به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) کتاب «آریان به گرد یک درفش، پیش درآمدی بر اندیشه نژادگرایی در ایران معاصر» به کوشش کاوه بیات و مصطفی نوری به مرور زندگینامه و گزیده آثار آریا پارت (شروین با وند) می‌پردازد.

شروین با وند، نظریه‌پرداز جنجالی نژادگرایی

شروین با وند (معروف به آریا پارت: 1286-1372) یکی از پژوهشگران و فعالان سیاسی ناشناخته اما با گفتاری جنجالی در صحنه سیاست صد سال گذشته ایران بود. وی بعدها تبدیل به یکی از مهم‌ترین نظریه‌پردازان‌نژادگرایی (راسیسم) در ایران شد.

وی در عنفوان جوانی برای تحصیل در کرسی‌های شرق‌شناسی به شوروی رفت اما زندگی پرماجرای با وند در این کشور چندان دوام نیاورد و به هر ترتیبی بود از شوروی خارج و به آلمان نازی رفت. کشور جدیدی که با اندیشه‌های بلند پروازانه‌اش همسانی بیشتری داشت. اما همراهی با وند با نازی‌های نیز دیری نپایید زیرا او (که خود دستی در علم نژادشناسی داشت) اسلاوها را شاخه مهمی از نژاد آریایی محسوب می‌کرد درحالی‌که در سلسله مراتب نژادی نازی‌ها به برادران آریایی کم لطفی شده بود!

اهمیت تقدس نژاد در افکار با وند

از آنجایی که تقدس نژاد اهمیت زیادی در افکار با وند (آریا پارت) داشت،نمی‌توانست چنین «کم لطفی» را در حق برادران آریایی در بالکان تحمل کند و راه خود را از راه نازی‌ها جدا کرد.

با وند پس از جنگ جهانی دوم به ایران آمد و در شهرهای مختلف مانند شیراز، مشهد، تبریز و تهران و از جمله در دانشکده جنگ فعالیت علمی داشت که می‌توان به انتشار برخی از آثارش در همان دانشکده و تدریس در دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز اشاره کرد اما حضور وی در دانشکده جنگ و سایر نهادهای دولتی دیرپا نبود و به زودی بازنشسته شد.

با وند اصولاً اعتقادی به کار حزبی و سیاسی نداشت و روح جبرگرایانه او را وامی‌داشت تا به رویه اتحاد ناگزیر ملت‌های آریایی سخت باورمند باشد. از این رو بود که نه مکتبی خاص و تاثیرگذار آفرید و نه شاگردی تربیت کرد و نه در احزاب دست راستی طرفدار فاشیسم که پس از شهریور 20 سر برآورده بودند وارد شد. اما بر چهره‌های ارتشی مانند منوچهر آریانا تأثیر گذاشت و ظاهراً در جشن‌های 2500 ساله نیز ایفای نقش داشت.

جهان‌بینی راسیستی

آن چه امروز از شروین با وند باقی مانده جزوات و نوشته‌هایی پراکنده است که همان دیدگاه نژادگرایانه قرن بیستمی البته از نوع ایرانی بر آن حکمفرماست. کتاب حاضر با مقدمه‌هایی انتقادی از مراد ثقفی و کاوه بیات در رد روایت رمانتیک با وند از هویت، ناسیونالیسم و جهان‌بینی راسیستی نگاشته شده است.

بیات در مقدمه نسبتاً طولانی خود ضمن ارائه تصویری اولیه از زندگی و زمانه با وند بر چند نکته حساس تاکید دارد. نخست آن‌که راسیسم و اندیشه نژادگرایی پس از پایان این نظریه اروپایی در ایران جان می‌یابد، اما همین راسیسم نیز نه در جامعه طرفداری پیدا می‌کند، نه تاثیرگذار است و نه می‌تواند متن اصلی روایت ملی‌گرایی را در ایران تحت تأثیر خود قرار دهد. به عقیده کاوه بیات (که ده‌ها کتاب و مقاله درباره این حوزه منتشر کرده است) اندیشه ملیت‌خواهی در ایران اصولاً با روحی متعادل همراه بود، که گنجایش و ظرفیت تحمل جزمیت‌هایی از این جنس را نداشت.

وی هدف از انتشار افکار با وند را نقد جدی آن «رگه» نحیف اما مخرب می‌داند که می‌تواند در هر جامعه خود را به گفتار ملیت خواهانه تحمیل و رنگ نژادپرستانه به آن بدهد.

کشف قلعه بابک از سوی آریا پارت

کتاب حاضر پیش از ورود به متن اصلی که همان آثار و نوشته‌های با وند است با یک مقدمه دیگر از محمود بنی‌هاشمی از معدود شاگردان شروین با وند همراه شده است. او که آذری و ساکن تبریز بود، هنگامی که با وند در اوایل دهه 1330 در دانشکده ادبیات دانشگاه تازه تا سیس آذر آبادگان (دانشگاه تبریز) به تدریس مشغول بود، به دیدار استادش رفت.

هاشمی می‌نویسد: «در سنین مدرسه به مبارزه با محافل کمونیستی و تجزیه‌طلب وابسته به شوروی در تبریز مشغول بود و به عنوان جوان خجالتی آذری به کسوت شاگردی استاد درآمد. یکی از نتایج همپایی این دو، کوهنوردی‌های مکرر و کشف «قلعه بابک» از سوی آریا پارت بود.»

کتاب حاضر حاصل کوشش دیگری از نویسندگان و پژوهشگران تاریخ معاصر است که در ارتباط با سیاست نیز قرار گرفته و تکمیل آن سال‌ها به طول کشیده است.

در کتاب افزون بر یادداشت‌ها، اسناد، مذاکرات، مصاحبه‌ها و سخنرانی‌های با وند تصاویر و عکس‌های پیوست از وی و خاندانش گنجانده شده است و همچنین تصویری از جلد کتاب‌ها و جزوات قدیمی منتشر شده از سوی با وند در برخی لابه‌لای سطور کتاب به چشم می‌خورد.

چاپ نخست کتاب «آریان به گرد یک درفش، پیش درآمدی بر اندیشه نژادگرایی در ایران معاصر» به کوشش کاوه بیات و مصطفی نوری در 590 صفحه، با شمارگان 800 نسخه و بهای 30 هزار تومان از سوی نشر پردیس دانش منتشر شده است.