به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، کتاب «گفتگوی تمدنی تاریخی ایران و ترکیه» مجموعه مقالات نشست دور نخست گفت‌وگو در حوزه فرهنگی ایران با همسایگان منطقه‌ای مانند ترکیه به‌شمار می‌رود که در اردیبهشت‌ماه 1391 در مرکز آموزش و پژوهش‌‌های بین‌المللی وزارت امور خارجه برگزار شده بود. این کتاب با ویراستاری سید علی موجانی، علی ارغوان‌چیتنار، محمد چگینی و امیر عقیقی‌بخشایشی با هدف تشویق و توسعه گفت‌وگوهای تاریخی ـ تمدنی میان ایران و ترکیه و تعمیق شناخت تمدنی و فرهنگی جوامع دو کشور از یکدیگر از سوی مرکز آموزش و پژوهش‌های بین‌المللی اداره نشر وزارت امور خارجه منتشر شده‌است.

در مقدمه کتاب آمده است: «دو فرهنگ به‌هم پیوسته و شاید وابسته، که جغرافیای آن‌ها از صفحات شمالی ماوراءالنهر تاریخی و دشت قبچاق آغاز شده و تا بالکان و شمال آفریقا توسعه یافته‌است. عناصری که گاه به رقابت پرداختند و زمانی همکاری را پیشه خود ساختند.» 

کتاب دربردارنده 20 مقاله تاریخی است و علاوه‌بر آن «سخنرانی گشایش» سید علی‌اکبر صالحی، وزیر سابق امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، «پیام وزیر خارجه جمهوری ترکیه (احمد داووداوغلو)»، «فرصت دوران‌ساز تمدن‌های شرقی در ساخت تمدن جهانی آتی» به‌همت هادی سلیمان‌پور، رییس مرکز آموزش و پژوهش‌های بین‌المللی، «سخنرانی معاون آسیا و اقیانوسیه وزارت امور خارجه (سید عباس عراقچی)» نیز در بخش آغازین کتاب آمده‌است. 

در بخشی از متن سخنرانی سید عباس عراقچی آمده‌است: «برای من در موقعیت سابق خود، یعنی مدیریت نهاد مطالعات و تحقیقات وزارت خارجه، همواره این پرسش وجود داشته و دارد که چه عاملی سبب شده‌است تا در دو سده اخیر، فضایی در روابط دو کشور ایجاد شود تا دولت‌های دیگر نقش متناظر یا ثالث را ایفا کنند؟ به این مفهوم که مثلا در تعیین حدود مرزی با وجود مهندسانی مبرز و دیپلمات‌هایی کارشناس نظیر خورشیدپاشا که «سیاست حدود» را نگاشت یا میرزا جعفرخان مشیرالدوله که «تحقیقات سرحدیه» را نوشت، چه حاجتی به دولت‌های ناظر بیگانه بود؟»

«تمدن چیست و چگونه پدید آمده است؟» مقاله‌ای به‌قلم «تئومان دورالی»، «بحث، مذاکره و گفتگو، کدامیک را باید انتخاب کنیم؟» نوشته حسین معصومی‌همدانی، «بازتفسیر میراث تمدنمان» به کوشش «توران کوچ»، «نقش‌های مشترک و متفاوت هویت ایران و ترکان در بستر تقابل شرق ـ غرب» به‌همت «ارتان اَیری‌بئل» و «سهم ترکان و ایرانیان در رشد میراث فلسفه اسلامی» اثر «برهان کوراوغلو» برخی مقاله‌های این کتاب به‌شمار می‌روند.

«تقابل فرصت‌طلبی و منافع دائم در مناسبات ایران و ترکیه» نوشته محمدعلی کاظم‌بیگی، «تاثیر قلمرو ایرانی در معماری آناتولی در دوران‌های سلجوقی و عثمانی» پژوهشی از «آراس نفتچی»، «روابط ایران و عثمانی در عهد سلطان مصطفی ثانی» به‌قلم «مهمت توپال»، «گفتاری درباره تجربه ایران و عثمانی در استقرار نظام جدید در اوایل قرن 19 م» به‌همت عباس قدیمی‌قیداری، «تاثیر اندیشه جدید غرب بر جامعه عثمانی و بازتاب‌های آن در عصر حاضر» نوشته «کنعان یعقوب‌اوغلو»، «نقش استانبول در روابط مردمی ایران و عثمانی در عصر مشروطه» اثر رضا دهقانی،‌ «اقدامات اصلاحی در دوره سلطان عبدالحمید یکم (1789-1774): نوآوری‌های تکنولوژیک و فرهنگی» پژوهشی از «فکرت ساریجا اوغلو» دیگر مقاله‌هایی این کتاب را تشکیل می‌دهند.

در بخشی از مقاله «تاثیر اندیشه جدید غرب بر جامعه عثمانی و بازتاب‌های آن در عصر حاضر» آمده‌است: «عثمانیان جدید با هدف نجات دولت عثمانی از فروپاشی، یک مفهوم شهروندی جدید به‌عنوان عثمانی‌گری ساخته و پرداخته بودند و در نظر داشتند همه عناصر مسلمان و غیرمسلمان تبعه امپراتوری را حول محور این مفهوم شهروندی متحد کنند.»

از دیگر مقاله‌های این کتاب می‌توان به «عراق؛ فضایی برای تعاملات فرهنگی ـ اجتماعی دو عنصر ایرانی و ترک» نوشته سید علی موجانی، «درویش عبدی، پیشوای نستعلیق‌نویسان عثمانی» به‌قلم ولی‌الله کاوسی، «درآمدی بر نقش سلسله ابواسحاقیه در تحولات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی ایران و آناتولی» اثر هایده لاله، «موانع پژوهش در تاریخ عثمانی در ایران» به‌همت مهدی عبادی، «محمد عاکف و شیخ سعدی شیرازی» اثر «بشیر آیواز اوغلو»، «پژوهش‌های مولوی‌شناسی در ترکیه» به کوشش «نوری شیمشکلر»، «اوقاف زنان در دوره عثمانی» پژوهشی از اکرم ارجح و «تئاتر روحوضی در ایران و ننار اورتااُنونو در ترکیه» به‌قلم افسانه منفرد اشاره کرد.

در بخشی از مقاله «نقش استانبول در روابط مردمی ایران و عثمانی در عصر مشروطه» نوشته شده‌است: «انجمن سعادت که نام کامل آن «انجمن سعادت ایرانیان مقیم استانبول» بود، مهاجرین سیاسی و گروهی از بازرگانان روشنفکر مقیم استانبول را به دور خود جمع کرد؛ این انجمن با کمیته اتحاد و ترقی استانبول که متشکل از روشنفکران ترک بود و نیز با کمیته ملیون ایرانی در برلن کهاز  اعضای اصلی آن می‌توان به تقی‌زاده، کاظم‌زاده ایرانشهر، میرزا فضلعلی تبریزی، محمدعلی تربیت و جمال‌زاده اشاره کرد، در رابطه بود.»

چاپ نخست کتاب «گفتگوی تمدنی تاریخی ایران و ترکیه» (مجموعه مقالات نشست دوره نخست) به سفارش اداره اسناد و تاریخ دیپلماسی در 216 صفحه و قیمت هفت‌هزار و 500 تومان از سوی اداره نشر وزارت امور خارجه در اختیار علاقه‌مندان و پژوهشگران تاریخ عثمانی و روابط ایران و ترکیه قرار گرفته است.