خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، سمیه حسن‌نژاد: عنوان برگزیده موفق در تولید ملی، در بیست و هفتمین جشنواره بین‌المللی خوارزمی، برای طرح «کسب دانش فنی و راه‌اندازی خط تولید پیمانه‌گرها با جابجایی مثبت» به‌طور مشترک به مهندس مسعود فرقدانی و مهندس مجتبی توسلی نائینی رسید. فرقدانی، کارشناس ارشد مهندسی مکانیک، همت را نرم‌افزار اجرای طرح‌های تحقیقاتی می‌داند.

این پژوهشگر معتقد است: «اگر بتوانیم به منابع اصلی تکنولوژی برسیم و یاد بگیریم که با چنگ و دندان، یک سری اطلاعاتی را پیدا کنیم و بعد خودمان آن‌را گسترش بدهیم، دیگر جایی برای نگرانی‌هایی مانند تغییر شکل یا تغییر وظیفه مجموعه‌ها نخواهیم داشت. می‌توانیم هر آنچه را از ما بخواهند، تولید کنیم.»

ایده اصلی این طرح از چه زمانی جرقه خورد؟
در زمان آغاز این طرح در سال 1374 چند سالی بود که کشور به پیمانه‌گر سوخت نیاز شدیدی پیدا کرده بود. این وسیله در واقع اصلی‌ترین وسیله سنجش میزان سوخت عبوری است. به عبارتی دیگر قلب یک تلمبه، پیمانه‌گر سوخت آن است. وظیفه اصلی پیمانه‌گر، اندازه‌گیری حجم سوخت عبوری است. دقت پیمانه‌گرهای ما مطابق استاندارد‌های بین‌المللی، برابر یک‌دهم درصد است.

وضعیت کشور پیش از تولید این محصول چگونه بود؟
نیاز به این دستگاه موجب شده بود  به تدریج کشور در این زمینه دچار بحران شود. بعد از تولید، این محصول از سوی جمعی از کارشناسان اعزامی شرکت ملی پخش به اصفهان، طی چند ماه آزمایش و با نمونه‌های مشابه خارجی مقایسه شد. در نهایت این گروه کارشناسی، برابری این محصول با نمونه‌های خارجی را اعلام کردند که موجب ممنوعیت ورود نمونه‌های خارجی به کشور شد. شرکت ملی پخش برای تامین نیاز، شروع به خرید این محصول کرد. موفقیت این محصول زمینه‌ساز تصمیم جدیدی مبنی ‌بر تولید تلبمه شد. در حال حاضر نیز بیش از 50 درصد تلمبه‌های کشور در داخل کشور ساخته می‌شود.

طرح «کسب دانش فنی و راه‌اندازی خط تولید پیمانه‌گرها با جابجایی مثبت» شامل تکنولوژی‌های دیگری هم است که برای رسیدن به تولید مجبور به کسب آن‌ها بودیم؛ مانند تولید قطعات گرافیکی خاص. 

نتیجه جستجو و فراگیری تکنولوژی‌های دخیل در تولید تلمبه،‌ موجب گسترش کار ما و زمینه‌ساز ایده جدیدی با عنوان «جایگاه‌های سریع‌النصب» شد که نخستین‌بار در سال 1387، در جهان ارایه می‌شد.

درباره «جایگاه‌های سریع ‌النصب» توضیح دهید؟
مجموعه یک جایگاه‌ بنزین شامل مخازن، سقف، اتاقک‌ها و سیستم برق ضد انفجار و هر چیزی که در یک جایگاه بنزین لازم است، به‌صورت پیش‌ساخته در کارخانه تولید و در هر جای شهر نصب می‌شود. «جایگا‌های سریع‌النصب» نیز در راستای همان طرح قبلی است. تولید «جایگاه‌های سیار» نیز از دیگر تولیدات ما بود که شامل یک دستگاه سوخت‌رسان مراکز ویژه البته بدون نیاز به پمپ است. طرح نخست، موجب گسترش عجیبی در کار ما شد، چراکه تکنولوژی را در اختیار گرفته بودیم. اختراع «جایگاه‌های سریع ‌النصب» در کشور چین نیز به ثبت رسیده است. برای چینی‌ها نیز این طرح تازگی داشت.

محصول شما، با کدام نمونه‌های خارجی برابری می‌کند؟
ما ششمین یا هفتمین کشوری هستیم که این محصول را تولید کردیم. شرکت ژاپنی تولید ژکننده این دستگاه که محصول ما شبیه محصول این شرکت ژاپنی است، پیش ازاین موفقیت، یکه‌تازی در تولید این محصول را افتخار خود اعلام کرده بود که ما به یاری خدا توانستیم این نمونه را طراحی و تولید کنیم.

در مسیر به دست آوردن این تکنولوژی به چه منابعی مراجعه کردید؟
برای رسیدن به تکنولوژی، به جای گشتن به دنبال سخت‌افزار باید دنبال یک نرم‌افزار باشیم. نرم‌افزار هم چیزی جز همت نیست. با همت و وجود سیستم‌های نوین کسب اطلاعات، پیدا کردن تکنولوژی دیگر سخت نخواهد بود. اگر قبول کنیم که به راحتی نخواهیم به آن رسید و اگر بدانیم کشوری که یک تکنولوژی را به دست آورده به راحتی در اختیار دیگران نمی‌گذارد، ما هم باید این سختی را تحمیل کنیم و به جلو حرکت کنیم و تلاش خودمان را بکنیم. 

وقتی بتوانیم به منابع اصلی اطلاعاتی تکنولوژی برسیم و یاد بگیریم که با چنگ و دندان، یک سری اطلاعاتی را پیدا کنیم و بعد خودمان آن‌را گسترش بدهیم، دیگر جایی برای نگرانی‌هایی مانند تغییر شکل یا تغییر وظیفه مجموعه‌ها نخواهیم داشت. می‌توانیم هر آنچه را که از ما بخواهند را تولید کنیم. ما در حال حاضر قابلیت تولید وسایل سوخت‌رسانی مراکز و سازمان‌های مختلف را داریم. وسایلی که گاه بسیار پیچیده است اما در این قسمت در کشور خودکفا هستیم.

کتاب چقدر در نهایی شدن طرح شما موثر بود؟
یک مجموعه وسیعی شکل گرفته بود، چراکه مجبور بودیم برای پیدا کردن یک مطلب که گاه در یک نیم صفحه بود، چند کتاب را مطالعه کنیم؛ نیم‌ صفحه‌ای که اشاره کوچکی به نیاز ما کرده بود. البته موفقیت، حاصل تلاش و همت است، نه صرفا مطالعه کتاب. 

در سال 1374 که طرح آغاز شد، اینترنت چندان فراگیر نشده بود. بیشترین منابع ما از کتابخانه دانشگاه صنعتی اصفهان و کتابخانه پژوهشکده شرکت نفت تامین شد. کتابخانه دانشکده شیمی دانشگاه تهران نیز منبع ما برای مطالعات حوزه پلیمر بود.

کتاب‌های مورد استفاده شما در این طرح بیشتر تالیف بوده یا ترجمه؟
برای ورود به دنیای تکنولوژی، نباید به منابع ترجمه‌ای محدود شد. گروه تحقیقاتی ما بیشتر به منابع اصلی مراجعه داشتند. در کتاب‌ها به دنبال یافتن تکنولوژی‌های تولید نبودیم، بلکه روش‌های آزمایشگاهی را در کتاب‌ها جستجو می‌کردیم تا به تولید تکنولوژی برسیم.
 
رسیدن به فرایند تولید، در کتاب‌ها وجود ندارد؛ منظور همان فوت‌های کوزه‌گری است که هر شرکتی برای حفظ آن تلاش می‌کند که البته جزو حقوق اصلی آن‌ها نیز به حساب می‌آید اما با پیدا کردن منابع و اصول، می‌توانیم ابزار‌های لازم را داشته باشیم. به عبارتی دیگر، راه ما از همان کتاب و مقالات نظری شروع می‌شود.
 
آیا برنامه‌ای برای تبدیل تجربیات تولید این محصول در قالب کتاب دارید؟
باید حاصل کار‌هایی که صورت گرفته ماندگار شود، در غیر این‌صورت این امکان وجود دارد که این اطلاعات به نسل‌های بعد منتقل نشود و نتیجه ابتر بماند. صد در صد این‌کار را خواهیم کرد.

مهندس مسعود فرقدانی، متولد سال 1343 تهران است. وی وقتی هفت ساله بود که به اصفهان مهاجرت کرد. برگزیده بیست و هفتمین جشنواره بین‌المللی خوارزمی، دانش‌آموخته مقطع کارشناسی ارشد رشته مهندسی مکانیک از دانشگاه صنعتی اصفهان است. فرقدانی، بورسیه دکترا برای ورود به حوزه اجرا را نپذیرفت و تحقیق و انجام مطالعات و اختراع را در کشور دنبال کرد. اجرای صنعتی دستگاه «آب شیرین‌کن خورشیدی» که سال گذشته ثبت اختراع شد، از برنامه‌های آتی این دانشمند ایرانی کشورمان است.-