استنلی هال، ویلیام جیمز، و زیگموند فروید بهعنوان مبدعان روانشناسی دین شناخته میشوند. این رشته در ایران با ترجمه دو کتاب با عناوین« روانشناسی دین» اثر دیوید وولف و «روانشناسی دین (بر اساس رویکرد تجربی)، نوشته برنارد اسپیلکا» مشخصتر شده است.
سنت اصلی در تفکر وولف
کتاب«روانشناسی دین» اثر دیوید وولف با موضوع تاریخ روانشناسی دین و شرح و توصیف نظریهها و رویکردهای مختلف آن تالیف شده است. وولف درمجموع سه جریان یا سنت اصلی انگلیسی - آمریکایی، آلمانی، و فرانسوی بر این موضع قائل است. در سنت انگلیسی - آمریکایی بیشتر بر فرد و تاثیر دین بر روان او تاکید میشد.
در اتریش زیگموند فروید به تحلیل و تبیین دین از دیدگاه روانکاوانه پرداخت اما سنت فرانسوی، که نمایندگان آن در آغاز قرن بیستم پیر ژانه، تئودل ریبو، و تئودور فلورنوئا بودند، بیشتر به آسیب شناسی دین، یعنی بررسی تأثیرات منفی آن بر سلامت روان افراد، گرایش داشت.
بعدها هر یک از این سه سنت دچار تحولاتی شدند و با پیشرفت روشهای علمی و افزایش پژوهشهای روانشناختی، اجتماعی و مردم شناختی به یکدیگر نزدیک شدند. امروز روانشناسان دین از انواع علوم انسانی و تجربی و نیز روشهای این علوم در پژوهشهای خود بهره میگیرند.
روانشناسی دین با رویکرد تجربی
کتاب دیگر «روانشناسی دین با رویکرد تجربی» است. اسپیلکا در این کتاب، برخی از مهمترین مسایل و موضوعات روانشناسی دین را با توجه به بعضی نظریهها و فرضیههایی که قابل آزمون تجربی هستند بررسی کردهاند. تقدم و تاخر موضوعات هم از یک سو منوط به ربط آنها با یکدیگر و از دیگرسو وابسته به دیدگاه و سلیقه نویسندگان است. البته تقسیمبندی فصلها به نظر تابع نظم و منطق خاصی است.
مولف در ابتدای این کتاب، به تاریخ و تعریف روانشناسی دین و سپس بنیادهای این رشته پرداخته است. و زیستشناسی مهمترین و متقنترین بنیاد رویکرد تجربی معرفی کرده است. فصل سوم به بررسی رابطه دین و زیستشناسی اختصاص یافته است. موضوع اساسی فصلهای چهار تا هشت «رشد مذهبی» و تطور جهتگیری دینی انسان از تولد تا مرگ است. در هر دوره از زندگی انسان - کودکی، نوجوانی و جوانی، بزرگسالی، و پیری - دین از جهات خاصی اهمیت مییابد.
نویسندگان پنج فصل کتاب را به این مساله اختصاص داده و بر حسب ترتیب و توالی مراحل عمر آدمی به آن پرداختهاند. فصلهای 9 و 10 و 11 به سه موضوع موضوع اساسی روانشناسی دین، یعنی تجربه دینی، عرفان، و تبدل، اختصاص یافته اند. این هر سه موضوع بیشتر جنبه شخصی و فردی دارند و ترتیب و توالی آنها هم بر اساس درجه اهمیتی است که در تاریخ پژوهشهای روانشناختی داشتهاند.
روانشناسی دین اثر دیوید وولف در یک هزار و 64 صفحه و روانشناسی دین با رویکرد تجربی اثر اسپیلیکا از سوی محمد دهقانی ترجمه و انتشارات رشد آنها را به چاپ رسانده است.
نظر شما