به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) - سید مسعود شجاعی طباطبایی: مازیار بیژنی را در حال حاضر میتوان یک کاریکاتوریست برجسته در زمینه کاریکاتور ژورنالیستیِ سیاسی دانست که نوعی لحن زیباییشناسانه تازه را توانسته خلق و با کاراکترهای طرحهای او به همراه آن جانمایه زیباییشناسانه تازه، توانسته بسیار اثر بخش واقع شود.
کارهای او در وهله اول خیلی تلخ به نظر میرسند اما این فقط ظاهر مساله است. فرمول خاصی که بیژنی دارد، استفاده از زبان طنز ایرانی است که از آشنایی او با کلید واژههای طنز ایرانی میآید. این کلید واژهها زیر و بم اندیشههای بیژنی را به نمایش میگذارند. بیژنی همچنین خلاقیت ویژهای در ارائه مسائل سیاسی دارد که در عین سادگی طرحهایش، از پیچیدگیهای معنایی برخوردارند.
در مورد کتابهای او باید گفت که بیژنی به قدری پُر کار است که توانمندی کافی برای ارائه مجموعههای متعدد را دارد. آثار ارائه شده در کتابهایش پیش از هر چیز آشکار کننده تعهد و حساسیت او به مسائل روز مردم است.
با وجود این، کتابهایش از لحاظ گرافیکی دقت لازم را ندارند و شاید لازم باشد که هزینه بیشتری صرف آنها شود، اما با توجه به اینکه نوع نگاه بیژنی ساده و مردمی است، این کتابها توانستهاند در قالبی ساده و به بهایی مناسب در اختیار مردم قرار گیرند.
همین نکته که او در برنامه کاری خود، انتشار کتابهایی از مجموعههای مختلف کارهایش را قرار داده، نشان دهنده ویژگی مهم و مثبت یک کاریکاتوریست سیاسی است که اینچنین به فکر ثبت آثار خود باشد.
کاریکاتورهای هر هنرمند باید به طور دورهای کتاب شوند
اگر بخواهیم نمونههای خارجی را مثال بزنیم میتوانیم به نشریه لوموند اشاره کنیم که طرح روی جلد آن را به طور دائمی آقای پلانتو کار میکند و در انتشار آثارش بسیار فعال است و پایان هر فصل مجموعه کاریکاتورهای خود را به صورت کتاب به چاپ میرسانند.
شاید خیلیها معتقد به این باشند که جایگاه کاریکاتور در روزنامهها و نشریات است اما ضروری است هر کاریکاتوریستی هر چند وقت یکبار، امکان جمع آوری و انتشار مجموعه آثارش را داشته باشد تا در آنها برشی از اتفاقات مهم هر دوره منعکس شوند و مورد استفاده مخاطبان قرار گیرند. این امر همکاری ناشران را میطلبد.
از ویژگیهای مهم کتابهای بیژنی استفاده از کلمات و نوشتههایی است که در کارهای او به خوبی در جای خودشان مینشینند. اینها نکات بسیار دقیق و مهمی است که در کاریکاتور سیاسی باید به آنها توجه کرد.
اما با همه اینها مازیار بیژنی در کتابهایش آنگونه که باید معرفی نشده و هنوز توجه چندانی به کارهای و کتابهای او نشده است.
بدعتگذاری در هنر کاریکاتور ایران
کاریکاتورهای بیژنی را میشود به دو بخش تقسیم کرد؛ بخش اول کاریکاتورهای ژورنالیستی اوست که به موضوعات روز میپردازند و بخش دوم کاریکاتورهایی هستند که به زمان مشخصی محدود نیستند و در هر زمانی قابلیت ارائه شدن دارند.
در بخش اول در آثار او شاهد ذهن خلاقی هستیم که متّکی بر خلاقیتهای شخصیِ خود است. این از ویژگیهایی است که در کار کاریکاتوریستهای دیگر کمتر میبینیم. او توانسته هنر خود را به مرتبهای برساند که دارای سبک و سیاق ویژه خود باشد. این سبک و سیاق در همراهیاش با اندیشههای سیاسی بیژنی، مجموعهای واحد و همگن را ایجاد کردهاند.
نوع نگاه و قالبی را که بیژنی در آثارش انتخاب کرده را میتوان نوعی بدعتگذاری در هنر کاریکاتور ایران دانست. این در حالی است که کاریکاتوریستهای زیادی تا به حال در عرصه سیاسی کار کردهاند اما این صراحت لهجه، جسارت و ظرافتی را که در آثار بیژنی دیده میشود، کارهای او را از دیگران متمایز میکند.
طنز بیژنی از محاورههای روزانه مردم برداشت شده و از او هنرمندی متعلق به زمانه خودش ساخته است؛ به عبارتی مازیار بیژنی با نمایش هنر زمان خودش، نماینده یک اندیشه بسیار جسورانه در هنر کاریکاتور ایران شده است. او علاوه بر رعایت برخی قید و بندهای کلاسیکِ هنر کاریکاتورِ غربی، در کارهایش نوعی تکاپو و جستجوگری را در سبک و سیاقی تازه ارائه میدهد.
در عرصه کاریکاتور کشورمان نوعی نگاهِ روشنفکرانه وجود دارد که رایج شده است، بیژنی با جستجو برای خلق هویتی جدید در عرصه هنر روشنفکری، توانسته روشنفکری را هم به چالش بکشد.
بیزنی هر روز به دایره و طیف مخاطبان خود افزوده است
برخلاف آنچه برخی در مورد آثار او میگویند که کارهای بیژنی نگاه منتقدان روشن و آشکاری ندارد، من معتقدم که نگاه او نگاهی بسیار نقادانه است و اشکال تصویری او دارای هویت است که بر اساس یک اعتقاد و منش و دیدگاهی خاص ایجاد شدهاند و در مسائل مختلف سیاسی مانند بحث هولوکاست، میبینیم که هنر متعهد بیژنی، برخلاف بسیاری محافظهکارها، موضع مشخصی دارد و آن مسائل را به چالش میکشد و واقعیات موجود را به نمایش میگذارد. او به عنوان یک هنرمند انقلابی پذیرفته شده و باید گفت که مانند او را در این سالها کم داشته ایم.
همین وضوح و جسارت آشکار بیژنی سبب شده که او برخلاف دیگر کاریکاتوریستها که در بستر اتفاقات نمایشگاهی، به سمت گرایشهای فرمالیستی و انتزاعی سوق پیدا کردهاند، هیچ گاه به انتزاع یا فرمالیسم کشیده نشود و هیچگاه کارهایش را دشوار فهم نکند. آثار او همواره در یک سادگی و بداهتی خلق شدهاند که برای عموم هم قابل فهم هستند. اینکه که یک کاریکاتوریست بتواند هر روز به دایره و طیف مخاطبان خود بیفزاید، اصلا کار سادهای نیست.
امیدوارم که با توجه بیشتری به کار هنرمندانی از این دست زمینه برای ظهور هنرمندان برجسته دیگری در عرصه کاریکاتور ایران مهیّا شود.
نظر شما