به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، كاپيتولاسيون در اصطلاح سياسي معاهده‌اي است كه بر اساس آن بيگانگان، اقامت خود در كشور ديگري را تحصيل مي‌كنند و از برخي حقوق و مزاياي اختصاصي بهره‌مند مي‌شوند.
سابقه اجراي كاپيتولاسيون در ايران به عهدنامه تركمانچاي مي‌رسد. رژيم پهلوي در سال 1343 در صدد احياي كاپيتولاسيون برآمد تا این‌که بیست‌ویکم مهرماه سال 1343 لايحه استعماري كاپيتولاسيون با عنوان «لايحه اجازه به مستشاران نظامي آمريكا براي استفاده مصونيت سياسي و اجتماعي» به تصويب رسيد.
به دنبال آن امام خمینی (ره) در چهارم آبان 1343 در بیانی تاريخي عليه اين لايحه ننگين گفت: «اگر يك خادم آمريكايي، اگر يك آشپز آمريكايي مرجع تقليد شما را وسط بازار ترور كند دادگاه‌هاي ايران حق محاكمه ندارند. اما اگر بزرگترين مقام يك سگ آمريكايي را زير بگيرد بازخواست خواهد شد. عزت ما پايكوب شد، عظمت ايران از بين رفت، من اعلام خطر مي‌كنم، اي سران اسلام به داد اسلام برسيد، اي علماي نجف به داد اسلام برسيد، اي علماي قم به داد اسلام برسيد، رفت اسلام. تمام گرفتاري‌هاي ما از آمريكاست، اين وكلا هم از آمريكا هستند.»
اين افشاگري‌ها و سخنراني‌ها باعث شد شاه و رژيم ستمشاهي كه از آمريكا و ايادي آن دستور می‌گرفت، امام خمینی(ره) را دستگیر و از ايران تبعيد کند. با وجود همه مخالفت‌ها و دشمني‌ها با پيروزي انقلاب اسلامي در بهمن ماه سال 1357 و تشكيل شوراي انقلاب در 23 ارديبشهت 1358 لايحه كاپيتولاسيون براي هميشه لغو شد.
نخستین کتاب در این زمینه «کاپیتولاسیون در تاریخ ایران» اثر محمدعلی چلونگر است که در سال 1382 از سوی نشر مرکز در قطع رقعی و 220 صفحه منتشر شده است. در اين كتاب به سير تاريخي حق قضاوت كنسولي (كاپيتولاسيون) در تاريخ ايران از آغاز تا الغاي رسمي آن اشاره شده است. زمينه‌هاي پيدايش كاپيتولاسيون در مشرق زمين و كشورهاي اسلامي، هدف‌هاي بیگانگان از درخواست اين‌گونه امتيازها، سير تاريخي كاپيتولاسيون از زمان مغول تا قاجاريه، مقاومت‌هايي كه در مقابل اين پديده صورت گرفته و آثار و پيامدهاي سياسي، اجتماعي، اقتصادي، قضايي و فرهنگي تحميل كاپيتولاسيون به ايران موضوع های اصلي كتاب را تشکیل می‌دهند.
مباحث كتاب در شش فصل سامان يافته است. فصل نخست درباره زمينه‌هاي پيدايش كاپيتولاسيون در مشرق زمين و كشورهاي اسلامي و اهداف بیگانگان از درخواست اين امتياز است. در فصل دوم از پيدايش و سير تاريخي آن در ايران از زمان مغول تا قاجاريه سخن گفته شده. كاپيتولاسيون در زمان قاجاريه كه با امضاي قرارداد تركمانچاي به وسيله روس‌ها به ايران تحميل شد، موضوع فصل سوم را تشکیل می‌دهد.
موضوع مقاومت‌هاي مختلف در برابر كاپيتولاسيون در فصل چهارم این اثر ارایه شده است. در فصل پنجم، چگونگي و جريان الغاي كاپيتولاسيون از سوي مقامات ايراني كه از انقلاب مشروطيت آغاز شده بود، بررسي شده و فصل ششم به نتايج سياسي، اجتماعي، اقتصادي، قضايي و فرهنگي تحميل كاپيتولاسيون اختصاص يافته است.
«نشست تخصصي حق قضاوت كنسولي كاپيتولاسيون: مجموعه سخنراني‌ها و مقالات» عنوان کتابی است که در سال 1384 چاپ و منتشر شده و شامل سخنراني‌ها و مقاله‌های مربوط به «نشست تخصصي حق قضاوت كنسولي؛ كاپيتولاسيون» است كه در سال 1383 در تهران برگزار شد.
«كاپيتولاسيون در ايران»، «وضعيت حقوقي كاپيتولاسيون»، «گروه‌هاي سياسي و كاپيتولاسيون»، «امام خميني (ره) و لايحه مصونيت مستشاران آمريكايي در ايران» و «حق استفاده آمريكاييان از معافيت و مصونيت سياسي و قضايي قرارداد وين در ايران» موضوع اين سخنراني‌ها را تشکیل می‌دهند.
این اثر نخستین بار از سوی موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی در قطع رقعی (شومیز) و در 112 صفحه راهی بازار نشر شده است.
«کاپیتولاسیون» از دیگر کتاب‌های منتشر شده با موضوع اعتراض و افشاگری امام خمینی (ره) علیه پذیرش کاپیتولاسیون است. نخستین چاپ این اثر در سال 1388 از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در قطع رقعی و 60 صفحه در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.
در این اثر که به قلم مهدی فارسی عباس‌آبادی نگارش یافته است، می‌خوانیم: «كاپيتولاسيون در اصل از واژه ايتاليايي «كاپيتولاتزيونه» يا واژه لاتين «كاپيتولاره» گرفته شده است... كاپيتولاسيون در روابط بين‌الملل عبارت است از معاهداتي كه به موجب آن كشوري خارجي در مملكتي ديگر براي اتباع خود از بعضي حقوق و امتيازات كه اهم آن حق قضاوت كنسولي و اجراي مجازات است برخوردار مي‌شود؛ به طوري كه اتباع آن از پاره‌اي مزاياي اختصاصي بهره‌مند مي‌شوند. در چهارم آبان 1343، امام خميني (ره) با اعتراض به تصويب كاپيتولاسيون به روشنگري در اين زمينه پرداختند و اگرچه اين حركت، به تعبيد ايشان به كشورهاي تركيه و سپس عراق و فرانسه منتهي شد، ولي در ادامه آن، مردم سراسر كشور اعتراضاتي به راه انداختند و اقدامات مسلحانه‌اي نيز از سوي برخي گروه‌ها عليه رژيم شاه آغاز شد.»
در این کتاب بحث كاپيتولاسيون، مفهوم آن، سابقه تاريخي، سخنان امام خميني (ره) در اين باره، بازتاب بیانات ایشان و نيز تبعات كاپيتولاسيون در كشور، تجزيه، تحليل و بررسي شده است.
از دیگر کتاب‌هایی که با موضوع کاپیتولاسیون به رشته تحریر درآمده است، می‌توان به کتاب «کاپیتولاسیون در ایران» اشاره کرد. در این اثر با رويکردي تاريخي، به بررسي نحوه تصويب قانون کاپيتولاسيون در دوران پهلوي دوم و واکنش امام خميني (ره) به اين قانون، پرداخته شده است.
در این کتاب که سال 1389 در قطع بیاضی (شومیز) و در 64 صفحه از سوی کتاب سبز منتشر شده است، می‌خوانیم: «طبق اين قانون که در مهرماه 1343 به تصويب رسيد، مستشاران آمريکايي در ايران مي‌توانستند از مصونيت‌ها و معافيت‌هاي قرارداد «وين» استفاده کنند. امام خميني (ره) پس از اطلاع از اين حادثه به مبارزه عليه آن پرداخت و بر اساس همين مبارزه در سيزدهم آبان 1343 به کشور ترکيه تبعيد شد.»
«داستان فروش استقلال (مروری بر قرارداد ننگین کاپیتولاسیون)» عنوان کتابی محسوب می‌شود که به قلم مهدی جزینی نگارش یافته و نخستین چاپ آن در سال 1391 از سوی روزنامه همشهری در قطع جیبی (شومیز) و در 40 صفحه منتشر شده است.
اين اثر به موضوع کاپيتولاسيون «مصونيت اتباع خارجي» اختصاص يافته است که مولف آن، به قرارداد ننگين کاپيتولاسيون در دوران رژيم پهلوي اشاره دارد.
مولف در این اثر بیان کرده است که قرارداد کاپیتولاسیون با اکثريت آراي سناتورهاي مجلس سنا به تصويب رسيد و استقلال کشور در مقابل 200 ميليون دلار به فروش رسيد. اين قرارداد باعث فساد آمريکايي‌ها در ايران شد.
«تبعید به عراق (نجف)» از دیگر کتاب‌های نگارش یافته با موضوع کاپیتولاسیون به شمار می‌آید. محسن بهشتی‌سرشت و امیرحسین زمانپور پدیدآورندگان این اثرند. نخستین چاپ کتاب «تبعید به عراق (نجف)» در سال 1391 از سوی شرکت تعاونی کارآفرینان فرهنگ و هنر در قطع رقعی و در 42 صفحه راهی بازار نشر شده است.
در این کتاب، ماجراي تبعيد امام خميني (ره) و فرزندشان، آقا مصطفي خمینی به همراه تصاويري مستند بيان شده است. همچنین در اين اثر درگذشت آيت‌الله سيد مصطفي خميني از زبان برادر ايشان، مرحوم حجت‌الاسلام سيد احمد خميني و عکس‌العمل امام خمینی (ره) در برابر اين واقعه بازگو شده است.
دلايل هجرت امام خمینی (ره) از نجف به کويت و فرانسه در این کتاب بیان شده است. اين اثر با هدف آشنايي مخاطب با رويدادهاي انقلاب و نقش امام و مردم در به ثمر رسيدن انقلاب (1357) تدوين شده است.
کتاب «مهاجر فرانسه (نوفل لوشاتو)» را نیز می‌توان از دیگر کتاب‌هایی برشمرد که بخشی از آن با موضوع کاپیتولاسیون و به قلم محسن بهشتی‌سرشت و امیرحسین زمانپور به رشته تحریر در آمده است.
در این اثر به همراه تصاويري مستند، تبعيد امام خميني(ره)، رهبر انقلاب و بنيانگذار جمهوري اسلامي ايران با توجه به سخنان وی و فرزندش حجت‌الاسلام سيداحمد خميني بازگو شده است. اوضاع سياسي، اجتماعي ايران و برخورد سياستمداران کشور فرانسه، فرار شاه، تشکيل شوراي انقلاب و سخناني از سيد علي اکبر محتشمي‌پور، هادي غفاري، صادق طباطبايي، سيد محمّدجواد علم‌الهدي و ... نيز در اين اثر درج شده است.
اين کتاب که با هدف بازگوکردن گوشه‌اي از تاريخ انقلاب اسلامي و بخشي از سرگذشت رهبر انقلاب اسلامی تدوين شده، برای نخستین بار در سال 1391از سوی شرکت تعاونی کارآفرینان فرهنگ و هنردر قطع رقعی و 38 صفحه در معرض چشم علاقه‌مندان قرار گرفته است.
شنبه ۴ آبان ۱۳۹۲ - ۰۹:۵۰
نظر شما