خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)_ در هفت مصاحبه‌ای که با موضوع «بررسی راهکارهای برطرف‌کردن مهجوریت قرآن کریم» با اهالی قرآن از جمله قرآن‌پژوهان انجام دادیم، همه این افراد مهجوریت قرآن را قبول داشتند و راهکارهایی برای برطرف‌کردن آن ارایه کردند.
 
مهجوریت قرآن در حالی است که هنوز هم صدای قرآن شنیده می‌شود، بسیاری از آیات قرآن بر دیوارهای شهر نقش بسته‌اند و قرآن، نمادی مقدس است که در هر خانه‌ای یافت می‌شود. در عین حال، نکته مهم این است که قرآن برای رسیدن به کدامین هدف نازل شده‌است؟ آیا کافی است که تنها هنگام اقامه اذان از مسجد شنیده شود، هنگام از دست دادن عزیزی قرائت شود یا همچون کتابی مقدس بر روی تاقچه‌های خانه گردی از فراموشی را تجربه کند؟ اندیشمندان و متفکران بسیاری تاکنون مقالات و کتاب‌های فراوانی درباره دلایل مهجوریت قرآن نوشته‌اند اما گویی هنوز کتاب راهنمای انسان‌ها مهجور است.

مهجور بودن قرآن به معنای حضور نداشتن آوای قرآن در جامعه نیست که اگر از این منظر بنگریم، قرآن نه تنها مهجور نیست بلکه جایگاه وسیعی در جامعه دارد. مهجوریت قرآن، در عمل به مفاهیم و دستورات این کتاب الهی مشاهده می‌شود. بی‌تردید هدف از نازل شدن قرآن، این مسایل ظاهری نبوده است، همچنان که خداوند در قرآن به صراحت فرموده‌است: «تِلْكَ آيَاتُ الْقُرْآنِ وَكِتَاب مُبِين» به این معنا که قرآن کتابی روشنگر و هدایت کننده است. متاسفانه گاهی دیده می‌شود که از هدایت‌گری وروشنگری این کتاب به اندازه کافی استفاده‌ نمی‌شود. در قرآن آیات زیادی با موضوع اخلاق، رعایت حقوق متقابل افراد، از جمله حقوق همسایه، حقوق پدر و مادر بر فرزند، حقوق فرزند بر پدر و مادر، حقوق اجتماعی و دیگر حقوق وجود دارد اما متاسفانه حتی در جامعه اسلامی ما کمتر نشانه‌ای از احترام و رعایت این اصول دیده نمی‌شود که اگر رعایت می‌شد، امروزه بسیاری از نابه‌هنجاری‌های اجتماعی معنایی نداشتند. از این جاست که می‌توانیم نتیجه بگیریم قرآن همچنان مهجور و غریب است. 

در هفت گفت‌وگویی که با اهالی قرآن و قرآن‌پژوهان با موضوع «بررسی راهکارهای برطرف‌کردن مهجوریت قرآن کریم» انجام گرفت، مطالب قابل تاملی بیان شد که در این فرصت خلاصه‌ای از آن‌ها به عنوان جمع‌بندی ارایه می‌شود.

قرآن، سخنگو و نظریه‌پرداز واحدی در جهان ندارد
ابوالقاسم حسینجانی، پژوهشگر قرآن و نهج‌البلاغه، با اشاره به مهجوریت قرآن و نبود زبانی واحد برای معرفی قرآن و اسلام می‌گوید:«زمانی که تعریف از یک موضوع غلط باشد، نمی‌توان بر مبنای آن تعریف غلط برنامه‌ریزی درستی ارایه داد. خداوند در ابتدای سوره ابراهیم می‌فرماید:الَر كِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَيْكَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ. این آیه، در واقع، تعریف درستی از قرآن محسوب می‌شود که به زبان خداوند بیان شده‌است، به این معنا که خداوند قرآن را نازل فرموده است تا به‌وسیله آن، انسان‌ها را از تاریکی‌ها حفظ کند. این تاریکی‌ها می‌تواند ظلم، جهل، بیماری و همه مفاسدی باشد که انسان را از ایمان دور نگه می‌دارد و نور هم می‌تواند عقل، عدل، ایمان و آگاهی باشد، همان عناصری که انسان را کمک می‌کنند تا به هدایت الهی نزدیک شود. نکته جالب توجه این است که این مفاهیم، تعریف واحدی برای مسلمانان ندارد و بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که اسلام و قرآن سخنگو و نظریه‌پرداز واحدی در جهان ندارد. این مساله هم چالش اساسی در موضوع مهجوریت قرآن به شمار می‌رود.» 

پرهیز از معرفی قرآن با روش‌های قدیمی
گاهی روش‌هایی که افراد برای معرفی و تبلیغ مفاهیم مورد نظر خود به کار می‌گیرند، از زبانی کهنه برخوردار است و با شیوه‌های مدرن و پیشرفته امروزی تطابقی ندارد. 

عباس اعرابی هاشمی، نویسنده و پژوهشگر قرآنی، در این‌باره می‌گوید:« ابزاری که محققان امروزه از آن‌ برای تحقیق و ارتباط با قرآن استفاده می‌کنند، ادبیات فارسی و عربی است. این ابزار جوابگوی فرهنگ امروز نیست و به همین دلیل، قرآن مجید مهجور مانده‌است. البته با توجه به ابزار موجود این مهجوریت طبیعی است، زیرا تنها با ادبیات فارسی و ادبیات عرب نمی‌توان قرآن مجید را شناخت. به‌عنوان مثال، اگر بخواهیم با سیستم مخابرات آشنایی پیدا کنیم، باید با علم مخابرات آشنا باشیم و تنها با تسلط به زبان فارسی نمی‌توانیم با سیستم علمی مخابرات آشنایی پیدا کنیم. با توجه به این که دنیای امروز به سوی امروزینگی در حرکت است، نمی‌توان قرآن و اسلام را با روش‌های قدیمی معرفی کرد، بلکه باید قرآن را با زبانی مطابق با پیشرفت‌های جهانی به مخاطبان عرضه کرد.» 

آلودگی‌های دنیایی ما را از قرآن دور کرده است
نکته مهم و قابل توجه این است که مخاطب قرآن، انسان است، انسانی که «احسن الخالقین» است و تنها باید به مقام والای «خلیفه‌اللهی» خود ایمان بیاورد تا وجودش را خالی از لغزش‌ها و ناصافی‌هایی کند.

محمود لطفی‌نیا، قاری بین‌المللی قرآن نیز بر این باور است که انسان تا زمانی که وجود خود را نشناسد، نمی‌تواند پروردگار و کتاب‌ الهی او را بشناسد. وی در این باره می‌گوید:«هر اندازه که آلودگی‌های دنیا اطراف ما را فرا گیرد، قلب و وجود ما از قرآن فاصله خواهد گرفت و هرچه از آلودگی‌ها دورتر شویم، باورمندی به قرآن بیشتر خواهد شد. آن‌گاه می‌توانیم زندگی موفقی داشته باشیم و آن زمان است که قرآن می‌تواند ما را به سوی زندگی موفق همراه با کمال هدایت کند. مهجوریت قرآن در جامعه به این دلیل است که آلودگی‌های دنیایی ما را از قرآن دور کرده‌است و ریشه این آلودگی‌ها را می‌توان در التزام نداشتن ما به دستوراتی جست‌وجو کرد که از طریق قرآن و ائمه(ع) به ما رسیده‌است.» 

حل ریشه‌ای مهجوریت قرآن
همیشه بیان دردها کافی نیست، بلکه باید درمانی برای این دردها پیدا کرد. شاید اگر آموزش قرآن از ابتدا درست و مطابق با اصول از زمان کودکی انجام شود و کودک قرآن احساس نیاز استفاده از قرآن را در وجود خود حس کند، بتوانیم ادعا کنیم که قرآن به راحتی به درون زندگی افراد راه پیدا خواهد کرد.
 
حجت‌الاسلام عبدالکریم بهجت‌پور نویسنده و محقق قرآنی در این باره معتقد است: «در نظام آموزش و پرورش ابتدا باید نیاز به آموختن قرآن برای دانش‌آموزان تبیین شود و سپس آیات کارآمدی که می‌توانند در زندگی روزمره گره‌گشا باشند، آمورش داده شوند تا مهجوریت قرآن به طور ریشه‌ای و از ابتدا حل شود. پیش از ورود به بحث آموزش قرآن باید یک سلسله مباحث علوم قرآنی را با محور ایجاد انگیزه در میان مردم برگزار کنیم، کارآمدی قرآن در جامعه را نشان دهیم و نمونه‌هایی را بیان کنیم که نشان دهد قرآن با نیازهای روز جامعه تطابق کامل دارد.» 

شخصیت‌ها و دانشمندان قرآنی به آموزه‌های قرآن عمل کنند
تا زمانی که همه افراد جامعه به قرآن عمل نکنند و آیات قرآن جزیی از زندگی اجتماعی افراد نشوند، قرآن همچنان مهجور خواهد بود.
 
حجت‌الاسلام محمدعلی ایازی، نویسنده و پژوهشگر قرآنی هم با این موضوع موافق است و با اشاره به آیه 70 سوره اسراء می‌گوید: خداوند در قرآن کریم می‌فرماید که « «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مِا لاتَفْعَلُونَ» ای افراد با ایمان، چرا چیزی را (به مردم) می‌گویید که انجام نمی‌دهید. با توجه به این آیه، راهکار اصلی برطرف‌کردن مهجوریت قرآن را می‌توان در عمل کردن به قرآن جست‌وجو کرد. زمانی که شخصیت‌ها و دانشمندان قرآنی به آموزه‌های قرآن عمل کنند، جامعه نیز به سمت عمل کردن به قرآن هدایت خواهد شد و اخلاق قرآنی در جامعه قرآنی ترویج پیدا خواهد کرد.» 

ضرورت تشکیل اتاق فکر و کارگروه‌های فکری
آموزش درست و کاربردی قرآن، شناختن نیاز استفاده از قرآن، عمل کردن به قرآن و استفاده از ابزارهای مدرن برای معرفی قرآن، تنها راهکارهای کافی برای احیای این کتاب الهی نیستند. شاید رویکردهای فرهنگی برخی سازمان‌ها و نهادها را نیز بتوان از مهم‌ترین دلایل مهجوریت قرآن دانست زیرا این تشکیلات به‌راحتی‌ می‌توانند موضوعاتی را در میان افراد جامعه نهادینه کنند.
 
حجت‌الاسلام سید کاظم ارفع، مترجم، مفسر و پژوهشگر قرآن، با اشاره به مهجوریت قرآن در دستگاه‌های فرهنگی تاثیرگذار از جمله صدا و سیما می‌گوید: «نخستین جایی که قرآن در آن مهجور است، سازمان صدا و سیماست. متاسفانه در صدا و سیما و اغلب مراکز فرهنگی برنامه‌هایی برای پیشبرد اهداف قرآنی ارایه نمی‌شود و تنها در زمان‌های خاصی به این موضوعات توجه می‌شود و ترویج فرهنگ قرآنی، هدف همیشگی موسسات فرهنگی نیست در حالی‌که باید برای برطرف‌ کردن مهجوریت از این کتاب شریف با تشکیل اتاق فکر و کارگروه‌های فکری از سوی نهادهای فرهنگی، افراد جامعه را به مطالعه دینی تشویق کنیم.» 

ساده ترجمه کنیم تا مردم بخوانند
دکتر سید یحیی یثربی، نویسنده، مفسر و پژوهشگر قرآنی، انحراف و تحریف در کاربرد قرآن، نبود ترجمه‌های ساده و روان با توجه به زبان معیار روز و رمزی پنداشتن زبان قرآن را چهار عامل اصلی دوری افراد جامعه از قرآن می‌داند و معتقد است: «اگر جامعه بتواند به این دلایل غلبه کند، جایگاه حقیقی قرآن در جامعه احیا خواهد شد. یکی از مهم ترین راهکارها برای بازگشت قرآن به جایگاه حقیقی آن، ارایه ترجمه‌های ساده و روان از قرآن است. باید زبان ترجمه‌های قرآن به گونه‌ای باشد که مردم عادی با متن قرآن احساس نزدیکی کنند و قرآن را به راحتی بخوانند.»

این پژوهشگر قرآنی با اشاره به نقش رسانه‌ها در درونی‌سازی استفاده از مفاهیم قرآن می‌گوید: «امروزه متاسفانه در برخی رسانه‌ها از روایات و احادیث بیشتر از آیات صریح قرآن استفاده می‌شود، در حالی ‌که اگر از طریق رسانه‌ها آیات قرآن با موضوعات مختلف مطرح شوند، می‌توان ادعا کرد که قرآن با زبان مردم به زندگی مردم راه پیدا خواهد کرد.»

در کنار همه مطالبی که گفته شد، عشق به آموختن از خداوندی که عاشقانه انسان را آفریده‌است، می‌تواند انسان را به سمت درک، فهم و عمل کردن به قرآن هدایت کند.