به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست تخصصی «بررسی جایگاه علوم خاص و کاربردی در جایزه کتاب سال» با حضور دکتر محمدتقی خانی، رئیس پیشین دانشکده علوم پزشکی دانشگاه تربیت مدرس، دکتر عبدالحسین بصیره، مدرس دانشگاه و نویسنده دایره‌المعارف فیزیک و دکتر محمود کمره‌ای، رئیس پردیس دانشکده فنی دانشگاه تهران عصر دیروز (هشتم مهر‌ماه) در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب برگزار شد.
علوم پایه و طبیعی، اساس همه علوم هستند
محمدتقی خانی، رئیس پیشین دانشکده علوم پزشکی دانشگاه تربیت مدرس، با اشاره به این‌که جوایز کتاب فصل و سال از مشوق‌های موثر در تولید کتابهای تخصصی‌اند، اظهار کرد: پیش از صحبت درباره این جوایز باید به بررسی جایگاه علوم پایه در کشور پرداخت. علوم پایه و طبیعی، اساس همه علوم هستند. اگر شیمیدان و زیست‌شناس ماهر تربیت کنیم، داروساز و مهندس باسواد خواهیم داشت.
وی با اشاره به تمایل داوطلبان دانشگاه به رشتههای مهندسی افزود: بیشتر داوطلبان نخبه دانشگاه، به تحصیل در گرایش‌های مهندسی و پزشکی علاقه‌مند هستند، بنابراین توجه چندانی به علوم پایه نداریم، علومی که پایه آنها پژوهش است و در نتیجه کتابهای این حوزه نیز باید براساس پژوهش تولید شوند اما هنوز برای تدوین پایان‌نامه‌های مقطع دکترا بودجه‌های کافی نداریم.
ترجمه به معنای پیشرفت علمی نیست
خانی با انتقاد از وضعیت تخصیص بودجه پژوهشی در کشور ادامه داد: با توجه به اهمیت و تاکید درباره تخصیص اعتبار به بخش پژوهشی، هنوز این بودجه به نصف استاندارد جهانی نرسیده است. بنابراین ناچار به ترجمه هستیم که البته این شیوه تولید کتاب، به معنای پیشرفت علمی نیست.
رئیس پیشین دانشکده علوم پزشکی دانشگاه تربیت مدرس، عنوان کرد: تولیدکننده علم نیستیم، بنابراین به سوی ترجمه رفته‌ایم اما در حوزه ترجمه نیز شاهد نشر چهار نوع ترجمه از یک اثر در بازار هستیم. این در حالی است که با رونق ترجمه، علم رونق نخواهد گرفت.
وی ادامه داد: در کشور ما دانشجویان نخبه خواهان تحصیل در رشتههای پزشکی و مهندسی در انواع گرایش‌های آنها هستند، در صورتی‌که در کشورهای پیشرفته در ابتدا دانشجویان از دانش‌های پایه آشنایی به‌دست می‌آورند و سپس براساس آن دانش، به انتخاب رشته مبادرت می‌کنند. بنابراین لزوم تدوین یک سیاست با هدف اصلاح نظام آموزش عالی، احساس می‌شود.
دانشگاه جایگاه علم است
این پژوهشگر حوزه پزشکی، با اشاره به اهمیت توجه به دانشگاه در رشد علم اظهار کرد: دانشگاه جایگاه علم است، بنابراین افراد باسواد و متعهد باید جذب دانشگاه شوند. نکته قابل ذکر در اینجا این است که در کشورهای پیشرفته افراد نخبه در رشتههای مهندسی و پزشکی تحصیل نمی‌کنند، بلکه به رشتههای مدیریتی تمایل دارند.
خانی در ادامه برگزاری جوایز کتاب فصل و سال را در تقویت فرایند تولید کتابهای باکیفیت در حوزه علوم خاص موثر دانست و گفت: برای تقویت جایگاه کتابهای حوزه علوم خاص برگزاری جوایز کتاب فصل و سال به‌صورت مستقل برای این حوزه ضروری است.
وی با اشاره به اهمیت برگزاری جوایز کتاب فصل و سال افزود: اطلاع‌رسانی مناسبی درباره برگزاری جوایز کتاب فصل و سال صورت نمی‌گیرد. از سوی دیگر توجه بیشتر به شأن و جایگاه مولف موجب ایجاد انگیزه خواهد شد. نویسنده اگر شامل حمایت‌های مالی و معنوی شود، انگیزه و احساس بهتری خواهد داشت.
حوزه علوم پایه ما نیازمند تحرک است
این مدرس دانشگاه ادامه داد: نقطه قوت ما، علوم پایه نیست اما به همان میزان هم که در این حوزه توان داریم خوب عمل نمی‌کنیم، بنابراین باید تحرکی در این حوزه ایجاد کرد. برگزاری سمینار‌های نیم‌روزه با حضور ناشران و مولفان و مترجمان و دانشگاهی، از جمله راهکار‌های ایجاد این تحرک است.
خانی گفت: به دانشجویان توصیه می‌کنم منابع زبان اصلی را مطالعه کنند. اصلی‌ترین دلیل آن هم ترجمه آثار این حوزه به قلم افراد غیرمتخصص است؛ افرادی که بدون آشنایی به مباحث، در همه حوزه‌ها به ترجمه اقدام می‌کنند. مدتی است برخی مولفان، انتشار کتاب به زبان‌های انگلیسی را در دستور کار خود قرار داده‌‌اند. انتشار چنین آثاری روندی رو به رشد دارد. به‌نظر می‌رسد این آثار قابلیت ارائه در جوایز کتاب سال و فصل را نیز دارند. با توجه به علاقه مولفان به انتشار آثاری به زبان‌های انگلیسی و عربی، سرمایه‌گذاری در این حوزه باید مورد توجه قرار گیرد.
جای ناشران در نشست‌های تخصصی خالی است
عبدالحسین بصیره، نویسنده دایره‌المعارف فیزیک نیز در ادامه، برگزاری این نشستها را نوعی آسیب‌شناسی دانست و اظهار کرد: به‌نظر می‌رسد حضور ناشران در این‌گونه نشستها لازم است. ناشران می‌توانند با آموزش، در گزینش بهتر کتاب عملکرد بهتری داشته باشند.
وی افزود: دانش فیزیک در کشور ما مظلوم واقع شده است. داوطلبان دانشگاه برای تحصیل در رشته‌هایی مانند فیزیک، نیازمند مشوق‌هایی هستند. برگزاری جوایز کتاب فصل و سال، در بین مولفان و ناشران ایجاد انگیزه کرده است، اما باید توجه داشت که تالیف در حوزه علوم کاربردی کار سختی است، چراکه تحصیل در حوزه فیزیک نیازمند تجهیزات و ابزار‌های آزمایشگاهی است.
ایران پایه‌های علم اروپا را ایجاد کرد
این پژوهشگر حوزه فیزیک در ادامه عنوان کرد: ایران پایه‌های علم اروپا را ایجاد کرده، ولی امروزه جایگاه ما برعکس شده است و این مساله بیشتر ریشه در ضعف پژوهشی دارد. نشانه‌های بی‌توجهی به پژوهش را در صنعت نیز می‌بینیم، چرا باید در بخش صنعت، تنها مونتاژکننده باشیم؟
وی با انتقاد از وضعیت ترجمه آثار حوزه علمی نیز گفت: امروز بیشتر ناشران ما به انتشار آثار ترجمه‌ای مشغولند. به‌عبارتی دیگر، نوعی تجارتخانه برای تولید آثار ترجمه‌ای ایجاد شده است. باید با تغییر نگرش و ایجاد بستر لازم، به تالیف اهمیت دهیم، هرچند ممکن است در ابتدا با اشتباهاتی همراه باشد.
مشارکت وزارت ارشاد و نهادهای علمی برای پیشرفت علوم کاربردی
محمود کمره‌ای، رئیس پردیس دانشکده فنی دانشگاه تهران نیز در این نشست تخصصی اظهار کرد: به‌نظر می‌رسد برای بررسی آسیب‌‌شناسانه حوزه نشر آثار علوم کاربردی، باید مجموعه گزارش‌های راهبردی با مشارکت وزارتخانه‌های فرهنگ و ارشاد اسلامی، علوم، تحقیقات و فناوری و همچنین فرهنگستان علوم تدوین شود.
وی برای افزایش کیفیت آثار حوزه علوم کاربردی پیشنهاد کرد: بسیاری از محققان صاحب ایده، به دلیل دردسر‌های فرایند نشر، به دنبال تالیف نمی‌روند و این در حالی است که می‌توان با شناسایی افراد مستعد در حوزه علوم کاربردی، به آنها سفارش تالیف آثار تخصصی و کاربردی داد.
نظر شما