهی كمیته ملی «حافظه جهانی ایران»، دستنويس خطی وندیداد به شماره‌ 11263 وابسته‌ به مجموعه‌ دست‌نویس‌های خطی كتابخانه مركزی و مركز اسناد دانشگاه تهران در دفتر ثبت حافظه جهانی ایران به ثبت رسید.

اين دستنويس دارای متن کامل وندیداد و متن کامل ویسپرد و بخش اصلی یسناست. حاشیه‌ دستنویس نیز به زند نوشته شده است. هم‌اكنون دستنویس‌های بسیاری از اوستا در کتابخانه‌های گوناگون جهان نگهداری می‌شود. دستنویس وندیداد از آن رو كه ‌كاتب آن شناخته شده است، از دستبردهای زمان به‌دور مانده و از ارزش بسیاری برخوردار است.

روشن بودن شناسنامه‌ كتاب و این‌كه از زمان نگارش ‌تا‌كنون در خانواده‌ای از موبدان نگهداری شده است، نه تنها اصیل بودن دستنویس وندیداد را نشان می‌دهد بلكه بر ارزش آن می‌افزاید. این دستنویس به سه خط دین دبیره‌(اوستایی)، پهلوی و فارسی نوشته شده است. 

* میراث نخست مستند ایران در فهرست منطقه آسیا و اقیانوسیه حافظه جهانی یونسکو:

«مسالك و ممالك» سندي با ارزش براي اثبات نام حقيقي خليج‌فارس