محمدرضا انصاری به مناسبت روز مباهله در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، با بیان این‌که روز مباهله همچون اعیاد اسلامی برای مسلمانان روز بزرگی است، اظهار کرد: تا سال 1381 هجری شمسی 23 عنوان کتاب درباره ماجرای مباهله به رشته تحریر درآمده‌ بودند که در میان آن‌ها تلاش یک مولف و یک مترجم اهل سنت و یک مولف پیرو مذهب مسیحیت دیده می‌شود. تاکنون این 23 عنوان کتاب به زبان‌های عربی، فرانسه، فارسی و اردو ترجمه و روانه بازار نشر شده‌اند.

وی با بیان این‌که «گرایش‌ها در تالیف کتاب‌ درباره موضوع مباهله در قالب شش اثر داستانی و 17 کتاب تحقیقی و علمی بوده‌است» در پاسخ به این سوال که «تفاوت کتاب اسرار مباهله با 23 عنوان کتاب تالیف و ترجمه شده در این‌باره را چگونه ارزیابی می‌کنید؟» عنوان کرد: 23 عنوان کتاب تالیف و ترجمه شده، ماجرای مباهله را پوشش می‌دهند اما کتاب اسرار مباهله، جامع‌ترین و کامل‌ترین کتاب در این زمینه است، زیرا در کتاب اسرار مباهله کوشیده‌ام به ریزترین و ظریف‌ترین مباحث و داستان‌های حاشیه‌ای ماجرای مباهله توجه کنم؛ ماجراهایی مانند اتمام حجت پیامبر(ص) با نجرانیان، عکس‌العمل مسیحیان در رحلت رسول‌الله(ص) و پیدا شدن لوح منقش به نام امام حسین(ع) در منطقه نجران.

مباهله، ماجرای حکمیت خدا بر سر رسالت پیامبر(ص)

این مولف کتاب‌های دینی درباره وقوع ماجرای مباهله گفت: وقوع مباهله به اختلاف بزرگان و اسقف‌های مسیحی عربستان با رسول‌الله(ص) بازمی‌گردد. مسیحیان عربستان در منطقه نجران، خوش آب و هواترین منطقه عربستان، ساکن بودند و با ظهور خاتم‌الانبیاء(ص) و ارسال نامه‌های دعوت به دین مبین اسلام،‌ سران و اسقف‌های نجران مانند دیگر مناطق غیرمسلمان نسبت به این دعوت مقاومت نکردند، بلکه پس از  برپا کردن جلسات علنی و مخفی و بررسی کتاب‌های پیامبران گذشته و حضرت عیسی(ع) به حقانیت رسالت حضرت محمد(ص) پی‌بردند و تصمیم گرفتند به دیدار پیامبر(ص) بروند.

وی ادامه داد: آنان در این سفر به جست‌وجو درباره زندگینامه و دین رسول اکرم(ص) پرداختند که به یقین نیز رسیدند و در دیدار با رسول خدا(ص) گفتند که محمد(ص) همان پیامبر موعود است اما ما دین شما را قبول نداریم. در این باره، خداوند در آیه 61 سوره آل عمران به پیامبر(ص) دستور داد تا آنان را به مباهله فراخواند. بر اساس این‌ آیه، رسول خدا(ص) از سران نجران می‌خواهد که «فرزندان‌مان و فرزندان‌تان، زنان‌مان و زنان‌تان و خودمان و خودتان را بیاورید و با هم مباهله کنیم». اسقف‌ها قرار مباهله را گذاشتند. روز مقرر فرارسید اما آنان با دیدن رسول خدا(ص)، حضرت فاطمه(س) و علی(ع)، حسن(ع) و حسین(ع) نسبت به تصمیم خود مردد شدند و به محض این‌که پیامبر(ص) حالت مباهله گرفتند، شرایط به گونه‌ای شد که آنان به سوی پیامبر(ص) آمدند و گفتند که ما نبوت شما را درست می‌دانیم اما دین شما را قبول نداریم و برای ماندن در سرزمین نجران جزیه پرداخت می‌کنیم.

انصاری با بیان این‌که رد پای مسیحیان نجران تا قرن چهارم هجری در تاریخ اسلام باقی ماند، اظهار کرد: معنای لغوی ابتهال یعنی دو نفر بر سر یک موضوعی با هم اختلاف داشته باشند و آن اختلاف را به حکمیت خداوند ببرند تا خداوند بر آن حکم بدهد و بر مدعی ناحق لعنت بفرستد.

کتاب اسرار مباهله مخاطب خاص دارد

وی در پاسخ به این سوال که «مخاطبان کتاب اسرار مباهله را چه کسانی تشکیل می‌دهند؟» گفت: این اثر در بیش از 300 صفحه به بیان همه مطالب و رخدادهای واقعه مباهله می‌پردازد. به نظر می‌رسد مخاطبان این حجم مطالب را پژوهشگران، محققان حوزه تاریخ اسلام و دین تشکیل می‌دهند. البته برای استفاده عموم و علاقه‌مندان به این حوزه، کتاب‌های «گزارش‌های لحظه به لحظه از ماجرای مباهله» و «از نجران  تا مدینه» را که برگرفته از کتاب اسرار مباهله‌اند، به رشته تحریر درآورده‌ام.

این مولف حوزه دین درباره محتوای کتاب اسرار مباهله عنوان کرد: همچنین در این کتاب مراسم مربوط به روز مباهله را آورده‌ام، زیرا این روز مانند دیگر اعیاد اسلامی، روز بزرگی است و در آن مناسکی مانند روزه، نماز خاص، دعاهای ویژه و حضور در مسجد مباهله توصیه شده‌است. البته مسجد مباهله در طول قرن‌ها دستخوش تغییرات سیاسی و تاریخی بوده و تاکنون بارها تخریب و تعمیر شده و اینک ورود به آن ممنوع است.

وی در پاسخ به این سوال که «چرا این روز بزرگ مانند دیگر اعیاد میان مسلمانان رواج ندارد و چرا منابع مکتوب در این حوزه محدودند؟» بیان کرد: شاید تقصیر خودمان باشد که این موضوع حساس دینی‌ را درک نکرده‌ایم و کمتر به سراغ خواندن کتاب در این زمینه رفته‌ایم. به‌نظرم برای این روز باید مانند دیگر اعیاد مراسم بزرگداشت برپا کرد تا جایگاه و حقیقت آن برای همگان مشخص شود.

تفاوت در مبنای تاریخی روز مباهله

انصاری درباره چگونگی تاریخ‌گذاری روز مباهله گفت: در منابع اسلامی تاریخ روز مباهله را روزهای 21، 24 و 27 ماه ذی‌الحجه خوانده‌اند. این روزها برگرفته از تاریخ ورود نجرانی‌ها به مدینه، وقوع مباهله و خروج نجرانی‌ها از مدینه است. البته تاریخ 24 ذی‌الحجه از دیگر تاریخ‌ها برای وقوع این ماجرا متقن‌تر است و در تقویم‌ها آن را یادآور می‌شوند.

24 ذی‌الحجه برابر با هشتم آبانماه، روز مباهله است.